Landshaft dizayni va interyer

30 
 
 
3 - rasm. Dor orderi.
 
Ion orderi:
Qadimgi Yunonistonning, Kichik Osiyoning qabilalarida vujudga 
kelgan. Ion orderining farqqiluvchi jihati uning kapitelidadir: uning ikki tomoni bir 
xil usulda ishlangan, qolgan ikki tomoni esa boshqacha uslubda ishlangan. Uning 
shakli taxtali tо‘sin yoki brusdan kelib chiqgan bо‘lishi mumkin, bunda taxtali 
konstruksiya tо‘sin tagiga qо‘yiladi va osilishiga qarshilik kо‘rsatadi. Ion orderining 
о‘lchamlari ancha mukammallashadi. Sistemada bо‘rtib chiquvchi qismlarning 
kabluchok, zubchik va chorakli val kо‘rinishida elementlarning mavjudligi tarnov 
plitasiga ancha bо‘rtib chiqishiga sabab bо‘ladi. Friz esa odatda boshqa bir dekorativ, 
ya`ni naqshli ashyolardan bajariladi, yozuvlari ham mavjud bо‘ladi. Arxitrav uch 
qismga bо‘lingan va bu qismlar bir – birining ustidan bо‘rtib chiqadi va "fassiya" deb 
ataladi. 

---

31 
Abaka, exin va astragal kabi doriy orderining qismlari ion kapiteliga asosdir, 
ammo abaka tokchasi unda chо‘zilgan va spiral kabi buralib ketadi - "valyuta" deb 
ham atash mumkin. Chorakli val kо‘rinishidagi exin esa ioniklar bilan ishlangan va 
valyuta burama joylari bilan birikuvchi joyi "palmetta" deb ataladi. Valyuta spirali 
uchta buramadan tashkil topgan bо‘lib, glazok deb ataluvchi markazga keladi, 
kо‘rinishi esa qavariqdir.
Yon tarzda valyuta kamar bilan tortilgan о‘rama kо‘rinishiga ega. Bu shakl 
balyustra deyiladi. Ustun fusti doriy ustuni kannelyuralaridan farqqiladigan 
kannelyuralar bilan ishlangan. Kannelyuralar ancha chо‘nqir va yarim aylana 
kо‘rinishiga egadirlar. 
Vinola orderining bazasi esa ikkitali astragal profili bilan bо‘lingan val va ikkita 
skotciyadan iborat – tо‘g‘ri va teskari, lekin bu kanonik shaklda kamdan – kam 
qо‘llangan. Ionik orderning qо‘llanilishi kapitel xususiyatlarinig ba’zi muammolari 
bilan bog‘liq, bu muammolar hamma tomoni bir xil doriy orderiga xos emas. Rostan 
ham binoni о‘rab turgan ustun portigida ustun kapitellari valyuta bilan tarzga 
qaratilgan va chetki ustun kapitellari bir tarzga valyutalar bilan, boshqasiga esa 
balyustralar qaratilgan. Bundayholatlarda burchakli kapitelning valyutasi bilan 
chegaradosh tomonlarga, balyustralarni esa boshqa ikki tomonda qо‘llashgan, bunda 
burchakli valyuta burchak diagonali bо‘ylab joylashtirilar edi.
Ammo burchakli valyuta bilan tashqi kolonnadalar burchaklarini yechish 
mumkin bо‘lsa, kiruvchi burchaklarning qoniqarli yechimini oddiy ichki maydon 
atrofida ustunlarni qо‘yib chiqish usuli orqali hal etish amalga oshmas edi. Boshqa 
yechim – tо‘rtta burchak valyutalarini diagonal orqali qо‘yib chiqishda bо‘lgan. 
Bu diagonal ion orderi tо‘rtta о‘xshash tarz bilan yunonme’morchiligida 
uchraydi. 

---