Laboratoriya ishi qattiq jismlarning sirpanish ishqalanish koeffitsiyentini aniqlash

Tribometrning tuzilishi

Bunda og’irlik kuchi ta’sirida ipning tarangligi ortadi va bu kuch hisobiga silliq tekislik ustidagi taxtacha harakatga keladi. Og’irlik kuchining kattaligiga mos ravishda taxtacha tez yoki sekin harakatlanishi mumkin. Bu tajribani o’tkazish jarayonida tanlanadi.

ISHNI BAJARISH TARTIBI

1Laboratoriya ishining yo’riqnomasini o’qib o’rganing.

1. 
   Tribometrni gorizontal holatda o’rnating va M metal silliq sirt ustiga shaytonni joylashtirib uning goriontallgini tekshiring.
   
2. 
   Yog’och va metal taxtachaning m_n massalarini (alohida alohida) hamda pallachaning mn massasini tarozida 3-4 marta tortib aniqlang. Va ularning o’rtacha arifmetik qiymatini aniqlang.
   
3. 
   Taxtachalardan birini masalan yog’och taxtachani tribometr ustiga qo’ying va uning ilgagiga ipni ilib blok orqali o’tkazing. Va ipning ikkinchi uchiga pallachani bog’lang.
   
4. 
   Pallachaga tarozi toshlaridan qo’yib jismni yuqorida aytilganidek tekis harakatga keltiring. U tekis harakatga kelgan holatda pallachaga qo’yilgan tarozi toshlarining m_T massasini aniqlang.
   
5. 
   Yog’och bilan temir orasidagi ishqalanish koeffitsiyentini (1) formuladan foydalanib hisoblang.
   
6. 
   Tajrbani kamida 4-5 marta takrorlang. Yog’och taxtacha ustiga alyuminiy taxtachani qo’yib tajriba 4 banddagidek takrorlanadi.
   
7. 
   Tribommetr ustidagi silliq temir ustiga alyuminiy taxtachani quyib (tajriba 4 banddagidek takrorlanadi) alyuminiy bilan temir orasidagi ishqalanish kofetsiyenti hisoblab topiladi.
   
8. 
   Temir taxtacha o’rniga alyuminiy taxtacha olib, uning ustiga yog’och taxtachani quyib (tajriba 4 banddagidek takrorlanadi) va alyuminiy bilan yog’och orasidagi ishqalanish koeffitsiyentini aniqlang.
   
9. 
   Har bir holat (yog’och temir, alyuminiy va temir) uchun ishqalanish koeffitsiyentlarining o’rtacha qiymatlarini hisoblang.
   
10. 
    Absolyut va nisbiy xatoliklarini hisoblang
    

Sinov savollari

1Ishqalanish kuchi deb nimaga aytiladi va bu kuch qachon paydo bo’ladi?

1. 
   Amonton-Kulon qonunining matematik ifodasini yozing.
   
2. 
   Ishqalanish koeffitsienti nima va birligi qanday?
   
3. 
   Tashqi ishqalanish turlarini ayting va qaysi ishqalanish turida ishqalanish koeffitsienti katta bo’ladi?
   
4. 
   Ichki ishqalanish deb nimaga aytiladi?