|
Ishning bajarilishi:
1-tajriba. Ishqorlar indikator rangini o’zgartirishi. Uchta probirkaga 0,1 normalli natriy gidroksid eritmasidan 5 tomchi quying va birinchisiga lakmus, ikkinchisiga 1 tomchi metiloranj, uchinchisiga 1 tomchi fenolftalein eritmasidan quying. Ishqoriy muhitda indikatorlar rangini o’zgarishini kuzating va yozing.
2-tajriba. Asosli oksid bilan kislotalarning o’zaro ta’siri.Kichkina qoshiqcha yordamida taxminan 0,5 g kaliy oksid olib, quruq tsilindsimon probirkaga soling va uning ustiga 10 tomchi 10 % li xlorid kislota eritmasidan qo’shib, qaynaguncha qizdiring. So’ngra uni soviting. Nima kuzatiladi? Reaksiya tenglamasini yozing.
3-tajriba. Tuz va kislotalarning o’zaro ta’siri.Probirkaga 5 tomchi 1 n bariy xlorid eritmasidan va 1 n sulfat kislota eritmasidan qo’shing. Oq cho’kma hosil bo’lishini kuzating. Reaksiya tenglamasini yozing.
4-tajriba. Asos bilan kislotali oksidlarning o’zaro ta’siri.Probirkaga 2 ml filtrlangan Ca(OH)2 eritmasidan quying va unga Kipp apparati orqali oq cho’kma hosil bo’lguncha karbonat angidrid yuboring. Cho’kma erishini sababini tushuntiring. Eritmani qizdiring, cho’kma hosil bo’ladi. Buning sababini tushuntiring. Reaksiya tenglamasini yozing.
LABORATORIYA ISHI №3.METALNI (Mg) GRAMM-EKVIVALENT MASSASINI HAJMIY USULDA ANIQLASH INTERAKTIV USULDA O‘RGANISH
Ishing maqsadi: Metallarning kislotalar bilan reaksiyasi natijasida hosil bo’lgan gazni normal sharoitdagi hajmini hisoblab, tajriba natijalariga asoslangan holda metalning ekvivalent massasini aniqlash.
Kerakli jihoz va reaktivlar:H2O-distillangan suv, HC1-xlorid kislota (rangsiz eritma), Mg-magniy qirindisi (yaltiroq metall).Osvald probirkasi (landolt idishi), ikkita barobarlovchi byuretka, gaz o‘tkazuvchi naycha, rezinali qopqoq, shtativ, bosim o‘lchovchi barometr, haroratni o‘lchovchi termometr.
Nazariy ma'lumot.
Vodorodning bir og'irlik qismi( 1,008) yoki kislorodning 8 og'irlik qismi bilan birika
oladigan yoki o'rnini bo'shatib bera oladigan qismiga moddaning ekvivalenti deb ataladi.
Elementlarning va murakkab moddalarningekvivalenti-ni topishning'ar xil usuli bor.
Elementning ekvivalentini topish uchun, shu elementning atom msssasini (A) uning valentligiga
bo'linadi, yaoni:
moddaning gramm-ekvivalentini (g-ekv) deb, shu moddaning ekvivalentini grammlar bilan
ifodalangan miqdorigaaytiladi. Moddalarning ekvivalentini topishda ekvivalentlar qonunidan
foydalaniladi:
Reaktsiyaga kirishayotgan moddalarning massasi ularning ekvivalentlarigu to'`ri
proportsionaldir. Bu konunning matematik ifodasi quyidagicha:
m1:mi=E1:E2
bu yerda m1 va m2 moddalar massasi E1 va E2 ularning ekvivalentlari.
Moddalarning ekvivalentlari ikki xil usulda topiladi.
1. og'irlik usuli 2. xajmiy usuli.
Moddalarning ekvivalentini aniqlashni og'irlik usuli maolum og'irlikdagi metalni oson
paralanadigan birikma xoliga o'tkazib, qaytadan parchalashga asoslanadi.
Xajmiy usul esa aktiv metallarni kislotalardan vodorodni siqib chiqarishiga asoslangan.
Metall siqib chiqargan vodorodning xajmini aniqlab, quyidagi proportsiya yordamida metallning
ekvivalentini aniqlash mumkin:
mH2:EN2= mm2:Eme
gazsimon moddalarning miqdori xajmlarda ifodalanganligi uchun mH2:EN2= mm2:Eme quyidagicha
yoziladi: u xolda:
bu yerda: mme-metalning massasi.
V2-ekvN2-vodorodning ekv. Xajmi (11200ml)
VH2 -siqib chiqarilgan vodorodning xajmi, ml da. Ajralib chiqqan vodorod quyidagi qormula
bo'yicha normal sharoitga keltiriladi:
bu yerda V1 - ajralib chniqaan vodorodning xajmi.
R-suv bu`lari va vodorod bosimlarining yi`indisi.
T0 - absolyut xarorat °K(273°)
h - tajriba o'tkazilayotgan xaroratda to'yingan suv bu`i bosimi.
R - h - vodorodning partsial bosimi.
R0 - normal sharoitdagi bosim( 101,3 kN/m2)
Tajriba ma’lum miqdorda olingan metallning suyultirilgan xlorid kislotadan siqib chiqaradigan vodorod hajmini o‘lchashga asoslangan:
Me+ 2HCl H2 + MeCl2.
Bu tajriba 26-rasmda ko‘rsatilgan germetik asbobda bajariladi.
26-rasm. Metall ekvivalentani molyar massasina aniqlash uskunasi:
1-Ostvald probirkasi; 2-byuretka; 3-barobarlovchi byuretka.
Ostvald probirkasining bir tomoniga suyultirilgan 10 ml xlorid kislotadan quying. Ikkinchi tomoniga tarozida oldindan tortilgan va kichkina filtr qog‘oziga o‘ralgan 0,05 g metallni ehtiyotlik bilan, kislotaga tegizmasdan soling.
Barobarlovchi byuretkani pastka yoki yuqoriga harakatlantirib turgan holda suvning sathini nolga yaqin chiziqqa keltiring va Ostvald probirkasini probka bilan berkitib, asbobning germetikligini tekshiring. Buning uchun barobarlovchi byuretkadagi suvning satxini byuretkadagi suv sathidan pastroqqa tushiring va uni shu holatda shtativga mahkamlab o‘rnating. Agar 1-2 minut davomida byuretkada suvning sathi sezilarli darajada o‘zgarmasa, asbobni germetik deb hisoblash mumkin.
Asbobning germetikligini tekshirilgandan keyin, byuretkalardagi suv sathini bir holatta keltiring va darajalarga bo‘lingan byuretkadagi suvning dastlabki sathini (Vbosh.) belgilab yozib qo‘ying.
Ostvald probirkasini qiyalatib undagi kislotani metall solingan tomoniga quying. Shu zahoti metall kislota bilan reaksiyaga kirishib, vodorod ajrala boshlaydi. Ajralib chiqqan vodorod byuretkadagi suvni barobarlovchi byuretkaga tomon sixib chiqara boshlaydi.
Reaksiya tomom bo‘lishi bilan byuretkadagi gazning chiqib ketmasligi yoki unga havo kirmasligi uchun ikkala idishdagi suvning sathini tenglashtiring. So‘ngra byuretkadagi so‘nggi suv sathini (Voxir) aniqlab yozib oling.
Tajriba natijalarini jadval-2va jadval-3 ga yozing.
Tajriba natijalarini hisoblash.
V(H2) = V(oxir.) - V(bosh.), - formuladan foydalanib ajralganvodorod hajmini hisoblang.
p(H2)=p(atm)– p(H2O) - formuladan foydalanib vodorod parsialbosimini toping.
РоVо/То= р(Н2)V(Н2)/Т => Vо=[р(Н2) × То/ РоТ] × V(Н2) – formuladan foydalanib vodorod hajmini normal sharoitga keltiring.
Quyidagi tenglama bo‘yicha :
m(Н2)= М(Н2)×Vо(Н2)/Vм ajralgan vodorodning massasini hisoblang.
Ekvivalent qonuniga asoslanib metall ekvivalentining molyarmassasini aniqlang:
а)m(Ме) / m(Н2)=Мэ(Ме) /Мэ (Н);
vodorod massasi bo‘yicha Me (metall)= m(Ме) × Мэ (Н)/m(Н2)
b)m(Ме) / Vо(Н2=МэМе)/ Vэ(Н);
vodorod hajmi bo‘yicha Me (metall)= m(Ме) ×Vэ (Н)/Vо(Н2).
Jadval-1
Suv bug‘i bosimining turli haroratdagi qiymati
Do'stlaringiz bilan baham: |
