Лаборатория ишлари 1-лаборатория иши

Текширув саволлари.
1. Металл ва унинг қотишмаларини қаттиқлигига таъриф беринг.
2. Қаттиқликни ўлчаш усулларини санаб чиқинг. Уларнинг фарқи нимада?
3. Қаттиқлик Бринелл ва Роквелл усулларида қандай аниқланади?

4. 
   Метал ва унинг қотишмаларини механикавий хоссаларига кўра маркаларини ва ишлатиш жойларини қандай аниқлаш мумкин?
   

7-ЛАБОРАТОРИЯ ИШИ


КОНСТРУКЦИОН МАТЕРИАЛЛАРНИНГ СИФАТИНИ МАКРОСТРУКТУРАСИ ЁРДАМИДА ЎРГАНИШ
Ишдан мақсад. Металл ва унинг қотишмаларининг синиқ юзасининг характерига қараб макроструктураларини кўз би­лан, зарур бўлса лупа ёрдамида 20 ... 30 марта катталаштириб кузатиш натижасида намуна ёки деталнинг пухталигига путур етказувчи нуқсонлар (ғоваклик, дарз, шлак қўшимчалар, таркиб нотекислиги) ва бошқа кўрсаткичларни ўрганиш.
У мумий маълумот. Машина деталлари ва турли конструкция элементлари конструкцион материаллардан турли технологик усуллар би­лан олинади. Айрим технологик сабабларга кўра уларнинг ишлатилиш кўрсаткичларига путур етказувчи нуқсонлар бўли­ши мумкин. Шу сабабли уларнинг сифатини кузатиш мақсадида оддий макроанализ деб аталувчи усулдан фойдаланиш мақсадга мувофиқ бўлади. Талабалар лаборатория ишида ўқитувчи томонидан қўйилган масалаларни: 1) синиқ юзасини, 2) макро тузилишини кузатиб ўрганадилар.
С
1-расм.

иниқ юзасини кузатиш. Бунинг учун кузатиладиган металлдан намуналар тайёрлаб, уларни маятникли копёрда ёки болға ила уриб синдириб, синиқ юза донадорлиги, нуқсонлар бўлса хили, ҳажми ва характерига кўра металлнинг хоссаси аниқланади. Айтайлик, юза хира тусли толали бўлса, бундай юзалар қовушоқ металларга тааллуқли бўлади, чунки деформациялангани учун доналар шакли ва ўлчамини аниқлаб бўлмайди. Агар юза ялтироқ тусли, йирик донали бўлса, бунда улар кристаллик мўрт металларга таалуқли бўлади. Бу хил металларда синиш доналар бўйича ёки доналар аро юз бериши мумкин. Шуни ҳам қайд этиш лозимки, металларга юк қўйиш характерига ва харорат шароитига кўра қовушоқ металлнинг мўрт синиши ва аксинча, мўрт металлнинг қовушоқ синиши юз бериши ҳам мумкин. Углеродли пўлатлардан фарқли узароқ легирланган пўлатларда флокенлар деб аталувчи нуқсонлар, шунингдек, шифер тарзидаги нуқсонли синишлар учраши мумкин. Бунга сабаб босим билан ишланган легирланган пўлатларни 200—220°С харорат оралиқларида тез совитилганида қаттиқ эритмада эриган водород ундан ажралишга улгиролмаганлиги оқибатида бу хил нуқсонлар ва синилмалар учрайди.