L. A. Djalilova

c) 01.06.1992-yiI d) 21.01.1992-yil

40. 
    Qachon Toshkentda Ofimpiya Shon-shuhrat muzeyi ochilgan?
    

1. 
   31-avgust 1991 y.
   
2. 
   10-may 1993 y.
   
3. 
   18-oktabr 1996>.
   
4. 
   1-sentabr 1996 y.
   

40. 
    Qachon O‘zbckiston futbol tcrma jamoasi Osiyo o'jinlari cbcmpioni boigan?
    

1. 
   1994 > Xirosima
   
2. 
   1996 v Dubay
   
3. 
   1992 y Seul
   
4. 
   1995y Toshkent
   

40. 
    Markaziy Osiyo o'yinlari qaysi davlat tashabbusi bilan ta'sis etilgan?
    

1. 
   O'zK'kiston; b) Qozog'iston; c) Tojikiston; d) Rossiya.
   

40. 
    «Alpomish» va «Barchinoy» maxsus tcstlari qaysi yoshdagi aholiga moijallangan?
    

1. 
   6 yoshdan-60 >oshgacha \ a undan yuqori:
   
2. 
   15 yoshdanlk yoshgacha;
   

3. 
   barcha yoshdagilar;
   
4. 
   7 yoshdan70 yoshgacha.
   

40. 
    Birinchi Markaziy Osiyo o‘yinlari qachon va qayerda o‘tkazilgan?
    

1. 
   3-8-sentabr 1995y. Toshkent;
   
2. 
   5-10-sentabr 1997y, Ashxabod;
   
3. 
   10-15-sentabr 2001 y, Olmata;
   
4. 
   12-17-sentabrl999y. Toshkent.
   

40. 
    Qachon Mustaqil 0‘zbekiston sport janioasi birinchi marta yozgi Olimpiya o'yinlarida ishtirok ctgan?
    

a) 1996 y. Atlanta: b) 1994 y. Lillexammer;
c) 1988 y. Seul; d) 1992 y. Barselona.

40. 
    O‘zbekiston Olimpiya Shon-shuhrati muzeyi qachon ochilgan?
    

a) 1996 y. 2-sentabr b) 1991 y. 3 J-avgust
c) 1996 y. 18-oktabr d) 1993 y. 10-inav

40. 
    O‘zbekistonda 1999-yil 27-mavda qaysi vo‘nallshda qaror qabul qilingan?
    

1. 
   jismoniy tarbiya va sportni yanada rivojlantirish:
   
2. 
   futbolni ommalashtirish;
   
3. 
   bolalar sportini rivojiantirish;
   
4. 
   sportni targ‘ibot qilish.
   

40. 
    O‘zbekistondagi I-Universiadn qachon va qayerda o‘tkazilgan?
    

a) 2000-yiI, N'amangan; b) 2000-yil, Toshkent; c) 2000-yil, Farg'ona; d) 2002-yil, Samarqand.

40. 
    XXX yozgi Olimpiya o‘vinlarida 0‘zRning qaysi sportchisi oltin medal oldi?
    

a) Artur Taymazov; b) Rishod Sobirov; c) Abbos Atoyev; d) Bahodir Suitonov.

“0‘zhtkistonda bolalar sportini rivojlaatirish jamg'armasini
. t₀‘g‘risida”gi Farmon qachon qabul qilingan?
_S) 2002 y. 24-oktabr: b) 2004 y. 16-fevral;


77 0‘zbckistonda “Bolalar sportini rivojlantirish to‘g‘risida^,,gi aaror qacbon qabul qilingan?

1. 
   2002 y. 31-oktabr:
   
2. 
   2006 y. 20-may; .
   
3. 
   2008 y. 24-mart; f
   
4. 
   2012 y.lO-scntabr.
   

78. 
    XXVII vozgi Olimpiya o‘yinlarida 0‘zbekiston umumjamoa hisobida nechancbi o'rinni egallagan?
    

a)4I-o‘rin: b) 34-o‘rin; c)58-o'rin; d) 40-o'rin.

78. 
    0‘zR Madaniyat va sport ishlari Vazirligi qachon tasbkil etilgan?
    

1. 
   2004 y. 30-sentabr;
   
2. 
   2006 y. ] I -sentabr;
   
3. 
   2010y. 16-iyul;
   
4. 
   2012y. 8-dekabr.
   

78. 
    XXIX yozgi Olimpiya o'vinlarida O‘zbekislon umunijamoa hisobida nechancbi o‘rinni egaliagan?
    

a)40-o'rin; b)47-o“rin; c) 34-o‘rin: d)4l-o‘rin.

78. 
    “Barkamol avlod” sport musobaqalarida kimlar qatnashadi?
    

1. 
   kasb- hunar kollcjJari o‘quvchilari;
   
2. 
   maktab o'quvchilari:
   
3. 
   maktabgacha tarbiya bolalari;
   
4. 
   oliy o‘quv yurti talabalari.
   

XXX yo/gi Olimpiya o‘yinlarida 0‘zl>ekist<)ndan qaysi ⁵Portchi bron/a medaiini olgan?
*) Rishod Sobirov

2. 
   Anton Fokin
   

179

3. 
   Vadim Menkov
   
4. 
   Armen Bagdasarov.
   

83. 
    0‘zR “Ommaviy sport fargMbotini yanada kuchaytirish chora-tadbirlari to‘g^<risida”gi qaror qachon qabul qilingan?
    

1. 
   2003 y. 4-noyabr;
   
2. 
   2004 y. 20-aprel;
   
3. 
   2009 y. 12-yanvar;
   
4. 
   2012 y,27-iyun.
   

83. 
    XXX yozgi Olimpiya o‘yinlarida O‘zbekiston umumjamoa hisobida nechanchi o'rinni egallagan?
    

1. 
   47-o‘rin; b)40-o‘rin; c)41-o‘rin; d)56-o‘rin.
   

83. 
    0‘zbekistonda sport to‘g‘risidagi qarorlarda qanday ta- moyillar ishlab chiqilgan?
    

1. 
   sport turlarini professional asosda tashkil etish va rivojlan- tirish;
   
2. 
   sport turlarini yoshlar orasida ommaviylashirish;
   
3. 
   o'quv yurtlarida futbol, tennis, kurashni rivojlantirish;
   
4. 
   sport inshootlarini qurish.
   

83. 
    0‘zR Birincbi Prezidenti I.A.Karimov Osiyo Olimpiya Kengashj tomonidan qanday taqdirlangan?
    

1. 
   Osiyo Olimpiya Kengashi tomonidan Oltin ordeni berilgan;
   
2. 
   Osiyo Oiimpiya Kengashi tomonidan Oitin kubok berilgan;
   
3. 
   Osiyo Olimpiya Kengashi tomonidan Faxriy yorliq berilgan;
   
4. 
   Osiyo Olimpiya Kengashi tomonidan Dipiom beriigan.
   

83. 
    Sidneydagi Olimpiya o'yinlarida 0‘zbekiston terma jamoasi ucbun kim ottin medal keltirgan?
    

1. 
   Muhammadqodir Abdullayev;
   

^ b) Dilshod Mansurov;

100. 
     Artur Grigoryan;
     

4. 
   Rustam Qosimjonov.
   

1S0

83. 
    XV yozgi Paralirapiya o'yinlarida O^kzbekiston umumjamoa hisobida nechanchi o'rinni egallagan?
    

a) 16-o‘rin b)24-o'rin c) 12-o‘rin d) 10-o‘rin

83. 
    XXXI yozgi Olimpiya o'Vinlarida umumjamoa hisobida nechanchi 0‘rinni egallagan?
    

a) 37-o'rin b)40-o*rin c)2l-o'rin d) 59 -o'rin

83. 
    XXXI yozgi Olimpiya o‘yinlari natijalari bo‘yicha O'zbe- kiston terina jamoasi Osivo mauifakatlark MI>H dat latlari, Mar- ka/iv Osivo davlatlari orasida ntchanchi o‘rinni egallagan?
    

a) 2, 5, 3 b)4, 3. 1 c) 2. 4, 5 d)4,2. 1.

IIIBOB. XALQARO OLIMPIYA HARAKATI TARIXI

10~§. Olimpiada va OJimpiada sarj yo‘J. Qadimgi Olimpiva
o'yinlari
Mavzuni o‘rganishdan asosiy maqsad - Qadimgi Olimpiya o‘yi^nIar' tari^ini chuqur va atroflicha o'rganish orqali qadimgi Olimpiya o‘yinlari ahatniyatini tushunish.
Nazariy mashg'ulotlar mazmunida asosiy vazifalar-

• 
  Qadimgi Olimpiya o‘yinlari xususiyatlarini tahlil qilish;
  
• 
  olimpiya sporti tarixi, jahon xalqlarining sport sohasidagi yutuqlari bilan tanishtirish;
  

* olimpizmning insonparvarlik qadriyatlari ahamiyatini ifoda- lash kabi masalalardan iborat.
Mashg^£uIotiarda mlabalar va mutaxassislardan - olimpizm tu- shunchalari va ulaming mohiyatini bilish; olimpiya bilimlarini targ‘i- bot qilish vositaiaridan foydalanish shakllarini o‘rganish; mustaqil fikr yuritish, bilimiarga ijodiy yondashish talab etiladi,
Olimpiya o‘yinlari tarixini o‘rganish manbalariga:
4tqadimgi Olimpiya o‘yinlariga oid ashyoviy yodgorliklar va arxeologik topilmalar;
AoJimpiya sportiga doir arxiv materiallari, ilmiy kitoblar va boshqa yozma manbalar;
Aolimpiya sportiga oid tasviriy san’at asarlari, badiiy kitoblar, xalq rivoyatlari va afsonalari, kino, foto, fonomaterialiar;
4tturli mamlakatlarda sportning rivojlanishi to‘g^!risidagi amaliy ma’lumotlar, ya⁵ni sport yutuqlari va sport rekordlari kiradi,
Yozma manbalarga ko‘ra, qadimgi Olimpiya D'yinlarining boshianishi ikki Qadimgi Gretsiya davlatlari - Elida va Sparta o'rtasida tinchiik o'rnatilishi bilan bogdiq boMgan.
Qadimgi OJimpiya o‘yin!ari. Qadimgi Gretsiyaning Olimpiya shahri Olimpiada o‘yinIarining vatani hisoblanadi. Olimpiya shahri Peloponnes yarim orolining g‘arbiy qismida joylashgan. Qadimgi yunonlar Olimpiya o‘yinlarini buyuk xudolari - qudratli va dono Zevsga bag‘ishlaganlar. Yunonlar oliy iloh Zevsni “yashin


182

chaqnatuvchi'’, ^t-bulullarni haydovchi'’, beqivos qudrat timsoli, “hayot baxsh etuvchi". "xaloskor" ma'budi sifatida e'zozlaganlar.

Miloddan awalgi V asrda yunon mc'mori Libon loyihasi asosida Olimpiya shahrida Zevs maqbarasi qurilgan. Bu yerda o'rnatilgan Zevsning juda katta. oltin valil suyagidan yasalgan haykaii dunyodagi yetti mo'jizaning biri dcb tan olingan.
Qadimgi olimpiya o'yinlarining tarixi to'rt davrdan iborat boMib, ular Qadimgi Gretsiyaning afsonaviy badiiy nierosiga asoslanadi.
Qadimgi olimpiya o'yinlarining birinchi davri - qahramonlik davri hisoblanib, rivoyatlarga ko‘ra bu musobaqalarda ma'budlar, shohlar. afsonaviy qahramonlar o'pro kuch sinashganlar. Gomeming mashhur ''llliada" dostonida Qadimgi Gretsiyada Trova unishining buyuk qahramoni Axilles tashkil etgan o'yinlarda ot aravalardagi poygalarda Frakiya shohi Diomed, Miken shohi Menelay, Pilos shohi Nestor marraga birinchi bo'lib yetib kelganlar. Gomer ularni musht jangida teng keladiganlar topilmagan Evrial, kurashda barcha raqiblarining kuragini yerga tekkizgan shoh Ayaks Telamanid, yugu- rishda Odissey. nayza uloqtirishda yunon qo'shinlari lashkarboshisi Agamemnon. kamon otishda Odisseyning cng sodiq xizmatkori Evmey va boshqa afsonaviy qahramonlarning fazilatlarini madh etgan.
Qadimgi olimpiya o'yinlarining ikkinchi - afsonaviy davri Geraklga bag'ishlab tashkil etilgan umumellin musobaqalari to'g'risidagi rivoyatlarga asoslangan.
Qadimgi olimpiya o'yinlarining uchinchi — yarim afsonaviy davr miloddan avvalgi IX asrga to'g'ri kelib. bunda olimpiya o'yinlari Likurg va Ifit tomonidan tashkil etilganligi to'g'risidagi haqiqiy voqealar rivoyatlarda saqlanib kelgan.³²
Qadimgi olinipiya o'yinlarining to'rtinchi - qadimgi olimpiya o'vinlarining tarixiy davri. Miloddan avvalgi 776-yiIda birinchi qa- dimgi olimpiya o'yinlari bo'lib o'tgan va olimpiya o'yinlari to'g‘- risida yozma manbalar topilgan. Bu aniq ma'luinotlarga asoslangan sana Olimpiya o'yinlari vujudga kelgan yili. deb qabul qilingan.
Qadimgi olimpiva o'yinlari haqida juda ko'p afsonalar va rivoyatlar mavjud. Birinchi afsonada xudo Kronos o'g'illaridan birining qo'lidan halok bo'lishini bashorat qiluvchi tushga ishonib, yangi tug'ilgan farzandlarini yutib yuborishni boshlagan. Uning


nmazarov B. Olimpisda -1311011 sponi bayrami Ilmiy-ommabop risola. T.. “Sharq”, 2( 08.


183




rafiqasi Reya navbatdagi yangi tug‘ilgan farzand o'rniga yo‘rgakka tosh o‘rab, uni berahm otaga beradi. 0‘g‘lini esa cho‘ponga berib yuboradi, bola o‘sib-ulg‘ayadi, chaqmoq va momaqaldiroq xudosi qudratli Zevsga aylanadi. Zevs shavqatsiz otasini jangga chaqiradi va g‘alaba qozonadi, shu orqali aka-singillarini qutqaradi, ular keyinchabk xudolarga aylanishadi. Zevs g‘alaba sharafiga musobaqalar o‘tkazishni buyurgan. Bu o‘yinlar o‘tkazilgan joy nomi bilan Olimpiya o‘yinlari deb atalgan.
Yana boshqa afsonaga ko‘ra o‘yinlami Zevsning o‘gii Gerakl tashkil qilgan. Olimpiya o'yinlari Geraklning eng shavkatli g'alaba- laridan biriga bagishlangan. Gerakl yugurish masofasini belgilab bergan va u 600 ta oyoq qadamiga (192m 27sm) to‘g‘ri kelgan.
Qadimgi Gretsiyada bu oichov «stadiy» deb yuritilgan, shundan «stadion» so‘zi keiib chiqqan. Ko‘p yillar davomida yugurish bo‘yicha g‘olib aynan shu masofada aniqlangan.
Olimpiya o‘yinlari Zevsning nevarasi Pelops tomonidan tashkil qilingan degan afsona ham bor, Podshoh Enomayning juda go‘zal qizi bo‘lgan. Enomay o‘z kuyovining qo‘Iidan halok bo‘lishini tushida ko‘rgan va bunga ishonib, qizini qo‘lini so'rab kelgan yigitlarga shart qo'yib, ular bilan ot aravada poyga o‘ynagan. Poygada mag‘lub bo‘lgan yigitlami o'limga hukm qilgan.
Pelops Enomaymng qiziga o‘n to‘rtinchi kuyov edi. Oldingi o‘n uchta kuyov ot aravada poyga o‘ynashda Enomay qo‘lidan halok bo‘lgan edi. Enomayning qizi Gippodamiya Peiops bilan birga Enomay ot aravasining boshqaruvchisi Mirtilosni g'ildiraklami ushlab turuvchi bronzali ushlagichni mumlisiga aimashtirib qo‘yishga ko‘ndirishadi.
Poyga paytida g‘ildiraklar chiqib ketadi va Enomay halok boladi. Xudolarga minnatdorchilik bildirib, Pelops Olimpiya o'yinlarini ta’sis etadi va ot aravada poyga asosiy musobaqalardan biriga aylangan.
Qadimgi Olimpiya o‘yin3ari doimiy ravishda har 4 yilda bir marta kabisa yilida o'tkazilgan. Yunon rivoyatlari va ko‘p!ab afsonalarida kabisa yiii ofat keltiruychi yil, deb ifodalangan. Shuning uchun qadimgi davrda yunonlar kabisa yilida xudolardan rahm- shavqat so‘rab, ular sharafiga bayramlar uyushtirganlar va qurbonliklar qilganlar.




Olimpiya shahrida maxsus hay'at har to rt yilda bir marta olimpiya o‘yinlari tantanali ochiladigan sanani bclgilab bcrgan. An'anaga binoan, bu sana yoztfa quvosh eng vuksak cho‘qqisiga ko'tarilib, osmonda to'lin oy paydo bo'ladigan birinchi kun bo'lgan.
“Olimpiada” atamasi ikki oliinpiya o'yinlari oralig'idagi to'rt yil - 1447 kunni bildirgan. Yunoniar uchun bu taqvim sitsiiiyaiik tarixchi Timey tomonidan miloddan avvalgi 264-yilda kiritilgan.
O'yinlar o'tkaziladigan vaqtda Qadimgi Gretsiyada muqaddas tinchlik “ekexeyriya” c'lon qilijhgan va 3 oy davom etgan. Maxsus jarchilar muqaddas tinchlik kucnga kirganini hainmaga ma'ium qilib chiqqanlar. Muqaddas tinchlik davrida, ya'ni ellinlar taqviini bo'yicha ikki apolloniy va perfiniy oylarida har qanday jangovar harakatlar to'xtatilgan. Bu qat'iy qonunni buzganlarga ma'budlar tomonidan kuifat yog'dirilishi haqidagi har bir yunonga ma'lum bo'lgan aqida dahshati eng urishqoq clatlami ham to'xtatgan. Bu davrda Olimpiva shahriga quroi-yarog' bilan kirish taqiqlangan. Polis hukmronlari olimpiya o'yinlari paytida musobaqa ishtirokchilari, murabbiylar va barcha lomoshabinlarning xavfsizligini kafolatiagan.
Sulh shu qadar muqaddas hisoblanganki. olimpiya o'yinlari o'tkazilgan bir necha vuzlab yillar davomida unga atigi ikki marotaba rioya etilmagan hol bo'lgan. Birinchisi. Filipp Makedonskiy lashkari askarlari olimpiya o'yinlariga ketayotganlarni yo'lda tunaganiar. Bosqinchilar nafaqat ularning pul va mollarini qaytarib berishga majbur qilinganlar, balki musobaqa tashkilotchilariga juda katta miqdorda jarima ham to'laganlar. Makedonskiy o'zining lashkarlari sulhni buzganliklari uchun olimpiya o'yinlari tashkilotchilaridan rasmiv kechirim ham so'rashga majbur bo'lgan. lkkinchisi. miloddan avvalgi 420-yilda spartaliklar muqaddas sulh amal qilib turgan vaqtda Lepreya shahrini qamal qilganliklari uchun olimpiya kengashi tomonidan O'yinlar ishtirokchiiari ro'yxatidan chiqarilgan.
Olimpiya o'yinlari dastlab bir kun bo'lgan va bayrant o'tkaziigan kunlar ■‘iy eromeniya'^, - "muqaddas oy”, deb nomlangan. Bu bayrarn vujudga kelgan paytida diniy xarakterga ega bo'lgan, lekin uning asosiy mazmunini atletika musobaqalari tashkil etgan. Miioddan avvalgi V asrga kelib. qadimgi Olimpiya o'yinlari 5 kun davom ctgan.