Лаборатория машғулоти. Бактерия хужайрасининг тузилиши ва кимёвий таркиби, уларни аниқлаш


Ҳужайра девори ва цитоплазматик мембрана



Download 0,9 Mb.
Pdf ko'rish
bet5/18
Sana17.07.2022
Hajmi0,9 Mb.
#814955
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   18
Bog'liq
10 Лаборатория

Ҳужайра девори ва цитоплазматик мембрана.
Бактерияларни ҳужайра девори-мустаҳкам, қайишқоқ структура бирлиги бўлиб, 
бактерия ҳужайрасини ташқи томондан цитоплазматик мембрана устидан ўраб туради. 


Прокариот ҳужайра девори ўзининг тузилиши ва кимёвий таркиби билан эукариот 
ҳужайраларнинг ҳужайра деворидан фарқ қилади. Ҳужайра деворини асосий 
таркибидан бири прокариотларда пептидогликан (муреин, мукопептид) ҳисобланади. 
Эукариот ва бошқа ҳужайраларда бу мукопептид учрамайди. Пептидогликан бир –
бири билан паралелл жойлашган, қайталаниб келувчи, гликозидли боғлар билан 
боғланувчи N- ацетилглюкозамин ва N- ацетилмурамин кислоталар қолдиғидан 
иборат, мураккаб полисахарид 
а
Расм 13. Грам мусбат бактериялар ҳужайра деворининг тузилиши (а), 
пептидогликаннинг химиявий структураси (б).
б
Расм 14. Грам манфий бактериялар ҳужайра деворининг тузилиши


ҳисобланади (расм 13 ). Бактерия ҳужайраси деворини кимёвий таркиби ва тузилиши 
маълум тур бактериялар учун доимий ҳисобланиб, муҳим диагностик аҳамиятга эга. 
Ҳужайра тузилишига қараб прокариотларга кирувчи эубактериялар иккита катта 
гуруҳга бўлинади. Агар, фиксация қилинган эубактерия ҳужайраси олдин кристал 
фиолет ва кейин йод билан ишлов берилса, бўялган комплекс хосил бўлади. Кейинги 
босқичларида эубактерияни спирт билан ишлов берсак, ҳужайра деворини 
структурасига қараб ҳосил бўлган комплексни тақдири икки кўринишда бўлади. 
Биринчи группа грам мусбат деб номланувчи бактерияларда комплекс спиртда ювилиб 
кетмайди, бинафша ранги сақланиб қолади. Грамманфий эубактерияларда эса спиртда 
комплекс ювилиб кетади ва рангсизланади. Маълум бўлишича комплекс 
эубактерияларни протопластида ҳосил бўлади, лекин спирт билан кейинчалик ювилиб 
кетиши, ёки, кетмаслиги ҳужайра деворини структурасига боғлиқ экан.Грам мусбат ва 
грам манфий бактерияларниниг ҳужайра девори ўзининг кимёвий таркиби (жадвал)
ва структураси билан ( расм 13,14) фарқ қилади. Грам мусбат бактерияларни ҳужайра 
деворида пептидогликан ҳужайра деворини асосий массасига нисбатан (40-90%) ни, 
грам манфийларда эса (1-10 %) ташкил қилади. Пептидогликанни қалинлиги ҳар хил 
турларда фарқ қилиб 20 дан 80 нм гача бўлади, Грам манфийларда эса 2-3 нм ва 
ҳужайранинг умумий қалинлиги 10-15 нм тўғри келади. 
Жадвал 2. 
Грам мусбат ва грам манфий бактериялар ҳужайра девори ва цитоплазма 
компонентларининг кимёвий таркиби 
Ҳужайра девори ва 
цитоплазма 
компонентлари 
Грам 
мусбат 
бактериялар 
Грам манфий бактериялар 
Ички (пептидогликан) 
қават 
Ташқи 
липополисахаридли 
(ташқи 
мембрана) 
қават
Пептидогликан 
Тейхой кислота 
Липотейхой кислота 
Полисахаридлар 
Ёғлар 
Липополисахаридлар 
Липопротеинлар 
Магнийрибонуклеат 
РНК ва ДНК нисбати 
Цитоплазма рН 



± 
± 
─ 
─ 

8 : 1 
2,0-3,0 

─ 
─ 
─ 
─ 
─ 
± 
─ 
1 : 4
5,0 атрофида 
─ 
─ 
─ 




─ 
1 : 4 
5,0 атрофида 
Грам манфий бактериялар ҳужайра деворининг Грам мусбат бактерияларга нисбатан 
юпқалиги унинг ўтказувчанлигини юқори бўлишига олиб келади. 
Шундай қилиб генциан бинафша билан бўялган, йод иштирокида ҳужайра 
протопластида хосил бўлган комплекс ( ГВ+магнийрибонуклеати + йод ва ҳужайра 
компонентлари) грам мусбат бактерияларда мустаҳкам бўлиб спирт билан ишлов 
берилганда ювилиб, рангсизланиб кетмайди. Бундан ташқари ҳужайра деворини 
қалинлиги ва унинг ўтказувчанлигини пастлиги бўёқни спиртда эриб кетмаслигига 
шароит яратади. Грам манфий бактерияларда эса мустахкам комплекс ҳосил бўлмайди 
ва ҳужайра деворини ўта юпқалиги ҳам бўёқни тез (30 дақиқагача) эриб, рангсизланиб 
кетишига, ва фуксин билан қайта бўялишига олиб келади. 


Грам мусбат бактерияларда ҳужайра девори ЦМ ёпишиб туради. Грам манфий 
бактерияларда эса ҳужайра девори билан ЦМ ўртасида периплазматик бўшлиқ 
учрайди. 
Ҳужайра девори икки қаватдан иборат бўлади:
1. Ташқий –пластик қават
2. Ичкий – қайишқоқ (регидний) қават, муриендан таркиб топган. 
Грам мусбат бактерияларнинг ташқий қавати липопротеинлар, гликопротеинлар, 
тейхой кислотаси тутади, ёғлар тутмайди. Ҳужайра девори структурали бўлмасдан, 
аморф кўринишида бўлади, шунинг учун муриен қобиғини емирилиши ҳужайра 
деворини тўлиқ йўқотилишига олиб келади, бактериялар протопластларга айланади. 
Улар кўпайиш хусусиятига эга эмас. Грам манфий бактерияларда ташқий қават яқол 
шакилланган бўлиб, липопротеидлар, липосахаридлар кўринишида бўлиб, А- ёғдан 
(эндотоксин) ва полисахариддан (О-антиген) иборат бўлади. Грам манфий 
бактерияларнинг ҳужайра девори бузилса сферопластлар ҳосил бўлади-ҳужайра 
деворини маълум қисми сақланиб қолади, лекин кўпайиш хусусиятини йўқотади.
Ҳужайра девори бактерия ҳужайраларида қуйидаги функцияларни бажаради: 
1) химоя, фагоцитоздан ва ташқий муҳит факторларидан; 
2) рецепторлик; 
3) осматик босимни бошқаради; 
4) бактерияларнинг озиқланишида ва бўлинишида қатнашади; 
Бифидобактериялар
Бифидобактериялар
Риккетсиялар
Риккетсиялар
Коринобактериялар
Коринобактериялар
Спириллалар
Спириллалар
Актиномицетлар
Актиномицетлар
Хломидиялар
Хломидиялар
Микобактериялар
Микобактериялар
Спирохеталар
Спирохеталар
Клостридилар
Клостридилар
*
*
Кампилобактериялар
Кампилобактериялар
Бациллалар
Бациллалар
*
*
Вибрионлар
Вибрионлар
Таёқчалар
Таёқчалар
Таёқчалар
Таёқчалар
Стафилококклар
Стафилококклар
Вейлонеллалар
Вейлонеллалар
Стрептококклар
Стрептококклар
Гонококклар
Гонококклар
Пневмококклар
Пневмококклар
Менингококклар
Менингококклар
Қалин
Қалин
деворли
деворли
грам
грам
мусбат
мусбат
бактериялар
бактериялар
Юпқа
Юпқа
деворли
деворли
грам
грам
манфий
манфий
бактериялар
бактериялар
Расм . Бактерияларнинг морфологик ва тинкториал хусусиятлари. * Споранинг жойлашуви:
1- марказий; 2- субтерминал; 3- терминал

Download 0,9 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   18




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish