Kvant nazariyasi uchun 3 daqiqadan

tasodifiylik va ehtimollikka asoslangan yondoshuvdan keskin farq qiladi.

---

Ong kollapsi
Kvant sistemasining holatini o‘lchashga 
urinishda to‘lqin funksiyasi kollapsga yo‘liqadi va 
kvant sistemasining kuzatish mumkin bo‘lgan barcha 
holatlaridan faqat bittasigina namoyon bo‘ladi. 
Ushbu fenomen kvant mexanikasining turli xil 
izohlarining kelib chiqishiga sabab bo‘lgan. Bunday 
izohlar ichida biz yuqorida sanab o‘tgan – 
Kopengagen izohi va Bom izohidan tashqari, kvant 
fizikasida shuningdek, ko‘p olamli izoh ham mavjud. 
Lekin, ilm-fanda savol hali-hanuz ochiq qolmoqda: 
to‘lqin funksiyasini kollapsga uchrashga aynan nima 
majbur qiladi va o‘lchash amalga oshirilayotgan 
lahzalarning aynan qaysi momentida kollaps ro‘y 
beradi? Bunday savolga javob sifatida quyidagicha 
g‘alati fikr ham keltirilgan: kollaps jarayonga ongli 
mavjudot aralashgandagina yuzaga keladi. Albatta, 
ko‘pchilik 
olimlar 
bu 
fikrni 
unchalik 
ham 
ma’qullashmaydi. Ongli kuzatuvchining o‘zi ham 
atrof-olamni faqat bitta usul bilan kuzata oladi xolos; 
kvant sistemaning barcha holatlarini bir vaqtda 
kuzatish imkoniyatiga kuzatuvchining ongi ega emas. 
(demak, ya’ni, bu o‘rinda, mutlaq real voqe’likni 
to‘liq anglash uchun odam aqli o‘zi noqis degan 
xulosa kelib chiqmoqda...) Shu sababli ham, biz 
kvant sistemasining faqat bitta holatini aniqlay 
olamiz xolos va buni xuddiki bizning o‘lchash 
jarayonimiz natijaga ta’sir qilgandek qabul qilamiz. 
Bunda aslida bizning ongimiz o‘zi ham kvant 
sistemasi sifatida namoyon bo‘lib, xulosa chiqarish 
vaqtida faqat muayyan bitta holatda bo‘la oladi xolos. 
Shu sababli, Shryodinger tenglamasida to‘lqin 
funksiyasi kollapsi kelib chiqadi. Ushbu g‘oyalarni 
yaqqolroq tasavvur qilish uchun, fizik olim Yudjin 
Vinger Shryodinger mushugiga o‘xshash tajribani 
taklif etadi. Faqat bu tajribada, quti ichida mushuk 
bilan birga olimning do‘sti ham o‘tirgan bo‘ladi. 
Vingerning fikricha, quti ichida o‘tirgan do‘stining 
ongi ichkaridagi to‘lqin funksiyasini kollapsga 
uchrashga majbur qiladi va mushukning holati tirik 
yoki o‘lik ekanini aniq aniqlaydi.