L. S. Karieva makroiqtisodiyot

12.9.3-rasm. Byudjet - soliq siyosatining real almashtirish kurslariga ta’siri 
Importga tarif yoki kvotalar joriy qilish siyosati sof eksportning oshishiga olib 
keladi va bu hol grafikda Xn (E)1 egri chizig‛ini Xn (E)2 holatiga siljishi sifatida 
namoyon bo‛ladi (12.9.4- rasm).

---

279 
 
12.9.4-rasm. Importdagi o‛zgarishlarning eksportga ta’siri 
Natijada muvozanatli real valyuta kursi oshadi, milliy mahsulotlar 
qimmatlashadi va sof eksport kamayadi.
Shunday qilib, mamlakat ichki bozorini chet el raqobatchilaridan himoya qilish 
maqsadida olib boriladigan protektsionistik savdo siyosati joriy operatsiyalar 
hisobi va kapital harakati hisobiga ta’sir qilmaydi. Ammo, u muvozanatli real 
valyuta kursini oshiradi va tashqi savdo miqdorini kamaytiradi. Sof eksport 
o‛zgarmagan bo‛lsa ham B nuqtadagi eksport va import hajmi A nuqtadagi eksport 
va import hajmidan kam bo‛ladi. Importga cheklashlarni joriy qilish ichki narxlar 
darajasi (Pd)ning oshishiga olib keladi.
Shuning uchun ham uzoq davrda nominal valyuta kursi (En) narxlar oshishiga 
teng tarzda kamayadi. Natijada, o‛sgan muvozanatli real valyuta kursi E
2
nuqtada 
barqarorlashadi, ya’ni sof eksport kamayishi ortidan E
1
nuqtaga qadar pasaymaydi. 
Baholar darajasining ko‛tarilishiga javoban nominal valyuta kursining pasayishi 
sotib olish qobiliyati paritetini tiklaydi.
 
Nazorat va muhokama uchun savollar 
1. Mamlakat to‛lov balansi necha qismdan iborat va ularda nimalar qayd 
etiladi?
2. To‛lov balansini tuzishda ikki bor yozuv printsipi nimani anglatadi?
3. Joriy operatsiyalar balansida aks ettiriladigan operatsiyalarni sanab bering.
4. Kapital harakati balansining mohiyatini tushuntirib bering.
5. To‛lov balansi tarkibiy qislari o‛rtasidagi bog‛liqlikni tushuntirib bering.

---

280 
6.To‛lov balansi taqchilligi va inqirozi bir xil tushunchalarmi?
7. Erkin tebranuvchi valyuta kursi tizimida to‛lov balansi qay yo‛sinda 
barqarorlashadi?
8. To‛lov balansini makroiqtisodiy tarptibga solish deganda nimani tushunasiz? 
Bunda qanday vositalardan foydalaniladi?
9. To‛lov balansi tahlili makroiqtisodiy jarayonlar to‛g‛risida qanday 
ma’lumotlar olish imkonini beradi? 
10. Valyuta tizimining mohiyatini va uning tarkibiy qismlarini aytib bering
11. Valyuta bozori davlat tomonidan qaysi usullar bilan tartibga solib turiladi?
12. Ichki va tashqi konvertirlash tushunchalariga izoh bering.
13. Valyuta kursi nima va uni qanday omillar belgilaydi?
14. Foiz stavkasi va valyuta kursi o‛rtasida qanday bog‛lig‛lik bor?
15. Nominal va real valyuta kurslariga izoh bering.
16. Xarid qobilyati pariteti atamasining mohiyati nimadan iborat?
17. Real valyuta kursi makroiqtisodiy siyosat ta’sirida qay tarzda o‛zgartiriladi 
va uning milliy iqtisodiyotga ta’siri qanday?
18. Protektsionizm siyosatining valyuta kursiga ta’sirini qanday baholaysiz?
19. Valyuta kursi o‛zgarishining yalpi talab va yalpi taklif hajmiga ta’siri 
mexanizmini tushuntirib bering.