Sub’yektiga ko‘ra sharhlash

Jinoyat qonunini sharhlash - jinoyat qonunini amaliyotda to‘g‘ri qo‘llash uchun kodeksdagi atamalar va ifodalarning mazmunini ochib berishga aytiladi.

Sub’yektiga ko‘ra sharhlash:

- Legal (Autentik)sharhlash;

- Sud tomonidan sharhlash;

- Ilmiy yoki doktrinal sharhlashga bo‘linadi.

Legal sharhlash - qonun asosida vakolat berilgan davlat organi tomonidan sharhlashga aytilib, u “autentik” sharhlash deb ham yuritiladi. Legal sharh berish O‘zbekiston Respublikasi Konstitusiyaviy sudi tomonidan amalga oshiriladi. Legal sharh – umummajburiy xarakaterga ega bo‘lib, qonuniy kuchga ega hisoblanadi.

Sud tomonidan sharhlashnig ikki turi mavjud bo‘lib, bular:

- Oliy sudi Plenumi qarorlari asosida jinoyat qonunining sharhlanishi;

- Aniq bir jinoyat ishi yuzasidan chiqarilgan hukmda jinoyat qonunga sharh berilishi.

Ilmiy yoki doktrinal sharhlash - jinoyat huquqi sohasida faoliyat yurituvchi ilmiy xodimlar tomonidan jinoyat qonunini sharhlashga aytiladi.

Jinoyat qonuni sharhlash usuliga ko‘ra:

- Grammatik;

- Tizimli;

- Tarixiy;

- Mantiqiy turlarga bo‘linadi.

Gramatik sharhash - qonun normalarini adabiy til me’yorlari asosida sharhlashga aytiladi.

Tizimli sharhlashda - jinoyat qonuni normalarini boshqa jinoyat qonun normalari bilan yoki boshqa huquq sohalari bilan taqqoslab sharh berilishiga aytiladi.

Tarixiy sharhlash - huquq normasi qabul qilingan davlatda norma qabul qilinishiga sabab bo‘lgan holatlarni aniqlash asosida sharh berilishiga aytiladi.

Mantiqiy sharhlash esa - har qanday huquqiy norma mantiq qoidalari asosida sharhlanishiga aytiladi.

  Jinoyat qonunini hajmiga ko‘ra sharhlash:

- So‘zma so‘z (muvofiq) sharhlash;

- Kengaytirilgan sharhlash;

- Chegaralangan sharhlash turlari mavjud.

So‘zma so‘z sharhlash - qonun matniga aynan mos ravishda sharh berilishiga aytiladi.

 Kengaytirilgan sharhlash - qonunni uning matnidan ko‘ra, mazmunini kengroq ochib berilish yo‘li bilan sharh berilishi tushuniladi.

Chegaralangan sharhlash esa - qonun matniga aynan belgilangan ma’no berilmay, uni chegaralangan qisqartirilgan shaklda berish orqali sharh berilishi tushuniladi.

Har qanday sharhlashda qonun mazmunining hajmini o‘zgartirilishiga, yangi huquqiy normalarning ijod qilinishiga yo‘l qo‘yilmaydi.