lar qo`shimchasi qo`shilib kela oladi: Kim-kimlar keldi? Nima-nimalar olding? –lar



Download 16,49 Kb.
Sana05.07.2022
Hajmi16,49 Kb.
#741184
Bog'liq
Olmoshlar qo\'llanma 23.05.2022


Otlarga ishora qiluvchi so`roq olmoshlariga (kim, nima) –lar qo`shimchasi qo`shilganda ko`plik va bir shaxsga hurmatni bildiradi. Bunday so`roq olmoshlari takrorlanib ham ko`plikni ifodalashi mumkin: Kim-kim keldi? Nima-nima olding? Ba`zan takrorlangan bunday olmoshlardan keyin ham –lar qo`shimchasi qo`shilib kela oladi: Kim-kimlar keldi? Nima-nimalar olding? –lar qo`shimchasi ayrim so`roq olmoshlariga qo`shilganda taxmin, chama kabi ma`nolar anglashadi: Soat nechlar bo`ldi? Yoshi nechalarda? Qachon so`roq olmoshi –lar qo`shimchasini olib “ko`p vaqt” degan ma`noni ham ifodalay oladi: Kelganim qachonlar edi.
SINTAKTIK XUSUSIYATI:

  1. Olmosh hech vaqt o`zidan oldin aniqlovchi olmaydi. Masalan, men, sen, biz, shu, necha, kim, nima kabi olmoshlar birorta aniqlovchi bilan birga qo`llnmaydi.

  2. Olmoshlarni gapda bajargan sintatik vazifasiga ko`ra quyidagi turlarga ajratish mumkin:

  1. ot toifasidagi olmoshlar (men, sen, u, biz, siz, ular, kim, nima kabi). Bunday olmoshlar otlarga ishora qiluvchi olmoshlar bo`lib, otga xos egalik, kelishik qo`shimchalarini qabul qiladi va gapda ot bajargan sintatik vazifalarni bajaradi, ya`ni ega , qaratqich aniqlovchi, to`ldiruvchi kabi: Biz (ega) shonli yo`lni bosib o`tdik. Kimning (qaratqich aniqlovchi) xati chiroyli? Sizdan (to`ldiruvchi) ugina, bizdan (to`ldiruvchi) bugina.

  2. sifat toifasidagi olmoshlar (qanday, qaysi, shunday, bunday, bu, shu kabi). Bunday olmoshlar sifatlarga ishora qiluvchi olmoshlar bo`lib, ular sifatlarga o`xshab, sifatlovchi aniqlovchi, kesim, hol vazifalarini bajaradi: O`sha (sifatlovchi aniqlovchi) qizni taniyman. Shunday (ravish hol) yashar odatda inson. Maqsadim –shu (kesim).

  3. son toifasidagi olmoshlar (qancha, nechta, necha, nechanchi kabi). Bunday olmoshlar miqdorni ifodalash uchun qo`llanadi va gapda sifatlovchi aniqlovchi, daraja-miqdor holi, kesim vazifalarini bajaradi: Nechanchi (sifatlovchi aniqlovchi) uyda turasiz? Yoshingiz nechada (kesim)? Qancha (daraja-miqdor holi) o`qisangiz, shuncha (daraja-miqdor holi) ko`p bilasiz.

  4. Ravish toifasidagi olmoshlar (qachon, qayerda, qani, nega, qanday kabi). Harakat belgisini yoki voqea-hodisaning bajarilishi o`rni, payti, sababi, maqsadini bildiradi. Ular gapda hol va kesim vazifasini bajaradi: Nega (sabab holi) kulasiz? Qachon (payt holi)kutubxonaga borasiz? Qani (o`rin holi) o`sha xayolchan kuychi? Oyim qayerdalar (kesim)

  1. So`roq olmoshlari va ko`rsatish olmoshlari ergashgan qo`shma gaplarda nisbiy so`z vazifasini bajaradi va ularni bog`lovchi vosita sifatida qatnashadi: Qayerda bilim bo`lsa, o`sha yerda yuksalish bo`ladi. Uyda nima bo`lmasa, dadam o`shani bozordan keltirardilar.

KO`RSATISH OLMOSHLARI
Ko`rsatish olmoshlari narsa-buyumni, shaxsni ko`rsatish uchun ishlatiladigan olmoshlardir: u, bu, o`sha, ushbu, ana, mana, anabu, mana bu kabi. Ko`rsatish olmoshi –oldingi gap, gapdagi biron-bir so`z, so`z birikmasi o`rnida qo`llanilib, unga ishora qiluvchi yoki biror so`zni aniqlab keluvchi olmoshlar.
Ko`rsatish olmoshlari:

  1. So`zga ishora qiladi: Salim o`nta tosh ko`tara oladi. Men ham shuncha tosh ko`tarishga harakat qilyaman.

  2. So`z birikmasiga ishora qiladi: Mening so`zlagan gaplarim ayni haqiqatdir. Bunga siz, albatta, ishonishingiz kerak.

  3. Gapda ishora qiladi: Kim nayzani uzukdan o`tkazsa, o`sha g`olib bo`ladi.

Download 16,49 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish