Л. М. Шипитсйна И. А. Вартанян анатомия, ФİЗİология ва патология eшитиш, нуқҚ ва кўриш органлари

Нутқдан олдинги реактсияларнинг ривожланиш босқичлари (М. М. Колтсова бўйича, 1980 йил)

Болаларнинг ёши, ойлар	Овозли реактсиялар
0-1	Қичқириқ
1.5	Гуление: а-аа ва бошқалар;
2-3	й-й, w-и, боо-у, эй ва бошқалар.
4	Свирел: ал-ле-е-лй-агй-ай ва бошқалар.
7-8,5	Бабблинг: бўғинларни талаффуз қилади (бўл, ҳа-ҳа-ҳа ва ҳ.к.)
8,5-9,5	Модулятсияланган ғўнғирлаш - бўғинларни турли хил интонатсиялар билан такрорлайди

3 ойга келиб, товуш репертуари чақалоқ узунлигини тўлдирди - ДАВЛАТ мелодик бирикмалари ва қисқа сокин - маҳаллийлаштириш. Бу давр "вокал ўйини" деб аталадиган махсус "қадам экспан - булар" да изолятсия қилинган . Бу вақтда бола биринчи бўғин занжирлари ва кетма-кетликларини талаффуз қилади. Жон - унда бола томонидан айтилган товушларнинг тонатсион нақшли БПE - мен, жуда хилма-хилдир.

Ғўнғирлаш босқичи кар болаларда ҳам кузатилади. Мустақил - кўприк Гуленни бошқаларнинг нутқидан, кузатилишидан ташқари - ҳатто кар болаларда ҳам берилган, бу Гулен боласининг, масалан, пуфакча, фйрчане ва бошқаларга ўхшаш товушларни айтишида аниқ акс этади. Кўп чақалоқ товушлари одатда . тасвирлаб беришлари жуда қийин - уларнинг сўз мавжуд бўлмаган, чунки, ўтирди; улар деярли имконсиз - сиз катталар ўйнашингиз мумкин. Тилни ўзлаштириш жараёнида бола аста-секин бу товушларни чиқариш қобилиятини йўқотади ва ошқозон яраси - косочетания.
Кейинчалик бир ҳил - ДАВЛАТ бўғинларини такрорлаш тендентсияси мавжуд , яъни. такрорлаш - ўзига тақлид қилишнинг бир тури (авто-тақлид). Бўғиннинг талаффузи СТИга хизмат қилувчи маълум кинестетик стимулларни келтириб чиқаради - уларни такрорий кўпайиш учун хачир. Гулен даврида бола нутқ органларининг иши ва тегишли эшитиш стимуляторлари, кўпроқ соддалаштириш ўртасидаги алоқани ўрнатади - Чива тендентсияси самоподразҳанию деб ҳа - рактер аутоеҳолалии типик гевезелик босқичини олади.
Бундай кинестетик ва акустик тескари - Нуҳ алоқасининг шаклланиши вокализатсияни янада ривожлантириш учун жуда муҳимдир. Гапираётган боланинг овозли проексияси “репертуари” тобора кенгайиб бормоқда. Бола, гўё, нутқ органлари билан ўйнайди, ишлаб чиқарилган товушлар билан ўзини ўзи қизиқтиради.

Гевезелик бир хил, шунингдек, бир қувур бўлган - 4 ой охирида пайдо. Бола ҳеч бир тилда учрамайдиган турли хил товушларни такрорлай олади. Баббле турли хил товушларни ўз ичига олиши мумкин - не ва дифтонглар, ҳар қандай усул ва шаклланиш жойининг ундошлари, баъзида чертишга ўхшаш товушларни эшитади. Тандй - охир-оқибат бутун қилиш сйллаблес олиб такрорлаш учун Декларатсияси »милоддан аввалги - . Ринде" Турли миллатдаги болаларнинг ғўнғирлашининг ушбу босқичида - ТАСК ҳали ҳам уларнинг ирқининг фонетик хусусиятларини - оёқ тилини акс эттирмайди .

Ушбу даврда ғўнғирлашнинг фонетик дизайнининг хусусиятлари:
-ундошларнинг ундошларга нисбатан уларнинг турларининг сонига ва овоз бериш вақтида пайдо бўлиш частотасига нисбатан устунлиги;
-олд унлилардан орқа ундошларга ва орқадан олдинги ундошларга босқичма-босқич ўтиш;
- турли олд унлилар билан бир қаторда иккиламчи ва орқа ҳосила унлилари ҳам кенг тарқалган, жумладан й каби товуш;
-ларингеал ёриқ ва жонли, шунингдек, х типидаги товушлар , оғиз чуқурлигида ҳосил бўлган яралар аста-секин орқа тил (к, р, н) лабиал ( н , б, м) ва палатализатсияланган (д, т, н ) ни сиқиб чиқаради. ).
Товушларнинг бир туридан иккинчисига ўтишнинг мунтазамлиги - лекин анатомик омиллар билан боғлиқ (оғиз шаклининг ўзгариши, унинг деворининг олд қисмини кесиш қирралари кўринишида шаклланиши), боланинг танаси ҳолатининг ўзгариши билан. (у аллақачон ўтирган), ривожланиши билан - у мотилитй нутқ органлари, қўшимча дй сабаб - ҳателнйҳ, сўриш ва ютиш ҳаракатлари, тил ва пастки жағнинг ҳаракатлари, қаттиқ озиқ-овқат чайнаш билан конжуге.
3 ойлигида нафас олиш ва фонатсияни янада мураккаб мотор назорати ривожланади. 5 ойлигида бола унга айтилган нутқнинг интонатсиясини ажратиб туради ва 6 ойлигида унинг исмига жавоб бера бошлайди. 7-10 ойдан кейин болалар мо - Гут она тилининг равон нутқ оқимидан сўзларни ажратиб кўрсатишади.
Кундузги Гулен ғўнғирлашда, звукосоче билан ажралиб туради - Тҳаниаҳ типидаги ундош-унлилар аста-секин кенгаяди. Бўлим - Гулен босқичлари ва улар бирга яшаши мумкин бўлган жуда анъанавий миш-мишлар. 5 ой охири чақалоқлар бирлашмасидан ажратиш мумкин бўлган гевезелик овози такрорлади пайдо йилдан - чиқиб турган навбат билан бир хил қатламини бириктирилган - мол гўшти, масалан, то самоподразҳанию тақлид элементларига қўшилади - бошқаларнинг нутқи мавжуд. _ф
Биринчи марта бола 2-ойнинг охирида онанинг овозига товушлар билан жавоб бера бошлайди. Шу билан бирга, унинг товушларида эшитиладиган намунага сингиб кетиш тендентсиясини сезиш мумкин эмас. Онанинг овози фақат фаоллаштирувчи сигнал сифатида ишлайди
259 

енг элементар, ҳали ўзига хос бўлмаган шаклда эколалиянинг туғма шартсиз рефлекс механизми. Бола ҳозиргача фақат она ва яқинларининг овозига овоз билан жавоб беради.

6 ойдан кейин бола товушларнинг комбинатсиясини айтади, кото - жавдар кўпинча сўзларнинг иллюзиясини яратиши мумкин. Бу квази сўзлар товушларнинг тасодифий бирикмаларининг такрорий такрорланиши натижасидир. "Суҳбат" орқали бола ўзининг бутун "репертуарини" намойиш этади. У “ба”, “ҳа”, “ча”, “ма” бўғинларини “талаффуз қилади”, унли товушларни, фрикатив, окклюзив-лабиал товушларни изчил боғлайди. Билан бўлганлар - Четана болани овоз баландлиги ва кучини ўзгартириш учун талаффуз қилди - жим ёки баланд овоз. Ривожланишнинг ушбу босқичи ўртасидаги асосий фарқ нафақат бўғинларнинг такрорланиши - "ечолалия", балки қандай товуш бирикмалари катталар нутқига ўхшаш бўғинли тузилишга айланади - деб аталади - Ваи каноник бабблинг.
7 ойлик чақалоқ аллақачон ўзининг чап Петтнеу репертуарига кирса, баъзи про - кийиладиган она товушларига тақлид қила олади . Унинг гевезелик биринчи спе пайдо бошлайди - ҳавзасида Она тили у атрофида эшитади тилида табиий хусусиятлари ва барча юқорида.
Бошқаларнинг нутқига тақлид қилиш масофани сезиларли даражада ўзгартиради - бола КАТТА - лйми билан мулоқот қилиш жараёнида ғўнғирлаш миллати. Муайян товушлар ва товуш бирикмаларининг талаффузи доимий равишда мустаҳкамланади ва ҳамма кучлироқ ҳазм қилинади ва талаффуз қилиш - бошқа тормозланган сўндирилади. Овозли рамкага кўра - НИЖ гевезелик тобора атрофдаги одамлар бола гаплашаётган тилнинг фонетик тузилишига яқинлаша бошлайди. Бундан буён акустик анализатор болага атрофдаги товушли нутқни идрок этиш ва талаффузда ўзининг йиғлаш - ҳукумат яраси билан тўғрилаш имконини берадиган нутқнинг фонетик жиҳатлари - нотиқнинг ғўнғи ва фонетик жиҳатларида ҳал қилувчи рол ўйнайди .
Кар болаларда каноник хириллаш шаклланмайди. Уларда фақат ғўнғирлашнинг биринчи босқичи бор - такрорий бабблинг. Вокализатсионном чақалоқлар ривожланишида кечикиш, тер - рявшиҳ эшитиш, чунки унинг шаклланиши учун реқ - Дима эшитиш мулоҳазалари, артиcулаторй ҳаракатлар ва фонатсия асосий табиий мувофиқлаштириш. •
4-5 ойликдан бошлаб қайта алоқа орқали чақалоқ Қуёш - ритм, интонатсия, нутқнинг давомийлиги ва частотасини ҳосил қилади - ков. Кузатишлар бир қатор Хитой, Полша ва инглиз натсио нинг оҳанг шилдираш 5 ойлик болаларда аниқ фарқларни ташкил - тионалитй: оҳанг шу тилларда мос хусусиятлари.
Гулен, най, баббле - бир турдаги ўйин, шунинг учун етказиб - қизиқарли бола, у ўжарлик билан нутқ товушлар артикулятсияси поездлар бир хил овоз такрорлайди. Сиз бола билан ғўнғирлашнинг биринчи кўринишида муомала қилишингиз керак: "гапириш",
259 

"аҳ-аҳ, аҳ" ва ҳоказоларни такрорлаш. Бола бу товушларни жонлантириб олади ва уларни такрорлайди. Агар сиз бола билан ишламасангиз, ғўнғирлаш ва миш-мишлар тез орада тўхтайди. Бола гулил ва Лепе - тал, у озиқланган бўлиши керак, қуруқ, у иссиқ ва қулай бўлиши керак ва катталар билан зарур ҳиссий алоқа. Барча овозли реактсияларнинг қувончли жонланиши фонида - табассум ифодали ва қатъиятли.

Агар бола билан Предречеве реактсиялар ёмон ривожланади - .. Ниеманн фон шовқин, яъни, у ўзини ва катталар эшитиш мумкин эмас ( - мисол, жазз мусиқа фонида, телевидение дастурлари). Бола марта ким Вояга юзини кўриш учун яхши бўлиши керак - унга дер эдилар (болалар биринчи табассумлар такрорланг, сўнгра пайдо - истак тақлидий сўз қобилиятини ўрнатиш учун).
Бабблинг ритмик ҳаракатлар билан боғлиқ: бола ритмик равишда қўлларини силкитади, ўйинчоқ билан тақиллатади ва сакраб чиқади. Бироқ, у сиз - ритм ҳаракатларида бўғинларни крикивает. Болага ҳаракат эркинлигини бериш жуда муҳим, бу нафақат унинг моторли кўникмаларини ўргатиш, балки "нутқдан олдинги" артикулятсияни ривожлантиришга ҳам ёрдам беради.
Муҳим тактил ҳисси ва мушакларни қабул қилиш - ювиш, чўмилиш, овқатлантиришда ме. Чайнаш ва гло - Британия артикулятсия билан бир хил мушакни ўз ичига олади. Агар бола узоқ вақт давомида пюре овқатни қабул қилса, унда мос келадиган мушаклар ўқитилмайди, аниқ артикулятсия ривожланиши кечиктирилади. Қувватли котлетлар, сабзавот пюреси, олма пюреси мо - Жетте нафақат эрта болаликда, балки кейинчалик ҳам артикулятсия суст бўлишига таъсир қилади.
Нутқни ўргатишда боланинг тақлид қилиш қобилияти муҳим рол ўйнайди, бу ҳиссий, ақлий, жисмоний фаолиятнинг ҳар қандай шаклида намоён бўлиши мумкин.
Болаларда нозик артикуляр ҳаракатларни шакллантириш зна - сезиларли даражада такрорлаш ва тақлид қилиш даврлари билан боғлиқ. У катталар овозининг товушларини тинглаши ва эшитиш идрокининг назорати остида товушларни талаффуз қилиши керак. Бу қобилият уч ойдан беш ойгача ўзини намоён қилади ва энг кўп ифодаланган - 6-8 ойгача бўлган хотин.
Овозни тақлид қилиш муҳим ривожланиш босқичини белгилайди. У визуал, эшитиш ва восита тизимларининг мувофиқлаштирилган ишлаши имкониятини кўрсатади, маълум бир ривожланиш - эшитиш ва кўришнинг артикулятсияси, нутқ товушларига эътиборнинг мавжудлиги ва маълум миқдордаги товушларни ўзлаштиришни талаб қилади.
Овозли тақлиднинг икки тури мавжуд - такрорлаш ва ошқозон яраси - коподразҳание. Такрорлаш боланинг тўсиқ бўлиши билан тавсифланади - гократно ўз товушларини айтади, улар билан бирга, қоида тариқасида, бир хил турдаги ҳаракат. Тақлид "қўзғатади": чақалоқ катталар ёки бошқа боланинг товушларини такрорлайди.
259 

Ҳаётнинг биринчи ойларида она билан нутқ алоқаси болани гапиришга ўргатишда асосий рол ўйнайди. Мулоҳаза мавжуд: она - бола - она. Бола мате - ри нутқ товушларига тақлид қилади ва у уларга айтилган товушларни такрорлаб, уларга маъно - жинсий қийматни ранг беради . Бундай шароитда, баъзида товуш кетма-кетлигини семантик талқин қилишдан олдин она болани тақлид қилади, баъзида тақлид рече - О товушларини тушунишни ривожлантиради . Иккинчиси кар болаларни реабилитатсия қилиш билан бевосита боғлиқ. Мутахассислар - аудиологлар ва сурдопедагоглар - ирқлар - эшитиш қобилиятига эга бўлган боланинг нутқи ўрганилганлиги ва турли сўзларни уларнинг маъносини билмасдан талаффуз қила оладиган кузатувларига ишонишади. Агар нормал эшитиш қобилиятига эга бўлган бола товуш кетма-кетлигини тақлид қилса, онаси ундан кейин уни такрорлайди ва нутқ товушининг маъносини акс эттирувчи объектни кўрсатади. Бошқа ҳолларда, нутқ товуш нормал эшитиш семантик тушунчанинг билан бола такрорланади тинглаш, лекин имитат натижасида юзага келиши мумкин - ёзилди у кейинчалик содир бўлади. Эшитиш қобилиятини йўқотган бола кўп вақтни талаб қилади - симулятсия учун, шунингдек, товуш кетма-кетлигининг семантик тушунчаларини ўзлаштириш учун кўпроқ вақт. Ўргатинг - бундай болани ақлий заиф деб ҳисоблаш нотўғри эканлигини ҳисобга олинг.

Бинобарин, ғўнғирлаш қобилияти туғма бўлиб, туғилишдан кар бўлган болалар ҳам юришади. Кар боланинг ғўнғирлаши тезда йўқолади ва ғўнғирга айланмайди, чунки у бошқаларнинг нутқини эшитмайди ва уларга тақлид қила олмайди. СЛН томонидан қўллаб-қувватланмайди - ҳамстерлар, тарихан Лепе ривожланиши учун маълум бир фон - у ривожлана олмайди.
Гаплашнинг интенсивлиги ва хилма-хиллиги чақалоқ билан мулоқот қилиш сифати ва частотасига ва унинг эшитишига боғлиқ. Бабблинг талаффуз ва эшитиш ўртасидаги алоқани ўргатиш, товушларнинг талаффузини эшитиш назоратини ривожлантириш учун зарурдир.
12.3.2. Мустақил нутқнинг босқичи
Оддий шароитларда, ҳаётнинг 8-9 ойлигигача - нутқнинг иккинчи даври - эшитиш назорати остидаги товушларни мазмунли тақлид қилиш; бола бўғинларни таъкидлайди, лекин бу ҳали аниқ нутқ эмас.
10-12 ойлик ёшида лепетнйми овоз билан бирга - ляются биринчи сўзлар. Бола турли ундош ва унлилардан ташкил топган сўзларни такрорлайди, масалан, "Ма-ня", "бер" ва ҳоказо товушларни тақлид қилиш қобилияти бор:. Тоддлер про - янги катталар бўғинлари билан таъқиб қилинади. , улар гап-сўзда эмас эди. Бу ёшдаги бола нафақат кўплаб объектлар, вазиятлар, нарсалар ёки шахсларнинг номларини тушунади, балки маълум бир сўзлардан фойдаланади.
259 

"бблс" каби денное "чақалоқ сўзлар" - тўлқинни билдириш учун - бизни. Аниқ фонетик шакли сўзларни қайта имкониятига эга бўлиш эмас, балки, бола ўз моделини, фарқ яратади - иккала бадиий нақш расмдаги счуюся ва хусусиятлари - пй товуш. Фақат катталарни ўхшашини кўриш қобилияти туфайли - Гиа боланинг маъносини тушунди.

Ҳаётнинг биринчи йилининг охирига келиб, нормал ривожланиш жараёнида восита ва сенсорли нутқ марказлари (Брока ва Верник марказлари) шакллана бошлайди. Характер шундай вақт келадики, ре - бенок товушларнинг ўзига хос аҳамияти борлигини ва йўл-йўриқ беришга хизмат қилиши мумкинлигини англайди. Перио - де нутқни тушуниш - болани ўраб турган сўзлар ва объект - Э ўртасидаги алоқани ўрнатиш . Белгилаш элементлари пайдо бўлади - Роwан нутқи, нутқ катталар такрорий ҳаракатлар. Бу не - ИРС нутқни ривожлантириш учун жуда муҳимдир. Бу вақтгача кар ёки кар болалар махсус машқларсиз нутқни ривожлантирмайди.
1 охирида ва ҳаёт 2 йил бошида бир бола про бошлайди - товушлар, сўзлар биринчи мазмунли комбинасёнларı кийган. Қизларда бу 8-9 ойликда, ўғил болаларда - 11-12 ойда содир бўлади. Тадқиқотлар - дованиями тилшунослар Рйбников ва Гвоздева белгиланган таъриф - боланинг тил ривожланишида кетма-кетликда бўлинади (19-жадвал.).
Сўзларни тушуниш, болалар про анча илгари бошлаш - кийим. Ҳаётнинг биринчи ва иккинчи йилининг охирига келиб, улар сўзларни объектлар билан боғлашни ўрганадилар, сўзларнинг маъносини тушунадилар ва уларнинг баъзиларини талаффуз қила бошлайдилар. Лане - О оғзаки шаклларнинг вақти болаларда бошқача. Биринчи йил охирида аллақачон баъзи чақалоқларда биринчи сўзларни қайд этиш мумкин, баъзи болаларда, ҳатто одатдагидек, биринчи сўзларнинг даври кейинроқ келади. Агар бола нутқни тушуна бошласа ва чекланган гапирса - биринчи сўз бойлиги аста-секин кенгайиб боради. Бу даврда улар ҳали ҳам маълум товушларни нотўғри талаффуз қиладилар , баъзан эса - талаффуз қилиш қийин.
Фарқлар нафақат биринчи сўзларнинг пайдо бўлиш вақтида, балки стандарт оғиш - Баландлиги луғатни оширади. Биринчи сўзлар туғма ёки универсал эмас ва натижалар - тат "лепетной" амалиётлари ва катталар нутқининг шаклларини ривожлантириш. Сўзларда ҳамма ғўнғиллаган фонемалар ҳам кўринмайди. Шунинг учун, ғўнғирлаш товуши ва биринчи сўзлар ўзаро боғлиқлик жиҳатидан фарқ қилади - НИЖ фонемалари. Биринчи сўзлар гевезеликле ўтиш қайта қобилиятини - Бенке баъзи товушлар абадий йўқолади талаффуз. Учун - ўрнатиш тил кўникмалари узоқ вақт талаб қилади: биз болалар, болаликдан кар, аста-секин этишмайди. Пос - карлик пайдо бўлса, нутқ вақтига камроқ таъсир қилади - нотиқ. 18 ой билан сўз фарқлар бор эди - Става, Ўғил ва қиз: у қизларга кенг эканлигини кўрсатилган.
259 

Бола нутқининг ривожланиш кетма-кетлиги