Kutubxonashunoslik

 
Kutubxonalar faoliyati jarayoni 
Kutubxonalar 
faoliyati, 
ya’ni 
kutubxona 
xizmatlari 
va 
mahsulotlarini yaratish bo‘yicha faoliyati o‘zida asosiy, yordamchi va 
boshqaruv faoliyatni o‘z ichiga oluvchi yagona jarayonni aks ettiradi.
Kutubxonaning asosiy faoliyati bu axborotli o‘zaro faoliyat 
ko‘rsatish jarayonidir. Kutubxonada (har bir kutubxona tipida o‘ziga 
xos) kutubxonachi, kitobxon va hujjatga ma’lum bir o‘zaro faoliyat 
ko‘rsatish tizimi vujudga keladi. Katta bo‘lmagan kutubxonalarda bu 
birlik yaqqol kuzatiladi, yirik kutubxonada u murakkablashadi, 
kutubxonachilik ishlarini tabaqalashuvi turi yuzaga keladi: masalan, 
komplektlash, ishlov berish, fondni saqlash va butlash, abonent va 
kitobxonlarga xizmat ko‘rsatish, bibliografik faoliyat va boshqa.
Asosiy faoliyatdan farq qilgan holda yordamchi va boshqaruv 
faoliyati oraliq 
kategoriyaga tegishli 
bo‘ladi. Ular faqatgina 
kutubxonaning asosiy vazifalarini amalga oshirishiga yordam beradi.
Yordamchi faoliyatga hamma xo‘jalik, ishlab chiqarish, texnik 
ta’minot va boshqa jarayonlar tegishlidir. Boshqaruv kutubxonaning 
barcha komponentlari va kichik tizimlarini yagona butun tizim sifatida 
bog‘lanishini, o‘zaro faoliyat yuritishini ta’minlaydi. Kutubxonaning 
ichki faoliyatida tashkiliy-boshqaruv axboroti zarur element hisoblanadi, 
shuningdek u tashqi muhit va kutubxona o‘rtasida axborotlarning 
almashinuvida hayotiy muhim rolni o‘ynaydi. Boshqaruv axboroti 
tashkil qilingan bo‘lishi lozim. Buning uchun kutubxonada boshqaruv-
tashkiliy hujjatlarining asosiy turlari ishlab chiqilmoqda, ularning 
harakat tartibi va qayta ishlash algoritmlari o‘rnatilmoqda. Kutubxona 

---

88 
faoliyatini axborot bilan ta’minlashga ma’lum bir talablar qo‘yilmoqda: 
axborot kerakli hajmda va o‘z vaqtida yig‘ilishi shart, ishonchli, foydali 
va qo‘llash va keyinchalik foydalanish uchun qulay bo‘lishi lozim.