Kvant nazariyasi uchun 3 daqiqadan

E.P.R. paradoksi
1935-yilda Eynshteyn o‘zining ancha yosh 
hamkasblari Boris Podolski va Natan Rozen bilan 
birgalikda, o‘z fikricha, kvant nazariyasining 
noto‘g‘ri ekanini ochib beruvchi maqola e’lon qiladi. 
«Fizik 
voqe’likning 
kvant-mexanik 
bayonini 
mukammal deyish mumkinmi?» deb nomlangan 
maqolada, 
hozirda 
Eynshteyn-Podolski-Rozen 
(E.P.R.) paradoksi deb nomlanadigan paradoks 
haqida gap boradi. Uning mohiyatiga ko‘ra, muayyan 
bir zarracha ikkita zarrachaga bo‘linadi va ularning 
har ikkalasi qarama-qarshi tomonga uchib ketadi. 
Kvant nazariyasiga ko‘ra, ushbu zarrachalar uchun 
muayyan vaqtdan keyin, impulsning aniq qiymati 
noma’lum bo‘lib qoladi. Faqat, impuls qandaydir bir 
muayyan qiymatga ega bo‘lishi ehtimoligina ma’lum 
bo‘ladi. Aytaylik, biz bitta zarrachaning impulsini 
o‘lchamoqdamiz va u aniq bir qiymatni qayd etdi. 
Ushbu 
zarrachalar 
bir-biridan 
qanchalik 
uzoqlashmasin, impulsning saqlanish qonuniga 
binoan, ikkinchi zarraning impulsi birinchisining 
impulsiga teng bo‘lib qolaveradi. O‘sha maqolada 
mualliflar keltirgan g‘oyaga ko‘ra. Shu holatda 
ikkinchi zarrachaning koordinatasini aniqlash orqali, 
har ikkala zarracha uchun ham impulsni va ham 
joylashuvni aniq bilish mumkin bo‘lar emish. Ya’ni, 
kvant zarrachaning har ikkala xossasini bir vaqtda 
bilish mumkin bo‘lmoqda. Maqola quyidagicha 
xulosa bilan tugaydi: «Taxminimizcha, real 
voqe’likning hech qanday jo‘yali ta’rifi bunga yo‘l 
qo‘ymaydi». Lekin, biz yaxshi bilamizki, Eynshteyn 
bu borada qattiq yanglishgan edi...
 
3 soniyalik fakt
 
 
E.P.R. paradoksi kvant 
nazariyasini absurd 
g‘oya deb isbotlashi 
ko‘zda tutilgan edi. 
Lekin amaliyot, 
Eynshteyn bu borada 
qattiq yanglishganini 
ko‘rsatdi.