Laboratoriya mashg‘ulotlari

28-Mavzu. Indometatsin quruq qiyomini  turg„unligini aniqlash. 

Maqsad.Har  qanday  farmatsevtik  ishlab  chiqaruvchi  korxona  tomonidan  ishlab 

chiqarilgan dori vositalarining turg‗unligini ta‘minlash va saqlash. 

Mavzuning  ahamiyati.  Tayyor  dori  vositalarining  turg‗unligini  ta‘minlash,  Sababi 

tayyorlangan  har  qanday  tayyor  dori  vositasi  qanchalik  turg‗un  bo‗lsa,  shuningdek,  uning 

saqlanish sharoitlari to‗g‗ri tanlangan bo‗lsa, bunday dori vositalarining yaroqlilik muddatlari 

shuncha uzoq bo‗ladi 

Vaziyatli masalalar. 

1.Tayyorlangan dori vositasida turg‗unlashtiruvchi yordmachi moddalardan 

foydalanilgan bo‗lsada turg‗unligi past. 

2.Dori vositasi saqlanish jarayonida bir qator o‗zgarishlarga uchradi. 

3.Tayyor dori vositasining turg‘unlilik muddati 2 yildan kam. 

Talabalarning bilimini tekshirish uchun savollar. 

1.Dori vositalarining turg‗unligi nima? 

2.Dori vositalari turg‗unligini aniqlash usullari. 

3.Dori vositalarining turg‗unligiga ta‘sir qiluvchi omillarni sanang. 

4.Tabiiy usulda dori vositalarining yaroqlilik muddatlarini aniqlash mohiyati. 

5.Dori vositalarining yaroqlilik muddatlariga ta‘sir qiladigan omillar. 

Turg‗unlik» termini dorining kimyoviy, fizik,  mikrobiologik,  terapevtik i toksikologik 

xossalariga  tegishli  bo‗lib,  u  dori  ishlab  chiqarilgan  vaqtda  ega  bo‗lgan  xossalarni    to 

saqlanish  muddatigacha  qanchalik  darajada  spetsifikatsiyada  keltirilgan  chegara  oralig‗ida 

saqlab qolishi bilan belgilanadi.  

Turg‗unlashtirish usullari 

1. Fizik usuli – turg‗unlikka ta‘sir etuvchi tashqi omillardan ximoya qilishga asoslanadi 

2. Kimyoviy usuli - dori shakli tarkibiga kimyoviy jarayonlarni borishini oldini oluvchi 

yoki sekinlashtiruvchi moddalar qo‗shib, turg‗unlashtiriladi.  

3. Antimikrob usuli- aseptik sharoitga rioya qilib dori tayyorlash, sterillash, bir martalik 

dozali germetik yopilgan steril dori tayyorlash, konservant qo‗shib tayyorlash.  

Kimyoviy  turg‗unlik  deganda,    dori  preparati  tarkibidagi  barcha  faol  ingredientlar 

saqlanish  muddati  davomida  kimyoviy  butunligini  va  miqdorini  me‘yoriy  xujjatda 

ko‗rsatilgan chegara oralig‗ida saqlab qolishi tushuniladi. 

Fizik  turg‗unlik  deganda  dori  preparati  o‗zining  dastlabki  fizik  xossalari:  tashqi 

ko‗rinishi, ta‘mi, bir turliligi, erishi, suspenziyalanishini va h.k. saqlanish muddati davomida 

o‗zgartirmasligi yoki saqlab qolishi tushuniladi  

Mikrobiologik turg‗unlik – dorining sterillik yoki mikroorganizmlarni   o‗sib chiqishga  

turg‗unligi  me‘yoriy  xujjatda  ko‗rsatilgan  talab  doirasida  bo‗lishiga  aytiladi.  Preparat 

tarkibida  antimikrob  konservant  saqlasa,  u  tegishli  chegara  doirasida  o‗z  antimikrob 

samarasini  saqlab  qolishi  kerak.    Agar  preparat  saqlanish  muddati  davomida    turg‗unligini 

saqlar ekan, demak uning terapevtik samaradorligi ham o‗zgarmaydi, zaxarliligi ortmaydi. 

Demak,  dori  shakllarining  turg‗unligi,  saqlanish  sharoiti  va  muddatini  belgilash 

masalasi  bilan  dori  ishlab  chiqarishda  ishtirok  etuvchi  barcha  mutaxassislar  shug‗ullanishi 

lozim.  

---

401 

 

Dori vositalarini saqlash davomida yuzaga keladigan fizik-kimyoviy jarayonlar 

Dori  preparatlarini  saqlash  davomida  uning  kimyoviy  tarkibi  yoki  fizik  xossalari 

(cho‗kma tushishi, rangining o‗zgarishi, agregat xolatining o‗zgarishi) o‗zgarishi mumkin. 

Tayyor  dori  vositalari  turg‗unligiga  eng  ko‗p  ta‘sir  etuvchi  fizik  omillarga:  harorat, 

yorug‗lik nuri va namlik  kiradi.