ҚЎл-оёқда ампутация ва экзартикуляциялар

ҚЎЛ-ОЁҚДА АМПУТАЦИЯ

• Анатомия ва Клиник анатомия (ОХТА) кафедраси
• Клиник анатомия фани

АМПУТАЦИЯ

• “Ампутация” атамаси аъзонинг периферик (ёки дистал) қисмини кесиб ташлаш маъносини билдиради.
• Масалан, қўл-оёқ ампутацияси, тўғри ичак, сут бези ампутациялари ва ш.к.
• Қўл-оёқ ампутацияси – унинг периферик қисмини суякли қисмида (суякни арралаб) кесиб олиб ташлаш
• Экзартикуляция – қўл-оёқнинг периферик қисмини унинг бўғимлари сатҳида фақат юмшоқ тўқималарини кесиб олиб ташлаш

Ампутациянинг мақсади

• Бемор ёки шикастланувчининг ҳаётини сақлаб қолиш
• Чўлтоқни протезлашга (фаолиятини тиклашга) тайёрлаш

Ампутация учраши

• Ҳарбий ҳаракатлар пайтида жуда кўп бажарилади
• 1-жаҳон урушида ҳарбийларнинг 2% и, 2-жаҳон урушида эса 5,3% и ампутацияга дучор бўлган
• Тинчлик пайтида (камроқ) :
• Қон томир касалликлари асоратлари бўйича - 47%
• Шикастлар сабабли – 43%
• Бошқа сабаблар – 10%
• АҚШда фақат 1965 йилнинг ўзида 30000 ампутация ўтказилган (ампутация қилинганлар аҳолининг 0,1% ини ташкил қилган)

Тарихий маълумотлар

• Ампутация Гиппократ давридан маълум
• Корнелий Цельс (II аср) – ампутацияда томирларни боғлаган ва суякни юмшоқ тўқималар билан ёпган (кейинчалик унутилиб юборилган)
• V-XV асрлар, бунда қон тўхтатиш учун :
• пичоқни қиздириб кесиш;
• чўлтоқни қайноқ смолага ботириш
• симли сиртмоқни бураб, сиқиб-кесиш
• Асоратлари: оғриқ, шок ва башқа оғир асоратлар.
• XV аср - Амбруаз Паре томирларни чўлтоқда лигатура билан бойлашни қайта таклиф этган
• XIХ асрда Жан Луи Пти (1820) ампутациянинг асосий тамойилларини ишлаб чиққан, яъни операция пайтида нафақат қўл ёки оёқни кесишни, балки кейинчалик унинг фаолиятини тиклаш учун йўналтирилган тадбирларни ҳам амалга оширишни таклиф этган.

• Ампутацияга кўрсатмалар

• Абсолют
• (бирламчи)

• Нисбий
• (иккиламчи)

• некроз, гангрена

• Қўл ёки оёк қисмининг
• узилиши (реимплантация
• қилиб бўлмайдиган ҳолларда)

• Тўқималарнинг қўшма
• шикастланишлари:
• Суяк(лар)нинг мажақланиши;
• Барча томир- нерв
• тутамларининг узилиши;
• Мускуллар ҳажмининг 2/3
• қисми эзилиши

• Анаэроб инфекция

• Хавфли ўсмалар

• Туғма нуқсон ёки тузатиб
• бўлмас деформациялар

• Сурункали носпецифик ёки
• специфик инфекция
• Ички аъзолар амилоидози

• Ўткир йирингли
• инфекция
• сепсис

Бажарилиш вақтига кўра

• Ампутация

• Эрта
• Бирламчи (1 сут ичида)
• Иккиламчи (7-8 кун ичида)

• Кеч
• Деформациялар
• Оғир инфекция, остеомиелит

• реампутация

Ампутация учун асбоблар

Ампутация қилиш учун қуйидагиларни аниқлаш лозим:

• Қўл-оёқнинг ҳаётийлигини
• Тирик ва некрозланган тўқима орасидаги аниқ чегарани
• Ампутация қилинмаса, беморнинг тирик қолиш-қолмаслигини

Ампутация сатҳини (суяк кесиладиган сатҳ) танлашда

• 2 хил йўналиш мавжуд:
• Ампутация сатҳини имкони борича дисталроқда, патологик ўчоқ ёки шикастга яқинлаштириш (индивидуал протезлаш мумкин)
• Олдиндан белгиланган “муқобил” зоналар сатҳида (стандарт ампутация схемалари)

Ампутация босқичлари

• 1-босқич – юмшоқ тўқималарни кесиш
• 2-босқич – суяк усти пардасига ишлов бериш ва суякни кесиш
• 3-босқич – “чўлтоқни пардозлаш”

Юмшоқ тўқималарни кесишга қараб

• ампутациялар

• Айлана усули

• Лаҳтакли усули

• Эллипс усули

• Бир лаҳзали
• Икки лаҳзали
• Уч лаҳзали

• Бир лаҳтакли

• Икки лаҳтакли:
• ТЕНГ ЛАҲТАКЛИ
• ТЕНГ БЎЛМАГАН
• ЛАҲТАКЛИ

Юмшоқ тўқималарни кесиш