L ya. Olimov psixologiya tarixi

Birinchidan, shu fanlar doirasida psixik hodisalar haqidagi bilimlar to‘plangan,

Ikkinchidan, psixologiyada shu fanlarning metodlaridan foydalaniladi.

Uchinchidan, ilmiy metodologiyadan ham foydalanish hollari bo‘ladi.

Psixologiyaning boshqa fanlar bilan bunday aloqasi psixologiya hech qachon to‘la ajralgan holda rivojlana olmasligini ko‘rsatadi. Lekin, ayni paytda J.Piaje aytganidek, «psixologiyaning kelajagi birinchi navbatda uning o‘z taraqqiyotiga bog‘liqdir».
Tarixiy psixologik tadqiqotning bitta vazifasi dialektika bilan to‘la bo‘lmagan bilimni to‘la bilimga aylanish jarayonini ochib berishdan iboratdir. M.T.Yaroshevskiy tarixiy psixologik metod sifatida kategorial yondashish tamoyilini ishlab chiqdi. U fanda uch qator konseptual birlik − empirik ma’lumotlar (faktlar), nazariy va amaliy kategoriyalarni farqlab, psixik voqelikning har xil tomonlarini qayta tiklaydigan konkret ilmiy kategoriyalarni ajratadi. Bular obraz, harakat, motiv, ijtimoiy-psixologik munosabat, shaxs. Shu kategoriyalar majmuining transformatsiya qilinishi psixologik bilimlar bosqichma-bosqich taraqqiyotni aks ettiradi.
Psixologiya tarixining metodlari. Psixologiya tarixidagi eng katta xavf bu tarixiy materialni tasvirlash bilan cheklanadigan empirizmdir. Tarixdagi empirizm faktlarga murojaat qilinganligi bilan emas, balki faktlar oldida ojizlik qilib, ularni tizimga sololmaganligi, tushuntira olmaganligi, tekshira olmaganligi tufayli ularning o‘z sifati, ilmiy qiymatini yo‘qotib qo‘yishi bilan xavflidir. Tarixiy tadqiqot metod va metodikalarining asosiy vazifasi manbalarni qidirib topish, tadqiqot mazmunini belgilash, fakt, nazariya, qonun tushunchalaridan iborat o‘rganilayotgan materiallarni tizimlashtirishdan iboratdir.
Psixologiya tarixining asosiy metodi o‘tmish ilmiy tizimlarini tasvirlash va ularni tahlil qiluvchi nazariy rekonstruksiya metodidir. Nazariy rekonstruksiya ilmiy konsepsiyalar, muammolar, tadqiqot metodlarini predmet mantiqiga mos ravishda tarixiy ketma-ketlikda reprospektiv qayta tiklash imkonini beradi. Tarixiy tadqiqot yo‘nalishining bitta turi ilmiy maktablar hisoblanadi. Arxiv materiallarini o‘rganish, izlanish, sharhlash, izoh berish, yo‘naltirishni talab qiladi.
Psixologiya tarixida intervyu metodidan ham foydalaniladi. Biografik va avtobiografik metodlar ham psixologiya tarixida ko‘p qo‘llaniladi. Ilmiy ishlardan sitatalar keltirish chastotasini tahlil qilish ham tarixiy psixologik metodlardan biri hisoblanadi. Tarixiy psixologik faktorga munosabatini aniqlash va ularga baho berish uchun anketa metodidan ham keng foydalaniladi.