Laboratoriya mashg‘uloti-2 mashinalar puxtaligi va ularni ta’mirlashdagi jarayonlarni o‘rganish ishdan maqsad

LABORATORIYA MASHG‘ULOTI-2
MASHINALAR PUXTALIGI VA ULARNI TA’MIRLASHDAGI JARAYONLARNI O‘RGANISH
Ishdan maqsad: Mashina va apparatlarni puxtaligi tushunchalarini o‘rganish . Detallarni ta’mirlash jarayonlari bilan tanishish.
Foydalanilgan adabiyotlar:

1. 
   Q.T.Olimov, D.H.Bafoev, R.X.Nurboev, O‘.Q. Mardanoqulov “Tikuv va trikotaj mashinalarini o‘rnatish yig‘ish va ta’mirlash asoslari”. Toshkent “O‘qituvchi”- 2004 y.
   
2. 
   SH.U. Yo‘ldoshev. Mashinalar ishonchliligi va ularni ta’mirlash asoslari. T.”O‘zbekiston” 1994 y.
   

Asosiy tushunchalar
1. Texnologik mezon (qo‘llaniluvchanlik mezoni) -tiklanadigan detahiing o‘ichamiari va geometrik shaklini, detal tayyorlangan ashyoni va hokazoni hisobga oladi.
2. Uzoq vaqtga chidamlilik mezoni (texnik mezon) - tiklangan va yangi detallar oxirgi holatgacha ishlash muddatlari taqqoslab baholanadi, ya’ni detalni tiklash yoki yaroqsizga chiqarish zarurati bilan baholanadi.
3. Iqtisodiy mezon - tiklangan detal narxini bildiradi.
4.Texnik-iqtisodiy mezon. 0 ‘z-o‘zidan ma’lumki, tiklashning foydali ekanligini tasdiqlovchi “A” koeffitsienti 1 ga teng yoki undan katta TkT shartli bajarilgandagina detalni tiklash iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiq bo‘ladi.
“A” koeffitsienti quyidagi formula bo‘yicha hisoblanadi:

bunda
A-detalni tiklashni iqtisodiy jihatdan foydali ekanligini tavsiflovchi koefifitsient;
Sya, St - yangi va tiklangan detallar narxi;
Tya, Tt - yangi va tiklangan detallaming ishlash muddati.
YAngi detal narxi (Sya) ehtiyot qismlarga yalpi baholar preyskurantidan tanlanadi.
Detallarni ta’mirlash usuli detallarning konstruktiv – texnologik xususiyatlariga va ishlash sharoitlariga, ularning eyilish miqdoriga, ta’mirlash tarziga qarab tanlanadi. Tanlangan usul ta’mirlangan detallarning uzoq vaqtga chidamliligini ta’minlashi lozim.
Ko‘pchiilk detallar (83 foizga yaqini) 0,6 mm gacha eyiladi. Bulardan 0,1 mm gacha eyilgan detallar 52 foizni, 0,2 mm gacha eyilgan detallar 12 foizni, 0,3 mm gacha-10 foizni, 0,4 mm gacha-1 foizni, 0,5 mm gacha- 5 foizni, 0,6 mm gacha eyilgan detallar esa 3 foizni tashkil qiladi.
Turli guruh detallar sirti taxminan quyidagicha eyiladi:
a) silindrik sirtlar-52 foizni;
b) konus va sferasimon sirtlar - 3 foizni;
v) shlitslar-3 foizni;
g) pazlar, ariqchalar, kemtilgan joylar-5 foizni;
d) rezbalar-10 foizni, yassi sirtlar-1 foizni;
j) tishli g‘ldirak - 2 foizni;
z)shakIdor sirtlar-1 foizni, darz va singan joylar-9 foizni;
k) geometriyasi va shakli buzilgan sirtlar-13 foizni tashkil etadi.
Detallarni tiklashning maqbul usuli deb, tiklangan detalning mumkin qadar uzoq vaqtga chidamliligini va tiklash narxining eng kam bo‘lishini ta’minlaydigan usulga aytiladi.
Konkret detalni tiklash usulini tanlashda quyidagi asosiy mezonlarga e’tibor berish kerak:
1) Tiklangan detalning qay darajada eyilganligi;
2) Detallar tayyorlangan ashyo, detalning tuzilish va uni tayyorlashda termik ishlov berilganligi e’tiborga olinadi. Bu ko‘rsatkichlar detallarni tiklash texnologik jarayoniga jiddiy ta’sir ko‘rsatadi;
3) Detallarni tiklash texnologik jarayonini belgilashda detallarning ishlash sharoitlari (moylanishi, aylanish chastotasi va boshqalar) e’tiborga olinishi kerak;
4) Tiklash usulining ishdagi puxtaligi tiklangan detalning eyilishiga chidamliligi va uning dinamik mustahkamligi bilan baholanishi mumkin;
5) Qo‘llaniladigan tiklash usullarining iqtisodiy jihatdan foydaliligi asosiy mezon hisoblanadi.






ISHNI BAJARISH TARTIBI:
1.Mashinalar puxtaligini o‘rganish.
2.Mashina puxtalik ko‘rsatkichlari o‘rganish.
3.Mashinalarga texnik xizmat ko‘rsatish usulini o‘rganish
4.Detallarni ta’mirlash usullarini щrganish.
Nazorat savollari:
1. yengil sanoat jihozlarini puxtaligi fanining vazifasi nimadan iborat?
2. Loyihalanayotgan mashinalar puxtaligini amaliy maqsadda tekshirish uchun qanday koeffitsientlar aniqlanadi?
3. Mashinalarning ishonchliligi qanday omillarga bog‘liq bo‘ladi?
4. Puxtalik ko‘rsatkichlarini qanday aniqlash mumkin?