«Labguldoshlar Lamiaceae L. oilasi ayrim dorivor vakillarining bioekologiyasi»

O‘tkirtangachali ko‘kamaron- Scutellaria oxystegia Juz.. Ko‘p yillik, siyrak ko‘p sonli yostiqsimon, bir yillik novdalari ingichka 5-10 sm uzunlikda, o‘tsimon o‘simlik. Barglari ellipsisimon, ayrim hollarda chetlari tkis. Gullari yuqoridagi barglar qo‘ltig‘ida joylashgan. Kosachasi 2 mm uzunlikda, Urug‘i yetilishida biroz uzunlashadi. Tojibarglari och sariq, 25-30 mm uzunlikda. Iyun-avgustda gullab, iyul-sentyabrda urug‘lari yetiladi.

Tog‘larning o‘rta mintaqalaridagi qoyalarda o‘sadi. Toshkent (shag`altog`) Farg‘ona, Samarqand viloyatlarida tarqalgan.
Ushbu o‘simlikni ildizidan spazmatik xastaliklariga qarshi qo‘llaniladi.

Qalpoqchali ko‘kamaron-Scutellaria galericulata L. Ko‘p yillik, poyasi to‘rt qirrali, yuqori qismidan shoxlanuvchi, balandligi 40-50 sm. Bargi qisqa bandli, asosi yuraksimon, mayda tishchali, yuzasi tuksiz, ostki tomoni siyrak tuklangan. Gullari bittadan, yuqoridagi barglar qo‘ltig‘ida joylashgan. Kosachasi mayda tuklar bilan qoplangan 3,5 mm uzunlikda, urug‘lari yoqimli hidli, 6 mm tashkil etadi. Tojibarglari ochiq, binafsha rangda, 13-16 mm uzunlikda. Yong‘oqchasi sharsimon, 1,5 mm uzunlikda, och qo‘ng‘ir, tuksiz, mayda egatchali. May oxiridan to avgustgacha gullab, iyul-sentyabrda urug‘lari yetiladi.

Daryolar, ariqlar, va sholipoyalar qirg‘og‘ida, nam yerlarda o‘sadi. Toshkent, Samarqand, Farg‘ona, Surhondaryo viloyatlari hamda Qoraqalpog‘stonda tarqalgan.
Ildiz va ildiz poyalarining damlamasi hamma turdagi qon ketishlarda, oshqozon ichak, buyrak, nafas yo‘llari, revmatizm, uyqusizlik, yurak o‘ynog‘i, isitmani tushuruvchi, bezgakka qarshi, gijjalarni to‘kishda qo‘llaniladi.

Bog‘ gulrayxoni-Satureja hortensis L. Bir yillik, poyasi ingichka, yuqori qismidan shoxlangan, balandligi 10-20 sm. Barglari nashtarsimon, chetlari tekkis. Gullari kalta tutqichli bo‘lib 1-(2) tadan barg qo‘ltig‘ida joylashgan. Kosachasi, keng qo‘ng‘iroqsimon 4-5 mm uzunlikda ingichka uchburchaksimon. Tojibarglari och havorang, tashqi tomoni tuklangan 6-7 mm uzunlikda, yong‘oqchasi uch qirrali, qora rangda tekkis 1 mm uzunlikda.

Iyul-sentyabr oylarida gullab, avgust-oktyabr oylarida urug‘lari yetiladi.
Respublikada madaniylashtirilgan, ayrim hollarda yovvoyi holda o‘sadi.
Xalq tabobatida yer ustki qismi ishlatiladi. yer ustki qismining damlamasi xalq orasida bosh og‘riganda, yo‘tal, tumov, ich ketganda, ovqat hazm qilish buzilganda, qorin dam bo‘lganda, ko‘ngil aynib qusganda va boshqa kasalliklarni davolashda ishlatiladi. Siydik va yel haydovchi, terlatuvchi, bakteriyalarga va spazmaga qarshi vosita sifatida qo‘llaniladi.