L. O. Daminov O’zbekiston respublikasi oliy va

 
 
4.1-rasm. Quyish formasi. 
1 – pastgi quyish opokasi; 2 – ustki quyish opokasi; 3 – 
ajratish tekisligi; 4 – formalovchi burchak; 5 – ventilatsion kanallar; 6 – vipor (впор); 
7 – quyish kosachasi; 8 – vertical kanal(cтояк); 9 – shlag ushlagich; 10 – taminlovchi; 
11 – shtir(штр)lar; 12 – opoka ruchkalari; 13 – taminlovchini mahkamlash; 14 – 
plitaning modeli; 15 – qolip aralashmasi; 16 – sterjen; 17 – forma bo’shligi
 
4.2-rasm. Quyish sistemasi konstruksiyalari. 
a – gorizantallik; b – yuqori 
soddalashtirilgan; v – “дождевая”; g – sifonli 
 
1 – quyish kosachasi; 2 – stoyak; 3 – 
shlag ushlagich; 4 – taminlovchi; 5 – quyma
 
Quyma 
qoliplariga 
– 
formalariga 
ko’yiladigan 
asosiy 
talablar: 
mustahkamlik, issiqbadoshlik, yuqori gaz o’tqazuvchanlik. 
Quyish tizimi. 
Metall kokilning quyish tizimiga xar xil usulda keltiriladi. Pribl 
orqali yuqoridan, kollektor yoki vыpor orqali, ostidan, yonidan, tirqishli ta’minlovchi 
orqali, kombinirlashgan-yuqorida ko‘rsatilgan usullarni jamlangani. Murakkab va katta 
quymalar quyishda qo‘llaniladi.
 
Quyish tizimi sodda bo‘lishi uchun quymaning konstruksiyasi va quyma 
tayyorlash texnologiyasi puxta bo‘lishi kerak. 
Qolip tayyorlash. 

---

Muallif: 
L.O.Daminov 
Qolip tayyorlash usuli uning shakliga, o‘lchamlari va soniga bog‘lik. Quymalar 
individual va kichik seriyalab ishlab chiqariladigan sexlarda qolip qo’lda, kunlab va 
yirik seriyalab ishlab chiqariladigan sexlarda mashinalarda tayyorlanadi.
Qolip tayyorlashdan oldin, uning quyish sistemasi belgilanadi. 
Sifatli quymalar olishda quyish sistemasi turini, uning elementlari o‘lchamlarini 
va qolipga metall kiritishi yerini belgilash muhim masalalardan biridir. Qolipga 
qo’yiladigan metallni shlakdan ancha tozalab uzatuvchi kanallar sistemasi quyish 
sistemasi deyiladi. 
Quyida 
cho‘yan 
quymalar 
olishda 
foydalaniladigan normal quyish sistemasining 
sxemasi quyidagichadir.

4.3- Rasm
1 quyish kosachasi 
2 stoyak 
3 shlak tutkich 
4 taminlagich kanallar 
Quyish 
sistemalari 
GOST bo‘yicha gorizontal va 
vertikal turlarga bo’linadi. 
Kulrang cho‘yanlardan quymalar olishda suyuq metall va qolipning tor yeriga 
kiritilishi kerak. Bunda metall qolipning keng yeriga bir oz sovub o‘tadi, natijada 
quyma bir tekis soviydi. Po‘lat yoki oq cho‘yandan quymalar olishda suyuq metall, 
aksincha, oldin qolipning keng yeriga kiritilishi kerak, chunki suyuq po‘lat qolipning 
tor yeriga kiritilsa u qisqarib qolipni yaxshi to‘ldirmaydi. 
Yirik quymalar olinadigan qoliplarda suyuq metall kirituvchi quyish 
kanallaridan tashqari, qo‘shimcha viporlar va pribollar qilinadi. 
Vipor cho‘yan quymalar olishda qilinadigan doiraviy kesimli vertikal kanaldir, 
bu kanal qolipning eng yuqori qismida bo‘ladi. Qolipga metall quyishning 
boshlang‘ich davrida qolipdagi gazlar shu kanal orqali chiqadi. Qolipning metall bilan 
qachalik to‘lganligi vespor orqali kuzatiladi, qolipdagi metall sovib cho‘kkanda uning 
o‘rni vipordagi metall hisobiga to‘ladi. Pribil, ko’pincha po‘lat quymalar olinadigan 
qoliplarga qilinadi, qolipdagi metallning hajmi torayganda pribil uni metall bilan 
to’ldirib turadi. Pribil o‘lchamlari va o‘rnatilish yerlari shunday bo’lishi kerakki, 
undagi metall eng qiyin ketsin. Shunda quymadagi cho’kish bo‘shlig‘i pribil qismiga 

---

Muallif: 
L.O.Daminov 
o‘tib, quyma zich bo‘ladi. 
Qolip tayyorlashda model, qolip materialidan tashqari, opoka, model osti plitasi 
ishlatiladi. 
Opoka va modellar metalldan yoki yog‘ochdan tayyorlanadi. 
Opokani vazifasi qolip materiallarini ushlab turish.