L. A. Djalilova

Zamonaviy olimpiya harakatining dolzarb imiammolari. Hozirgi davrda XOQ rahbarligida Olimpiya kongresslari va sessiyalarida olimpiya harakati muammolari muhokama qilinadi, ularni butunlay hal qilishga qaratilgan chora-tadbirlar ko‘riladi. Zamonaviy olimpiya harakatida juda ko‘p muaimnolar mavjud bo'lih, ulardan eng dolzarb muammolar qatorida quyidagilarni ko‘rsatish mumkin:

• 
  XOQ, MOQ, XSF faoliyatida hamkorlik muammosi;
  

• 
  professional sport va tijorat sporti muammosi;
  
• 
  irqchilik va millatchilik muammosi;
  
• 
  sportda doping iste'mol qilish muammosi;
  

• 
  sportda haqqoniy hakamlik qilish muammosi;
  

• 
  sportda terrorizm va tajovuzkorlik muammosi;
  
• 
  olimpiya sport inshootlari muaminosi;
  
• 
  olimpiya o‘yinlari dasturi muammosi;
  
• 
  oiimpiya o'yiniari shaharini tanlash muammosi;
  
• 
  olimpiyata’limi muammosi.
  

Hozirgi kunda xalqaro olimpiya harakatining ko‘p muammolari hal qilingan. Jumladan, dastlabki OJimpiya o'yinlarida paydo bo‘lgan irqchilik va millatchilik muainmosi XX asrning ikkinchi yarmida sportda kamsitish holatlariga qarshi olib borilgan keskin kurash natijasida bartaraf etilgan.
«lrq» va Xalqaro olimpiya Qo ‘mitasi: olimpiya sporti - "irqiy ” farqlnrni sinovdan o'tkazish vositasi sifaiida. Oiimpiya o'yinluri hilun bog'liq bo'lgan "irq” siyosalining uchta asosiy shakllarini cmiqiashgan. Birinchisi, ishlirokchi mamlakatlar o ‘rtasida inslilutsional irqchilik mavjud, bu. xususan, 1904-yilgi (Seni-Luis va Antropologiya kunlarij va 1936-yiJgi (Berlin va ariyalik “irqni” va natsistlar rejimini ustunligini isbotlashga urinish) O ‘yinlarda yaqqol ko'rinib lurgan. /kkinchisi - bu, irqchilikni yengib o'lish va unga norozilik bildirish imkoniyati - bu yerda, 1968-yil (Mexiko) ajralib turadi. Uchinchisi - bu, elnik kclib chiqish, irq va sport yutuqlari

o'riasidogi munosabatlar. Anlropologiya kurdari (1904-yil), masalan. mohiyali bo'yicha "irqni" natijalar va erishilgan yuluqlarni tushunlirish sifaticla o 'lchash. va namoyish qilish uchun tashkil qihngan irqchilik musobaqalari bo 'lgan.

Kassius Kleyni 1960-yilgi Rimda bo'lib o'tgan Olimpiya o ‘yinlaridagi erishgan yutuqlari afro-amerikaliklarni cliqqat mctrkaziga qo'ydi. 1960-yillarda AQSH da inson huquqlari uchun harakal yuqori darajada bo'lganida, Djon Karlos va Tomtni Smit qora tanlilar huquqlari uchunj harakatni 1968-yili Mexikoda glohal auditoriyagacha ilgari surdilan.
"Qora tanli milliy yulduzlar, OAV larda yoritilgun sporl hodisalariga jalb qilinishi vositasida global ahamiyatga ega bojdilar". Afroamerika sport (arixi ichidagi ayrim boshqa eng ahamiyatli momentlari AQSH hududidan tashqarida- Jess Ouem Berlinda 1936-yili va Vilma Rudolf Rimda 1960-yilda sodir bo'ldi. Undan tashqari, ushbu erishilgan yutuqlar qora tanli sportchilarning muvaffaqiyaili chiqishlaridan kutilgan natijalarga ham ko ‘maklashadi.⁴
2000-yilgi Sidneydagi Olimpiya o'yinlarida 200 melrlik sprintning Jinalida g'olib bo'lgan Kostas Kenderisning fotosuratini lalabalarga ko'rsatilgan U, talabalardan fotosuratdagi qanday belgilar o ‘xshamaganligini so 'ragan. Deyarli barcha talabalar - oq tanli sprinter qora tcmli sportchilar oldida finishga birinchi kelgan, degan bir xil fikrni bildirishgan. Qora lanli sportchilarning yengil atlelikadagi erishgan yutuqlari, boshqa olimpiva sport turlaridagi yetarli bo'Jmagcm yutuqlar kahi an 'anaviy tomosha ho'lib qolgan. Shuning uchun, Sidneydu Erika Mussambani ismli s/wrtchining suzishi. uni qora tanli afrikaliklarni Buyuk Britaniycming OA V larida suvdagi universal vakili darcijasiga ko'lardi («Erik Ugor» kabi). IJ bilan taqqoslanganda, 1988-yili Kalgarida Eddi Edvardsni ("Eddi burgut" laqabini olgan) chang'ida sakrashlarda erishgan yutuqlari. uning biologiyasida kamchiliklarga olih kelmagan va uni hulun kontinetning vakili darajasiga ko 'larmadi.
“Baynalmilallik n/hi vu milliy kurash. Olimpiya o'yinlari. qisman xalqaro uchrashuvlar joyi sifatida yuzaga kelgan va birinchi Xalqaro Olimpiya Qo'mitasining tarkibiga xalqaro tinchlikparvar


⁴⁷ John Home. Garn Whanncl. Wrulersinndtng ihe Olympics Taylor-Francts Group l ondon-
Ncvi Vorfc, 2012 - 108 p.






tashkilotlurda faol rol o 'ynagan bir nechta shaxslar kirgun Ktilliy hayroqlar, jamoalar, uniforma. taqdirlashning tantanali marosimlaridagi nuidhiyalar va ommaviy axborot vositalaridagi medallarning “norasmiy” jadvallari - buning barchasi Ulimpiya o yinlarming obrazini mamlakallar o'rtasidagi runtziy musobaqa sifalida yaralishga ko 'maklashadi. 1908-yilgi O 'yinlar vaqiida Buyuk Brituniyalik va Amerikalik mansabdor shaxslar o ‘rlasida bir nechta qattiq bahslar bo 'Ub o ‘tganf*
1936-yilgi O'yinlar "naisistlaming o'yinlari" sifalida larixda qoldi, sovuq urush davrida esa, () 'yinlar sharq va g 'arb, kommunizm va kupilalizm o 'rtasida kurashning ramziy maydoniga aylandi Xalqaro Ohmpiya Qo 'mitasi Germaniya, Korcya va Xitoydagi jamiyatlarning har tomonga tortadigan qarama-qarshiliklarini; Isroil davlatini luzilishi va fulustinliklarni quvib chiqarish bilan bog'liq bo 'lgan. Yaqin sharqdagi xavjli munosabutlami e 'tiborsiz qoldirmasligi; dekolonizatsiyaning la 'siri va mustaqil rivojlanayotgan davlatlaming paydo bo 'lishi, uparteid va Janubiy Afrikani izolatsiya qilinishini hisobga olishi va uddalashi kerak edi.
lkkinchi jahon urushini tugashidan buyon, zamonaviy dunvoda millat bo'lish ikkita jihutni anglutadi: Birlashgun Millutlar Tash- kilotiga mansub ho'lish va Olimpiya o'yinlarining ocltilishi murosi- mida marshirovka qilish. Lekin shu narsa ma 'lumki, butun dunyodu mamlukatlar va davlatlarning slatusi bahslarga uchramoqda Irlandiya, Kalaloniya, Basklar Mamlakati, Tayvan, Gonkong, ikkala Koreya, Falastin va Belgiya milliy chegarular va davlat hokinnyatining bahslashish tahiatiga turli misollar hisobhmadi.
“Millat' ni nima bdgilaydi? Har xil konlekstlurda (MiUatlar Ligasi, BMT va Xalqaro Olimpiya Qo'mitasi) millatning har xil mezonlari va belgilanishlari qo 'llanilgan. Xalqaro Olimpiya Qo'mitasi tarkibiga kiradigan mamlakatlar ra'yxati BMT ning ro'yxalidan uzunroq: Xalqaro Olimpiya Qo 'mitasi tarkibiga 12 ta “millat'jar kiradi, BMTga emas. Ularning kojxhiligini dekolo- nizatsiyaning hal qilinmagan muammoluri sifatida ko'rib chiqish mumkin. 12 ta mamlakat Buyuk Britaniyaning uchta hududlarini (Bermud oroUari, Buyuk Britaniyaning Virgin orollari, Kayman oroUari): Amerikaning to 'rtta hududlarini (Amerika Samoasi, Puerto-


“ John Home, Gans Whanncl IJnderMaiKling Ihe Olympics raylur-Fiancis (iroup LomJon
New York. 2012. - 16R p

Riko. Guam, Amerikaning Virgin orollari) va ikkita Gollandiya hududlarini (Aruba, Nidcrlandiyaning Antil orollari); ikkilusi Xitoy bilan bag 'liq (Xitoy Taypeyi, Gonkortg), yana biri - Falaslin. Milliy mamlakat asosiy yuridik shaxs hisoblanadi va dunyo unga bo lingan. milliy davlatning birinchiligi - nisbatan yaqindagi hodisa

Hozirgi davr muammolaridan biri, XOQ. MOQ, XSF faoliyatlarini muvofiqlashtirib turishdan iborat. Keyingi olimpiya o'yinlarining talab darajasi tashkil .qilinishi shunga bogMiq bo'lib qolmoqda. MOQ hukunial tasbkilollpi bilan, X(X? csa YuNESKO va BMT bilan uzviy a)f>qada ish olib borishi kerak.
Olimpiya harakatining asosiy lashkilotlari XOQ, MOQ. XSF o'rtasidagi o‘zaro munosabatlarining keskiitlashuviga olib kelgan. Olimpiya kongressida (1973) bu muammo muhokama qilingan.
Kongressning kun tartibida: XOQ, XSF va MOQning o'zaro mitnosabattari muammosi, hozirgi davr olimpiya harakati va uning rivojlanish istiqbollari; keyingi olimpiya o yinlarining istiqbollari kabi masalalar muhokamaga qo‘yilgan. Ushbu masalalarning muhokamasi natijalari asosida uch tomonlama XOQ, MOQ va XSF komissiyasi tuzilgan. Olimpiya harakati tizimining asosiy tarmoqlari - XOQ, MOQ, XSF o'zaro munosabatlarining mustahkamlanishi olimpiya harakatining yanada rivojlanishiga olib keladi.
Dopiug muammosi 1950-yillarda paydo bo'lib, bugungi kunda sport harakatining eng dolzarb muanimolaridan biriga aylangan. “Doping” so‘zi inglizcha “dops” so zidan olingan bo lib, narkotik berish dcgan ma noni bildiradi.
Sportdagi doping - jismoniy va psixoiogik ishchaniifc qobiliyatini rag'batlantirish orqali yuqori sport natijalariga erishish maqsadida qo'llaniluvchi farmakologik preparatlar va usullardir.
Doping (ingl. dope - og'u, narkotik) prcparatlari katta sportga ko'rsatkichlarni sun'iy ravishda oshirish maqsadida qo'llanilgan. Sport natijalarni oshirish maqsadida qilinadigan har xil psixologik ta'sirlar ham doping turiga kiradi. Shunday qilib, sportchilar organizmiga har xil usullar bilan bevosita musobaqalar oldidan va musobaqaJar davomida sun'iy ravishda ish qobiliyatini va .sporl natijalarini oshirish uchun har xil moddalami yuborish-doping qabul


** Jnlui Homc. (iaii> Whanncl 1 .‘lukmandiuy D« Olvnipics Tayloi-Francis Oroup I ondon-
Ncvv York.2012 10<> p

1

tashkilotlarda faol rol o ynagan bir nechta shaxslar kirgan Milliy bayroqlar, jamoalar. uniforma. taqdirlushninx tantunali marosimlaridagi madhiyular va ommaviy axborot vositalaridagi medallarning "norasmiy" jadvallari buning barchasi Olinjpiv_a o'yinlarining obrazini mamlakatlar o'rtasidagi ramziy musobaqa sifatida yarutishga ko 'maklashadi. 1908-yilgi O'yinlar vaqtida Buyuk Britaniyalik va Amerikalik mansabdor shaxslar o ‘rtasida hir nechia quttiq bahslar bo 'hb o ‘tgun.⁴"
1936-yilgi O'yinlar "natsistlarning o'yinlari” sifatida tarixda qoldi, sovuq urush davrida esa, O'yinlar sharq va g'arb, kommunizm va kupitalizm o 'rtasida kurashning ramziy maydoniga aylandi. Xalqaro Ohmpiya Qo 'mitasi Germaniya, Koreya va Xitoydagi jamiyatlaming har tomonga tortadigan qarama-qarshiltklarini; Isroil davlatini tuzilishi va falastinliklarni quvib chiqarish bilan Ixjgjiq bo 'lgun, Yaqin sharqdagi xavjli munosabatlarni e 'tiborsiz qoldirmasligi; dekolonizatsiyaning ta 'siri va mustaqil rivojlanayotgan davlatlaming paydo bo 'lishi, aparteid va Januhiy Afrikani izolatsiya qilinishini hisobga olishi va uddalashi kerak edi.
Ikkinchi jahon urushini tugashidan buyon, zamonaviy dunyoda millat bo'lish ikkila jihatni anglatadi: Birlashgun Millatlar Tash- kilotiga mansub bo 'lish va Ohmpiya o 'yinlarining ochilishi marosi- mida marshirovka qilish. Lekin shu narsa ma 'lumki, buiun dunvoda mamlakallar va davlatlarning statusi buhslarga uchramoqda Irlandiya, Kataloniya, Basklar Mamlakati, Tayvan, Gonkong, ikkala Koreya, Falastin va Belgiya milliy chegaralar vu da\'lai hokimiyatining bahslashish tabiatiga turli misollar hisoblanadi.
"Millat "m nima belgilaydi? Har xil konteksllurda (Millatlar Ligasi, BMT va Xalqaro Olunpiya Qo'mitasi) millatning har xil mezonlari va helgilanishlari qo ‘llanilgan. Xalqaro Olimpiya Qo 'mitasi tarkibiga kiradigan mamlakatlar ro ‘yxuti BMT ning ro'yxatidan uzunroq: Xalqaro Olimpiya Qo'mitasi tarkibiga 12 ta “millat''lar kiradi, BMTga emas. Ularning ko'pchiligini dekolo- nizatsiyaning hal qilinmagan muammolari sifatida ko'rib chiqish mumkin. 12 ta mamlakat Buyuk Britaniyaning uchta hududlarim (Bermud orollari, Buyuk Britaniyaning Virgin orollari, Kayman orollari); Amerikuning to'rtta hududlarini (Amerika Samoasi. Puerto-