Laboratoriya ishi №1 Analitik kimyo laboratoriyasida ishlash texnika xavfsizlik koidalari

IV. Kobalt kationining xususiy reaksiyalari.

1. Ammoniy radonid bilan o‘tkaziladigan reaksiya

Ammoniy radonid NH₄CNS Co²⁺ ion bilan (NH₄)₂[Co(CNS)₄] tarkibli kompleks tuzni xosil kiladi:

Co²⁺ + 4CNS^- → [Co(CNS)₄]^2-

Eritmaga amil spirt (yoki uning efir bilan aralashmasi) ko‘shib chaykatilsa, xosil bo‘ladigan kompleks birikma shu erituvchilar kavatiga o‘tib (suvga nisbattan ularda yaxshirok erigani uchun), uni ko‘k rangga kiritadi.

Co²⁺ ionning bu xarakterli reaksiyasini kilib ko‘rishda [Co(CNS)₄]^2- kompleksning nixoyatda bekarorligini nazarda tutish kerak (K_bekaror = 1* 10^-3).

SHunga ko‘ra reaksiya yaxshi chikishi uchun kompleksning Co²⁺ va CNS^- ionlarga dissotsilanishini kamaytirish, ya’ni CNS^- dan ko‘prok kiritish kerak. 2 tomchi kobalt (II) tuzi eritmasiga 8 tomchi NH₄CNS ning to‘yingan eritmasidan ozgina (kattik tuzidan solinsa yanada yaxshi) va 5 – 6 tomchi amil spirtdan ko‘shiladi. Fe³⁺ ion bu reaksiyaga xalakit beradi, chunki u ammoniy rodanid bilan kizil – kon rang berib, So²⁺ ion xosil kiladigan rangni bo‘gib ko‘yadi. SHuning uchun eritmaning kizil rangi yo‘kolguncha NH₄F yoki NaF eritmasidan ko‘shib, Fe³⁺ ion [FeF₆]^3- kompleksiga boglanadi.

Reaksiya mana bunday o‘tkazilsa yanada seziluvchan bo‘ladi: bir oz kislota ko‘shilgan 1 – 2 tomchi tekshiriladigan eritmaga (agar Fe³⁺ bo‘lsa, bir necha milligramm kuruk ftorid ko‘shib) aralashtirib turib NH₄CNS ning atsetondagi to‘yingan eritmasidan 5 tomchi ko‘shiladi. So²⁺ ning oz ko‘pligiga karab eritma ko‘k yoki yashil rangga kiradi. So²⁺ ning konsentratsiyasi juda kam bo‘lsa, NH₄CNS ni kuruk tuz xolida olish kerak.

Bu reaksiyani gazeta kogozi ustida tomchi metodi bilan o‘tkazish juda kulay. Bunda «bezak beruvchi» modda – lignin bo‘lib, uning ishtirokida kobaltning rodanid kompleksi katta turgunlikga ega bo‘ladi va suvda parchalanmaydi. Reaksiyani o‘tkazish uchun dastlab ammoniy rodanid xamda ammoniy ftorid eritmalari shimdirilib, kuritilgan gazeta kogozini ishlatish ma’kul. Bunday kogozga tekshirilayotgan eritmadan 1 tomchi tomizilsa, ko‘k rangli dog paydo bo‘ladi. Agar eritmada Fe³⁺ kationi xam bo‘lsa, u xolda dastlab ko‘ngir rang xosil bo‘ladi (Fe(CNS)₃ ning xosil bo‘lishi), ammo u Fe³⁺ ionining F^- ioni bilan boglanishi tufayli asta – sekin rangsizlanib yo‘koladi, so‘ngra [Co(CNS)₄]^2- kompleksining ko‘k rangi namoyon bo‘ladi.