Kvant nazariyasi uchun 3 daqiqadan

Oqimni optik taqsimlagich
Har birimiz oqimni optik taqsimlagich deb 
nomlanuvchi
 
kvant asbobi bilan yaxshi tanishmiz. 
Hayron bo‘lmang. Chunki, oddiy shisha oyna ham 
o‘z mohiyatiga ko‘ra aynan shunday asbob sanaladi. 
Siz tun paytda chiroq yoniq holatda oyna oldiga 
borsangiz, oyna orqali tashqarini emas, balki, o‘z 
aksingizni ko‘rasiz. Lekin, ayni holatda, tashqariga 
chiqib, chirog‘i yoniq turgan xona oynasiga 
qarasangiz, faqat ichkarini, yorug‘ holatda ko‘rasiz. 
Bunda, yorug‘likning muayyan qismi, taxminan 5% 
oynadan akslanadi. Lekin, yorug‘lik asosan oyna 
orqali o‘tib ketadi. Akslanish qorong‘u fonda 
yaxshiroq ko‘rinadi. Bu esa muayyan qiziq 
muammoni keltirib chiqaradi. Nyuton ham yorug‘lik 
zarralardan iborat deb o‘ylagan; lekin nima uchun 
ayrim bir zarralar oynadan o‘tib ketadi-yu, yana 
ayrimlari undan akslanib, orqaga qaytadi? – degan 
savolga jo‘yali izoh topa olmagan. Nyuton bu 
hodisaning sababi, oyna sirtining mukammal silliq 
emasligi 
sababidan 
deb 
o‘ylagan. 
Albatta, 
mikroskopik miqyosda qaraganda, har qanday 
oynaning sirti mukammal silliq emas. Lekin, 
zarralarning oynadan o‘tib ketishi, yoki, undan 
akslanishi sababi, ushbu fotonlarning kvant tabiati 
bilan bog‘liq ekanini bugun biz yaxshi bilamiz. Biz 
alohida olingan aniq bir fotonning oynadan o‘tib 
ketishi, yoki, akslanishini oldindan aniq ayta 
olmaymiz; aksincha, har ikkala holatning ro‘y berish 
ehtimolini hisoblay olamiz xolos. Effektni yanada 
qiziq qiladigan yana bir fakt shuki, oynaning ichki 
yuzasidan akslanuvchi zarralarning foiz miqdori, 
oynaning qalinligiga ham bog‘liq bo‘ladi. Oyna 
orqali o‘tayotgan fotonlar, mohiyatan kvant zarralari 
bo‘lgani sababli, butun massasi bo‘ylab taqsimlanadi 
va nafaqat oynaning sirti bilan, balki, uning butun 
hajmi bilan ham ta’sirlashadi.