1-тажриба. Қисман эритувчи ва қайнатгич (кипятильник) солинган колбага қайтар совитгичли махсус насадка уланади. Чинни косачага 15—20 та чигит мағзидан солиб тўла майдаланади. Каттароқ фильтр қоғозга майдаланган чигит мағзи солиниб, йўғонлиги 1 см ча қилиб яхшилаб ўралади ва ип билан тўрт томондан боғланади. Тайёрланган ўрама (гилғза)ни насадканинг ичига қўйинг.
Колбадаги эритувчини қайнагунча қиздиринг, эритувчи аввал буғланиб сўнг аста-секин насадкада йиғилади, унинг ёнидаги найчаларга ҳам эритувчи тўплана боради. Суюқликлар юзаси меғёрдан ошгач, йиғилган суюқлик колбага тушади. Шундай қилиб, модда узлуксиз экстракциялана боради (1,5—2 соат). Экстракцияланган суюқликнинг эритувчиси оддий атмосфера босимида ҳайдалади, унда колба тубида мой қолади.
Қолдиғ мой миқдори ўлчанади. 2- усул. Чинни косачага 15—20 та чигит мағзидан олиб яхшилаб эзиб майдаланади. Майдаланган масса жўмраги беркитилган 100—150 мл ҳажмли ажратгич воронкага кўчирилиб, устига 10—15 мл бензин қуйилади. Воронка оғзи тиқин билан беркитилади ва 4—6 минут чайқатилади. Ҳосил ққилинган экстракт каттароқ колбага солинади. Бу жараён 4—5 марта такрорланади. Йиғилган экс трактнинг эритувчиси оддий атмосфера босимида ҳайдалади. Колба тубида қолдиқ қолади. Уни ўлчанг.
Моддаларнинг физик константаларини аниқлаш.
Ҳар қайси органик модда фақат ўзига хос физик хоссаларга эга. Уларнинг суюқланиш ҳамда қайнаш температураси, нур синдириш кўрсаткичи, зичлиги, доимий кўрсаткичга (константага) эга, улар осон аниқланади. Қайта тозаланган, константаси ўзгармас моддаларни тоза деб ҳисоблаш мумкин.
2 – тажриба. Суюқланиш температурасини аниқлаш.
Асбоб ва реактивлар: бензой кислота, мочевина, нафталин: капиляр, суюқланиш температурасини аниқлайдиган асбоб, спиртлампа.
Қаттиқ модданинг суюқланиш температураси унинг характерли константасидир. Одатда тоза модда температуранинг қисқа интервалида(01—1°С)суюқланади. Қуритилган модда кукуни бир учи кавшарланган капиллярга, оқ қоғоз устида, оз оздан уриб жойлаштирилади. Моддани капилляр- нинг тубига тушириб зич(2—3мм баландликда)жойлаштириш учун модда солинган капиллярнинг кавшарланган томонини пастга қаратиб, унлиги 50—70см бўлган шиша най ичига бир неча марта ташланади. Бунинг учун шиша най
тик қилиб, шиша пластинка ёки соат ойнаси устига қўйилади. Капилляр термометрга резина ҳалқа ёки сим билан маъкамланади. Капиллярнинг модда бор қрсми термометрнинг симобли шар устида ёки ундан юқорироқда бўлиши керак. Термометр бир томони кесилган тиқин билан колба оғзи дордагига маъкамланади. Колба ва пробирка ичидаги бўшлиқ ташқи атмосфера билан туташган бўлиши керак. Бунинг учун колба юқорисида туйник ёки тиқин кесик жой бўлиши шарт. Асбобнинг аста-секин қиздиринг. Суюқланиш температураси аниқ бўлиши учун қиздириш минутига 1 - 2 0С га кўтариладиган даражада олиб борилади.
3– тажриба. Суюқликларнинг қайнаш температурасини аниқлаш.
Суюқ органик моддаларнинг тозалиги уларнинг қайнаш температурасини ўлчаш билан аниқланади. Қайнаш температурасини аниқлаш учун синалаётган модда етарли бўлса, ҳайдаш аппаратидан фойдаланилади. Бунинг учун ҳайдаш колбасига 15—20 мл суюқ органик моддаларнинг тозалиги уларнинг қайнаш температурасини ўлчаш билан аниқланади. Қайнаш температурасини аниқлаш учун синалаётган модда етарли бўлса, ҳайдаш аппаратидан фойдаланилади. Бунинг учун ҳайдаш колбасига 15—20 мл этанол, пропанол ёки бошқа суюқ модда қуйиб ҳайдаш аппаратига туташтиринг (тажрибани 3-тажрибадагидек олиб боринг).Агар синалаётган модда оз миқдорда бўлса, қайнаш температураси
Сиволобов усули ёрдамида аниқланади (13- расм).
Узунлиги 3 см, диаметри 2—3 мм шиша найча олиб озроқ этанол ёки пропанол солинг. Унинг ичига узунлиги 4 см ва d = 0,5 мм бўлган бир учи кавшарланган ингичка капилляр ҳам туширинг. Термометр эса суюқланиш температурасини аниқлаш усулидаги каби асбобга ўрнатилади, сўнгра асбоб қиздирилади. Бунда аввал секин, кейин шиддатли равишда пуфакчалар хосил бўлади.
Агар синалаётган модда оз миқдорда бўлса, қайнаш температураси Сиволобов усули ёрдамида аниқланади (13 – расм).
Узунлиги 3 см, диаметри 2—3 мм шиша найча олиб озроқ этанол ёки пропанол солинг. Унинг ичига узунлиги 4 см ва d = 0,5 мм бўлган бир учи кавшарланган ингичка капилляр ҳам туширинг. Термометр эса суюқланиш температурасини аниқлаш усулидаги каби асбобга ўрнатилади, сўнгра асбоб қиздирилади. Бунда аввал секин, кейин шиддатли равишда пуфакчалар ажралиб чиқади. Шу пайтда термометр шкаласига қаранг, бу кўрсатгич модданинг қайнаш температурасига жуда яқин. Қиздириш тўхтатилиб пуфакчалар ажралиб чиқиши тўхтатгач, температурани аниқланг, бу кўрсаткич аниқроқ бўлади. Дафтарингизга бу температурани қайд этинг.
Do'stlaringiz bilan baham: |