Laboratoriya ish№5 Mavzu: Arifmetik-mantiqiy qurilmalarni tadqiq etish. Integral raqamli-analog va analog-raqamli oʼzgartirgichlarni tadqiq etish. Operativ xotira mikrosxemalari. Doimiy xotira mikrosxemalari. Ishdan maqsad

Ko‘paytirgichlar.
EHMda bajarladigan amallarning 50% arifmetik ko‘paytiruv bilan amalga oshiriladi. SHuning uchun EHM sifat ko‘rsatgichi bo‘lib mazkur amalni bajarshga ketgan vaqt hisoblanadi. Agar ko‘paytiruv ko‘shish va siljitish amallari bilan ketma-ket bajarilsa, u holda ko‘paytirish vaqti sezilarli katta bo‘ladi. SHuning uchun alohida mikrosxema ko‘rinishida yoki KIS tarkibidagi operatsion tugunlar sifatida tezkor bir taktli ko‘paytirgichlar ishlab chiqariladi. Ularda ko‘paytirish algoritmi modifikatsiyalangan But algoritmi yoki xususiy ko‘paytmalar algoritmi deb ataladi. U ishora belgilari va ko‘payuvchilar modullari ustidan alohida amallarni ko‘zda tutmaydi, balki ko‘paytirish amalining o‘zi ko‘payuvchilar razryadlarining xususiy ko‘paytmalarini ko‘shishga olib kelinadi.
Birjinsli tuzilmaga ega bo‘lgan matritsali ko‘paytirgichlar keng tarqalgan. Bunday ko‘paytirgichlarning asosi bo‘lib A(a₁a₀)xV(b₁b₀) 2-razryadli ikkilik ko‘payuvchilarni ko‘paytirish amalini bajaruvchi matritsali ko‘paytiruvchi blok hisoblanib, unda xususiy ko‘payuvchilar qo‘shiladi.
a₁ a₀
x
b₁ b₀
______________
b₁a₁ b₁a_0
+
b₀a₁ b₀a₀
_______________________
M₁ M₂ M₁ M₀
Misoldan ko‘rinib turibdi-ki, ko‘paytirish amalini bajarish jarayonida xususiy ko‘payuvchilar shakllanadi, ular bir-biriga nisbatan tegishli siljitishlardan so‘ng qo‘shiladi.
2-razryadli matritsali ko‘paytiruvchi blok tuzilma sxemasi 20.3-rasmda keltirilgan.

20.3-rasm. Matritsali ko‘paytiruvchi blok tuzilma sxemasi.
Mazkur blokda 4ta 2HAM elementidan tashkil topgan matritsa bir vaqtning o‘zida barcha xususiy ko‘paytmalari razryadlarini shakllantiradi, olingan natijalar iikkita bir razryadli jamlagich matritsalari yordamida qo‘shiladi. Ikkita A(a₃a₂a₁a₀)xV(b₃b₂b₁b₀)-razryadli ko‘payuvchlarning qo‘paytirish algoritmini ko‘rib chiqamiz.
Bu algoritmni to‘rtta bir turdagi bloklar kombinatsiyasi ko‘rinishida tasvirlash mumkin (shtrix chizig‘i bilan ajratilgan). Har bir blok 9.3-rasmda keltirilgan qurilma bo‘lib, qo‘shuv amalini bajaruvchi ikkita qo‘shimcha jamlagich kiritilgan. SHunday qilib, b₁a₁ xususiy ko‘paytmaningM₂ razryadi qiymatini hosil qilish uchun, b₁a₀ va b₀a₁ xususiy ko‘paytmalarni qo‘shish natijasida olingan o‘tkazish signalidan tashqari, blokning o‘zida qo‘shni bloklarda hosil qilingan b₂a₀ va b₀a₂ xususiy ko‘paytmalarni qo‘shish kerak.
But algoritmini amalga oshirish ko‘paytirish vaqtini sezilarli kamaytiradi.