Kvant nazariyasi uchun 3 daqiqadan

Mulohaza uchun 3 
daqiqa: 
 
Kvant teleportatsiyasi 
axborotni yorug‘lik 
tezligidan kattaroq 
tezlikda uzatish 
imkonini bermaydi, 
chunki, bunda, avvaliga 
oddiy aloqa kanali 
orqali, narigi tarafga 
teleportatsiya qanday 
qilinishi haqida 
yo‘riqnoma jo‘natish 
kerak bo‘ladi. Lekin, shu 
bilan birga, kvant 
obyektining klonlanishi, 
ya’ni, aynan shunday 
nusxasi hosil qilinishiga 
bo‘lgan ta’qiq o‘z 
kuchini yo‘qotadi. Kvant 
teleportatsiyasida kvant 
obyekti haqidagi axborot 
bir nuqtadan boshqasiga 
ko‘chirib o‘tkaziladi. 
Original esa yo‘q bo‘lib 
ketadi.
Biografiyalar uchun
3 soniyadan: 
 
Charlz Bennet 
(1943) 
Fizika va informatika 
sohalarida izlanishlar 
olib borgan AQSH 
fizigi.
Anton Saylinger 
(1945) 
Kvant teleportatsiyasi 
bo‘yicha tadqiqotlar 
olib boruvchi ilmiy 
guruh rahbari. 
Avstriyalik fizik.
Kanar orollaridagi 
kvant teleportatsiyasi 
– sun’iy yo‘ldoshlar 
bilan kvant aloqasi 
uchun zamin 
yaratadi. 

---

---

Zenon kvant effekti
Qadimgi yunon faylasufi Zenon tomonidan 
g’alati paradokslar qatori shakllantirilgan bo’lib, 
unga ko’ra, tabiatda harakat mavjud bo’lmasligi 
kerak. Lekin biz aniq bilamizki, tabiat va butun borliq 
tinimsiz va muntazam harakatda. Zenonning o’sha 
paradokslari aslida yanglish fikrlardan iborat ekani 
mumtoz fizika doirasida juda jo’n ilmiy isbotlar 
orqali osongina inkor etiladi. Biroq, g’oya qanchalik 
tentaknamo bo’lmasin, dunyoda uni yoqlovchi hech 
bo’lmasa bitta hamfikr sherik topiladi deganlaridek, 
1977-yilda Texas universiteti xodimi Jorj Sudarshan 
va uning hamkasblari, Zenon paradoksi hamda, 
ko’pchilikka unchalik tanish bo’lmagan bir kvant 
effektini o’zaro taqqoslashga urinishadi. Xulosa esa 
juda qiziq tugallangan va yakunda, o’sha kvant 
effektiga «Zenon kvant effekti» nomi berilgan. Zenon 
paradokslaridan birida, kamondan o’q uzilgach, agar 
o’qdan ko‘z uzmay, unga har bir vaqt lahzasida 
muttasil tikilib, termilib turilsa, go’yoki, xuddi o’q 
harakatlanmayotgandek ko’rinadi. Zenon kvant 
effektini esa bunchalik oson tushuntirishning iloji 
yo‘q. Shuning uchun, bu haqida fikriy tajriba orqali 
tushuntirishga harakat qilamiz. Radioaktiv modda 
atomi berilgan vaqt intervali orasida parchalanishi 
ehtimoli doimiy deb olinadi; aslida esa bu unchalik 
ham to‘g‘ri mulohaza emas. Chunki, garchi, atom 
darhol «doimiy qiymat» qabul qilsa hamki, hali 
parchalanmagan atomga nigoh tashlangan lahzada, 
(kuzatuv boshlangan onda) uning parchalanish 
ehtimoli nolga teng bo‘ladi. Lekin, uning 
parchalanishi oldidan yana bir bora o’lchash ishlari 
o’tkazilsa, unda ehtimollik yana nolga qaytadi va hali 
beri kuzatuv davom etar ekan, jarayon cheksiz 
takrorlanaveradi. Aqlni shoshirib qo’yadigan jihati 
shundaki, masalan, shunchaki suv to’ldirilgan, lekin 
tagiga olov yoqilmagan choynakka qanchalik uzoq 
termulsangiz ham, u hech qachon o‘z-o’zida qaynab 
ketmaydi. Biroq, atomga ko‘z uzmasdan qarab turilsa 
u hech qachon parchalanmasligi bu – ilmiy 
isbotlangan faktdir!