Лаборатория машғулоти №

Ишни бажариш тартиби:
1. Хайвон ва одам қон томирларининг тузилиши билан танишиш
2. Кичик ва катта қон айланиш доираси расмини чизинг.
3. Хулосалар чиқаринг.
Муляжлар, плакатлар, слайдлар асосида юрак анатомияси ўрганилади. Юракнинг (ички тузилиши кўрсатилган холда) расми чизилади.
9.2.2-тажриба: Қон босимини ўлчаш
Ишнинг мақсади: Одамда артериал қон босимини ўлчаш методини ўзлаштириш.
Иш учун зарур жиҳозлар: Сфигмомонометр, фонендоскоп, спирт, пахта.
Назарий тушунча: Артерия томирларидаги қон ҳамма вақт маълум босим остида харакатланади. Соғлом одамнинг қон босими бир маромда сақланиб, лекин турли касалликларда пасайиши ёки ортиши мумкин. Юрак қоринчалари қисқариши охирида систолик ёки максимал босим, диастола вақтида (бўшашиш) эса минимал ёки диастолик босим юзага келади.
Одатда нафас олиш вақтида қон босими кўтарилади, нафас чиқариш вақтида аксинча пасаяди. Мускул иши ва хаяжонланиши (эмоция) қон босимини ортиришга сабаб бўлади. Бироқ бу соғлом одамда ишдан кейин ва ҳаяжонланиш ўтиб кетгач ўз ҳолатига қайтади. Одамда артериал қон босими сфигмомонометр ёрдамида ўлчаб аниқланади.
Ишни бажариш тартиби. Талабаларнинг ялонғочланган қўлини (чап қўлини) елка қисмига манжетка (резина халта) ўраб боғланади. Манжетка найини манометрга туташтирилади. Резина нок ёрдамида билак артериясидаги пульс йўқолгунча ҳаво юборилади. Сўнг фонендоскопни тирсак бўғими чуқурчасига қўйиб найдаги вентелни бир оз очиш билан манжеткадан секин хаво чиқарилади. Бунда биринчи пульс товуши эшитилиши вақтида манометр кўрсатган босим даражаси максимал ёки систолик босим бўлади. Манжеткадаги босим пасайганда пульс товуши йўқолади, яъни томирда товуш эшитилмай қолади. Бу минимал ёки диастолик босим бўлади.
Коротков методи билан қон босимини аниқлаш.

1. 
   Текширилувчини иш столига ўтқизинг, ўнг ёки чап қўлни столга қўйинг.
   
2. 
   Текширувчининг енгини шимариб, елка қисмига чиқарилади ва тирсак чуқурчасидан юқорироқда манжетка билан елкадан ўралади.
   
3. 
   Билакнинг тирсак бўғимидан ўтадиган артерияни топиб, фенондоскопнинг мембранасини ёки стотоскопини қўйинг.
   
4. 
   Бир қўлингиз билан фонендоскопни ушланг, иккинчиси билан манжеткага ҳаво ҳайданг. Манжеткага резина насос орқали билак артериясидаги пульс йўқолгунча ҳаво юборилади.
   
5. 
   Манжеткадаги ҳавонинг босимини секинлик билан камайтиринг. Шу билан бирга монеметрнинг кўрсаткичини кузатинг ва артериал қон томиридаги товушни эшитинг.
   
6. 
   Товушнинг келиб чиқиш вақти систолик босимга тўғри келади (максимал босим).
   
7. 
   Манжеткадаги ҳаво босимини камайтиришни давом эттиринг ва Коротков тонларининг кучайишини, секин пасайишини ва бутунлай йўқолишини кузатинг. Тоннинг йўқолиш пайти диастолик босимга тўғри келади (минимал босим).
   
8. 
   Уч марта шу тариқа ўлчанг ва энг кичик даражали қон босимини ёзинг.
   
9. 
   Текширилувчига унча оғир бўлмаган жисмоний ишни бажариш (20 марта ўтириб туриш) таклиф этилади ва тезлик билан артериал босим ўлчанади. Фарқини аниқланг.
   
10. 
    Олинган натижаларни ёзинг ва саволларга жавоб беринг:
    

а/ Систолик ва диастолик босим деб нимага айтилади?
б/ Пульс босими деб нимага айтилади?