L. S. Karieva makroiqtisodiyot

 
12.8 Valyuta kursiga ta’sir etuvchi omillar 
Valyuta kursining o‛zgarib turishi obyektiv va subyektiv omillarga bog‛liq 
bo‛ladi. Obyektiv omillar mamlakatning iqtisodiy holatidan kelib chiqadi. Chunki 
mamlakat iqtisodiyotini rivojlantirish ishlab chiqilgan iqtisodiy siyosat maqsadidan 
kelib chiqadi. Shuning uchun ham ma’lum davrdagi iqtisodiy holatda tashkil 
topgan valyuta kursi shu davrning ijtimoiy-iqtisodiy holatini ifoda etadi. Valyuta 
kursiga ta’sir etuvchi omillardan biri valyuta yo‛lakchasini belgilash hisoblanadi. 

---

272 
Valyuta yo‛lakchasini belgilash bozor iqtisodiyotida valyuta kursi o‛zgarishining 
ma’lum bir doirada bo‛lishining davlat tomonidan tartibga solinishini nazarda 
tutadi. Natijada valyuta kursining muqobil darajasini belgilash orqali valyuta 
muomalasining samarali bo‛lishini ta’minlash mumkin. 
Valyuta kursining qay darajada saqlanishini davlatning iqtisodiy siyosatidan 
kelib chiqqan olda. Markaziy bank belgilab beradi. Valyuta kursiga ta’sir 
ko‛rsatuvchi asosiy omilardan yana biri unga bo‛lgan talab va taklifdir. Valyutaga 
bo‛lgan talab va taklifning o‛zgarib borishi har bir mamlakatning makroiqtisodiy 
rivojlanish darajasiga bog‛liqdir. Makroiqtisodiy darajada iqtisodiyotning 
rivojlanib borishi valyutaga bo‛lgan talabni va taklifning o‛sishiga olib keladi. 
Natijada bunday iqtisodiy holatda valyutaga bo‛lgan talab va taklifni 
muvofiqlashtirishning birdan bir yo‛li valyuta kursini takomillashtirishdan iborat 
bo‛ladi. Valyuta kursiga ta’sir etuvchi omillar dan yana biri – bu mamlakat tashqi 
iqtisodiy munosabatlarining rivojlanishida tashqi savdoga iste’mol mahsulotlari va 
ishlab chiqarish vositalarini eksport qilish darajasining o‛sib borishidir. Iqtisodiy 
aloqalarda mamlakatlar o‛rtasidagi valyuta munosabatlarining amalga oshirilishi 
oqibatida ayrim mamlakatlar valyuta qarzlarining o‛sishi ham uning kursiga ta’sir 
etadi.
Shuningdek, valyuta kursiga mamlakatning pul-qiymat ko‛rsatkichlari ham o‛z 
ta’sirini o‛tkazadi. Bu, asosan, muomalaga chiqarilgan pulning umumiy hajmiga va 
narxlarning o‛zgarishiga bog‛liq bo‛ladi. Valyuta kursiga muomalaga chiqarilgan 
pul umumiy hajmi va narxlarning ta’sir etishi, asosan, muomala uchun zarur 
bo‛lgan pul miqdorini belgilash qonuni orqali aniqlanadi. Bu bog‛liqlikni 
amerikalik iqtisodchi Fisher tomonidan ishlab chiqilgan tenglama orqali ifodalash 
mumkin: