L. A. Djalilova

ilingan Shunga o‘xshash barcha o'zgarishlar katta aharniyatga ega bo'lgan-

Biroq bu maktablarda harn jismoniy tarbiya darslari muntazam o tkazihnagan. faqatgina tanaffuslarda o'qituvchilar rahbarligida harakatli o*yinlar tashkil qilingan.
Abdulla Avloniy (1878-1934). faniqli o'zbek pedagogi va olimi Abdulla Avloniy Toshkent shahrida. mayda hunamiand-to'quvchi oilasida dunyoga kelgan.
Abdulla Avloniy «Usuli jadid» maktablari uchun to‘rt qismdan iborat «Adabiyot yoxud miiliy sheTIar» hamda «Birinchi muallim», «Turkiy guliston yoxud axloq», «Ikkinchi muallim», «Maktab gulistoni» kabi darslik va o'qish kitoblarini yozgan. Abdulla Avloniyning «Turkiy gullston yoxud axloq > asari axloqiy va ta'limiy tarbiyaviy asardir. Asarda insonlami yaxshilikka chaqiruvchi, yomonliklardan qavtaruvchi ilm-axloq haqida fikr yuritiladi.
Avloniy bola tarbiyasini nisbiy ravishda to‘rt bo'limga ajratgan:
1) «Tarbiyaning zamoni», 2) «Badan tarbiyasi», 3) «Fikr tarbiyasi». 4) «Axloq tarbiyasi».²⁰
Avloniv «Tarbiyaning zamoni» bo‘limida tarbiyani yoshlikdan berish zamrligini. bu ishga hammani: ota-ona, muallim, hukumat va boshqalaming kirishishi kerakligini ta'kidlagan. Avloniy «AI-hosil tarbiya bizlar uchun yo hayot - yo mamot, yo najot - vo halokat. yo saodat - yo falokat masaiasidur» deb uqtirgan. Tarbiya xususiy ish emas, milliy, ijtimoiy ishdir. Ilar bir xalqning taraqqiy qilishi, davlatlaming qudratli bo'lishi avlodlar tarbiyasiga ko'p jihatdan bog'Iiq, dcb hisoblagan. Tarbiya zurrivot dunyoga kelgandan boshlanib, umming oxiriga qadar davom etadi. U bir qancha bosqichdan - uy, bog'cha, maktab va jamoatchilik tarbiyasidan tashkil topgan. Avloniy tarbiyaning doirasini keng ma'noda tushuntiradi. Uni birgina axloq bilan chegaralab qo'ymaydi. U birinchi navbatda bolaning sog'ligi haqida g‘amxo‘rlik qilish lozimligini uqtiradi.
Abdulla Avloniyning fikricha. sog'lom frkr. yaxshi axloq, ilm- ntaTifatga ega bo‘lish uchun badanni tarbiya qilish zarur. «Badanning salomat va quwatli bo‘Imog‘i insonga eng kerakli narsadur. Chunki 0‘qumoq, o'qutmoq, o'rganmoq va o'rgatmoq uchun insonga kuchli, kasalsiz jasad lozimdir».^{21 * 11}


2o
Avlonjy a I iirkiv gulisten yoxud nxloq. t O qiluvchi 1992 - 22 b


¹¹ Hoshimov K . Nishonova S . va b Pedagogika larixi T "O qituvchi”. 1996 - 295-306 b




Avloniy badantarbiya masalasida bolani sog'lom qilib o'stirishda ota-onalarga murojaat qilsa, bolani fikr tomondan tarbiyalashda o'qituvchilarning faoliyatlariga alohida e tibor beradi.
XX asr boshlarida O'zbekistonning ijtimoiy-siyosiy hayotida va pedagogik fikrlarning rivojida Abdulla Avloniy alohida o'rin egallagan, butun faoliyati davrida u o'z xalqiga xizmat qiladigan komil insonni yetishtirish, uning ma'naviyatini shakllantirishga alohida e'tibor bergan.