Laboratoriya mashg‘ulotlari

Laboratoriya  mashg„ulotining  mavzusini  yoritishda  “SWOT  tahlil”  pedagogik 

texnologiya usulidan foydalaniladi (indometatsin quruq qiyomi misolida). 

 

 

Quruq qiyom tarkibini tanlash natijalari 

t/r 

Dori va yordamchi moddalar 

1-

tarkib 

2-tarkib 

3-tarkib 

4-tarkib 

5-tarkib 

1. 

Indometatsin 

0,025 

0,025 

0,025 

0,025 

0,025 

2. 

Glyukoza - DST 6038-73  

9,975 

- 

- 

- 

- 

3. 

Sut qandi - DST 49-63-95 

- 

9,975 

- 

- 

- 

4. 

Qand upasi - FM 42-77-72 

- 

- 

9,975 

- 

- 

5. 

Dekstrin - DST 11193-90 

- 

- 

- 

9,975 

- 

6. 

Kartoshka kraxmali 

-  DST 

7699-78 

- 

- 

- 

- 

9,975 

7. 

Umimiy miqdor 

10,0 

10,0 

10,0 

10,0 

10,0 

 

An‟anaviy usul 

Bu  usulda  dori  vositasi  uni  yaroqliligini  saqlab  qoladigan  muddatgacha  qoldirilib, 

o‗zgarishlar kuzatiladi. Bunga 2-5 yil kerak bo‗ladi.  

Izotermik  usul 

Bu  usul  Vant-Goff  qoidasiga  ko‗ra,  harorat  har  10

0

S  ga  ko‗tarilganda  kimyoviy 

reaksiyaning tezligi 2-4 marotaba ortishiga asoslangan qoidaga nisbatan qo‗llanilib, yaroqlilik 

muddatini  aniqlash  40

0

S  dan  70

0

S  gacha  haroratda  aniqlanganligi  uchun  tezlashtirilgan  usul 

bilan yaroqlilik muddatini aniqlash uchun undan foydalanish mumkin. 

―Yuqori haroratda ―Tezlashtirilgan eskirish‖ usuli yordamida dori vositalarini yaroqlilik 

muddatini  aniqlash  bo‗yicha  I-42-2-82  sonli  yo‗riqnoma‖  dan  foydalanib  dori  vositalarini 

yaroqlilik muddatlari aniqlanadi.  

Dori  vositalarining  oddiy  sharoitda  saqlashdagi  yaroqlilik  muddati,  ularni  tajriba 

sharoitida  yuqori  haroratda  saqlashdagi    yaroqlilik  muddati  bilan  bog‗liqligi  quyidagi 

formulada keltirilgan. 

S= K *S

taj

 

Bunda  

K - reaksiyaning tezlanish koeffitsienti 

S – dori vositasining oddiy sharoitdagi saqlanish muddati 

S

taj

  - dori vositasining tajriba sharoitida yuqori haroratdagi saqlanish muddati. 

---

395 

 

 

Harorat koeffitsientining o‗sib borish natijasida reaksiyaning tezlanish qiymatlari 

kuyidagi jadvalda aks ettirilgan 

Tajriba davomida quyidagilarga e‘tibor berish lozim: 

Termostatda DM solingan idish buzilishi yoki agregat holati o‗zgarmasligi kerak; 

DV namunalarining tajriba davomida saqlash harorati orasidagi farq (t

taj

 -t

od

)(10

0

S dan 

yuqori bo‗lishi lozim; 

DV ni termostatda saqlash davomida uni sifati MTX talabi bo‗yicha tekshirib boriladi; 

Tezlashtirilgan eskirish‖ usuli bilan DV larining  saqlash muddatini aniqlash jarayonida 

ularning sifatini tekshirish oddiy sharoitda 6 oy saqlashga teng bo‗lgan vaqt ichida tekshirib 

boriladi 

5.‖Tezlashtirilgan eskirish‖ usuli bilan dori vositasining saqlash muddati  (S) uning 

tajribadagi saqlash muddati (S

taj

) reaksiyaning  tezlanish koeff itsientiga  (K) ko‗paytirish 

bilan topiladi. Agar tekshirilayotgan  modda ishlab chiqarilgan kundan, uni termostatga 

qo‗ygunga qadar 30 kundan ortiq vaqt (S

0

) o‗tgan bo‗lsa, uning yaroqlilik muddatini 

aniqlashda bu vaqt (S

0

) ham xisobga olinadi.  

S = Staj * K + S

0

 

Masalan: Dori vositasi ishlab chiqarilgan kundan, uni termostatga qo‗ygungacha 60 kun 

vaqt o‗tgan. Uning oddiy sharoitdagi saqlash muddati T

od

 = 20

0 

S ga teng. Tajribadagi saqlash 

haroratidagi saqlash muddati esa 91 kun deb topilgan. T

taj

 =60

0

S. Uning saqlash muddati 

quyidagicha  xisoblanadi. 

S = S

taj

 * K + S

0

 

S= 91 * 16 + 60 = 1456 + 60 = 1516 kun yoki   1516 : 365 = 4 yil 2 oy 

Dori moddalarning yaroklilik muddati  «Tezlashtirilgan eskirish» usuli buyicha  kamida 

3 ta seriyada aniqlanadi.