|
Гуруч. 70. Овоз бўғимларининг ҳаракат схемаси:
А - нафас олаётганда; Б - овозни шакллантириш билан; Б - фалсетто билан. Оклар
вокал кордларининг ҳаракат йўналишини кўрсатади
Доҳа, у овоз пайчаларининг ёйилиши ва глоттис орқали синиши керак. Бу фақат юқори субглоттик ҳаво босими туфайли мумкин.
Мускуллар қисқариши натижасида ошкор вокал арқонлари, ўткир учли глоттис Ресет қўйилди - (- сўнгги очилиши) такрорланади тцикли давом ҳаво босими билан, кейин мажмуини ва. Табиийки, бу жараён вокал кордларининг улкан эластиклиги ва эластиклиги туфайли амалга оширилади. фонасён (фон - тион) вокал кордлар кўндаланг (ва бўйлама эмас - СГ) йўналишда тебраниш қачон - юқорига ўрнига ён томонга ўртадан - пастга, фақат фалсетто (70 - шакл . Ин) содир бўлади .
Шундай қилиб, ҳаво оқими қайта-қайта узилиб қолади ва то - тебранишлар товуш кордлари тебраниш ҳаракати соатини ҳосил қилади - ҳаво зарралари инсон қулоғи томонидан қабул қилинадиган товушларга айланади.
Тарихий жиҳатдан овоз шаклланишининг учта асосий назарияси мавжуд эди.
Миоеластическая назарияси Ферран (. ХИХ а) про - овоз свя овоз тебранишлари натижасида ҳосил бўлиш жараёнини кўриб - камар, глоттис ихчамлиги орқали ўтиб ҳаво босими билан экшаласён содир. Боғлар остидаги турбулент ҳаво оқими уларнинг барқарор кўринишига ёрдам беради
223
тебранишлар. Овоз пайчаларининг тебраниш частотаси уларнинг эластиклигига боғлиқ.
Бинобарин, асосий омиллар фонасён ЯВ - трахея ляются ҳаво босими ва ички иссиқ мушак тонуси - Тани. Бу омилларнинг ўзаро таъсири овознинг шаклланишига олиб келади: биринчи омил қанчалик катта бўлса, иккинчиси қанчалик катта. Шундай қилиб, миёеластик назария "пассив" овоз шаклланиши нуқтаи назарини қўллаб-қувватлайди.
Нейроҳронаксическая Юссона назарияси (1950) "актив - нй" меча таълим овозларини постулат қилади . Овоз пайчаларининг тебранишлари уларни ташкил этувчи мушак толалари ҳамда ҳалқум мушакларининг қисқариши билан таъминланади. Қисқартмалар таъсир қилади - ядроси медулла облонгатада (икки ядро) жойлашган ларингеал нервнинг такрорий нерви ва новдалари орқали унга келадиган импулсларни истеъмол қилинг. Лимбо нерв импулслари проиш - булбар, диенсефалик ва кортикал CНС даражаларида дит.
Бу назарияга кўра, босим ҳаво жети омили миоеластической назариясида ҳаракатлантирувчи куч эмас, балки фақат материя - энергия ишлаб чиқариладиган чиқиндилар - овоз.
Иккала назария ҳам фактик асосларга эга, гарчи нейрохронологик назария кўплаб эътирозларга жавоб беради ва ҳозирги вақтда тадқиқотчиларнинг диққат марказида эмас. Бироқ, ҳаммага маълум - аммо бу такрорланувчи ларингеал нервларга зарар этказади ва овознинг бузилишига олиб келади, бу бизга асабий ички қисмнинг роли ҳақида гапиришга имкон беради - овоз пайчаларининг янгиланиши ва ҳалқум мушак толалари овоз ҳосил қилишда - Вания.
Учинчи, замонавийроқ назария (Дмитриев, Жинкин Рудаков, Морозов, ХХ асрнинг 60-йиллари..), Голосообразова механизми - Ния иккала назариянинг вакилларидан иборат. Частотали гликол - товуш бурмаларининг тебранишлари узунлиги ва қалинлиги остида - лигаментли босим, резонаторларнинг ҳажми ва шакли, ҳалқум мушакларининг иннерватсияси ва мия ярим кортексининг ҳолатига боғлиқ.
Овоз йўлида нафас олиш тизимининг таъсирида ҳосил бўлган ҳаво оқими учта спо - собами томонидан модулятсия қилиниши мумкин :
1)тебраниш вокал кордларининг даврий модулятсияси;
2)Тҳ - Рес ўтадиган оқимда турбулентликнинг пайдо бўлиши вокал трактининг кескин торайиши;
3)тўлиқ камон тезда очилганда портловчи товушларнинг пайдо бўлиши.
Натижада энергия модулятсияси ҳаво оқими ўзгариши - акустик тебранишларда зуется .
Ҳалқум акустик энергиянинг кучли манбаи бўлиб, ошқозон яраси - муздан кейинги тебранишларни яратишга мослашган танани ифодалайди . Ҳалқум бўшлиғининг ичида иккита элас
223
катлама-заррача - "вокал аккордлар" - ўзига хос шакл - нй, ва нозик бошқариладиган валф механизми. Муайян шароитларда: этарли миқдорда субглоттиc ПРEССУРE - Ниа, маълумотлар ва вокал кордларининг тегишли кучланиш - иккинчиси тебраниш келади.
Ушбу тебранишлар турли йўналишларга йўналтирилган кучларнинг ўзаро таъсири натижасида юзага келади. Форcе яратилган подсвязоч - нйм босим (туфайли деи содир ҳаво оқими - Натижа нафас олиш тизими) вокал кордлар суриш истаги; мослашувчанлиги туфайли мос равишда чўзилган мушак - Э лигаментлари уларни бирлаштиришга ҳаракат қилади. Аниқланган - белгиланган қиймат Берноулли эффектига эга (унинг юқори суюқлик ёки газ оқими орқали ўтиш пайтида канал девори яқинида мустаҳкамликнинг пайдо бўлиши). Вокал кордлар (глоттис) орасидаги очилиш майдони вақти-вақти билан ўзгариб туради - Хиа. Қоида тариқасида, тебраниш даврининг маълум бир қисмида глоттис бутунлай ёпилади ва ҳаво оқими бутунлай тўхтатилади. Одатда расм ПИCТУРE - расмда зҳенная. 67, Б, у дейилади овозли осcиллограм .
Бундай издоши учун тегишли частота спектри - НоСта ҳаво şоклар (расм 67 қаранг .. Б), деб номланган Спеcтро - грамм овозлар.
Пичирлаш механизми. Юқорида тавсифланган жараёнлар овозли нутқ пайтида содир бўлади. Агар бўлса шивирлаш вокал арқонлари ёпилади гендер эмас - НоСта: пайчаларининг орқа қисмидаги бир учбурчак шаклида кичик фарқ бўлади. У орқали нафас чиқарилган ҳаво оқими ўтади, лекин субглоттик босим кичик ва овоз пайчаларининг тебраниши деярли сезилмайди. Бироқ, овоз пайчаларининг чеккаларидаги ҳавонинг ишқаланиши шовқинни ҳосил қилади, бу эса ортиб бораётган ёки маҳорат билан модулятсияланган - шением глоттис ва инсон томонидан пичирлаш - ная нутқи сифатида қабул қилинади . Бу нафақат экшаласёнда, масалан, овозда, балки нафас олишда ҳам амалга оширилиши мумкин.
Фалсетто механизми. Фалсетто - жуда юқори эркак биринчи - лос, кўламли вокал кордлар, деб аслида натижасида - лются фақат глоттис қараган уларнинг қирраларнинг соҳасида. Оддий фонатсиядан фарқли ўлароқ, бу тебранишлар проис - латерал ва узунламасıна (юқорига - пастга) ўтмайди. Бундан ташқари, овоз ҳосил бўлишида овоз пайчаларининг тўлиқ ёпилмайди ва улар орасида бўшлиқ қолади (70-расмга қаранг, C).
11.1.3. Овознинг акустик хусусиятлари
Ҳар хил товушларнинг акустик хусусиятлари, шу жумладан яланғоч - са, куч, баландлик, асосий частота ва тембр билан тавсифланади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
