Laboratoriya ishi n2 Haroratni o’lchash va manometrik termometr yordamida nazorat qilish. Tayanch so‘zlar

LABORATORIYA ISHI N2
Haroratni o’lchash va manometrik termometr yordamida nazorat qilish.
Tayanch so‘zlar: xarorat, jism xarorati, xaroratni o‘lchash, xarorat shkalasi, termometr, o‘lchov birligi.
Nazariy qism. Xarorat xaqida asosiy ma’lumotlar.
Xarorat - texnologik jarayonlarning muxim parametri bo‘lib, amalda ham past, ham yuqori xaroratlar bilan ish ko‘rishga to‘g‘ri keladi.
Jismning xarorati orqali molekulalarning issiqlik harakatida xosil bo‘ladigan ichki kinetik energiyasi bilan belgilanadigan qizdirilganlik darajasi tavsiflanadi. Amalda jismlarning xaroratini birining ikkinchisiga nisbatan qizdirilishini taqqoslash yordamidagina o‘lchash mumkin bo‘ladi. SHuningdek, jismlarning xaroratini o‘lchashda xaroratga bog‘liq bo‘lgan va osongina o‘lchanadigan fizik xossalardan birontasining holat ko‘rsatgichlaridan ham foydalaniladi.
Molekulalarning o‘rtacha kinetik energiyasi va ideal gaz xarorati orasidagi bog‘lanish quyidagi formula bilan ifodalanadi:
,
bunda K=1,38010^-23 J. K^-1 - Bolsman doimiysi; T - jismning absolyut xarorati, K.
Agar jismlarning xarorati turlicha bo‘lsa, ular bir-biriga tegib turganida, energiyalarning tenglashuvi ro‘y beradi; yuqoriroq xaroratga va demak, molekulalari ko‘proq kinetik energiyaga ega bo‘lgan jism o‘z issiqligini (energiyasini) kamroq xaroratga va molekulalari kamroq kinetik energiyaga ega bo‘lgan jismga beradi. SHunday qilib, xarorat issiqlik almashish, issiqlik o‘tkazish jarayonlarining ham sifat, ham miqdoriy tomonlarini tasvirlovchi parametrdir. Ammo xaroratni bevosita o‘lchash mumkin bo‘lmasa, uni xaroratga bir qiymatli bog‘liq bo‘lgan qandaydir boshqa fizik parametrlar bo‘yicha ham aniqlash mumkin bo‘ladi. Xaroratga bog‘liq parametrlarga xajm, uzunlik, elektr qarshilik, termoelektr yurituvchi kuch, nurlanishning energetik ravshanligi va xokazolar kiradi.
Xarorat o‘lchaydigan asbobni birinchi bo‘lib 1598 yilda Galiley tavsiya etgan. So‘ngra M.V.Lomonosov va Farengeytlar tomonidan termometr ishlab chiqildi.