Kutubxonashunoslik

Nazorat savollari: 
1.
O‘zbekistonda kutubxonashunoslik fanining taraqqiyotini 
asosiy bosqichlarini bilasizmi?
2.
Respublikada kutubxonashunoslik fanining shakllanishiga o‘z 
hissalarini qo‘shgan yirik mutaxassislarni qayd eting. 
3.
O‘zbekistonda kutubxonashunoslik fanining shakllanishi va 
taraqqiyotiga katta hissa qo‘shgan taniqli, sharqshunos olim, 
kutubxonashunos - bibliograf? 
4.
O‘zbekistonda kutubxonashunoslik fani taraqqiyotining 
ikkinchi bosqichi (1946-1974 yillar) asosan nimasi bilan 
xarakterlanadi? 
5.
O‘zbekistonda kutubxonashunoslik fani taraqqiyotining 
ikkinchi bosqichi (1946-1974 yillar) da kutubxonachilik ishini 
umumiy masalalari bilan bir qatorda yana qanday masalalari 
o‘rganildi? 
6.
Bu yillarda qanday maxsus kafedralar tashkil etildi 
7.
1975-1990 
yillardagi 
ilmiy-tadqiqot 
ishlarida
kutubxonashunoslikning qanday asosiy masalasini aniqlashga 
harakat qilingan? 
8.
Ushbu 
davrda 
O‘zbekistonda qanday kutubxonachilik 
tuplamlarida chop etilgan va u qanday nomlangan? 
9.
XX 
asrning 
ikkinchi 
yarmi 
kutubxonashunoslik 
tadqiqotlarining 
qanday 
masalarini 
o‘rganilishi bilan 
xarakterlanadi? 
10.
Zamonaviy kutubxonashunoslik qanday asosiy metodologiya 
asosida rivojlanmoqda? 

---

37 
3- BOB. KUTUBXONASHUNOSLIK FANINING 
METODOLOGIYASI VA METODLARI, UNI BOSHQA FANLAR 
BILAN BOG‘LIQLIGI 
3.1. Kutubxonashunoslik fanining metodologiyasi 
Fan dunyo haqidagi nazariy jihatdan tizimlashgan bilimlar 
yig‘indisi. Fanning asosiy vazifasi o‘zi o‘rganayotgan narsa va 
hodisalarning taraqqiyot qonunlarini ochib berishdan iborat. Insoniyat 
taraqqiyoti jarayonida vujudga keladigan har qanday fan o‘z predmeti va 
tadqiqot usullariga ega. Har bir fan nazariy jihatdan tizimlashgan 
bilimlar yig‘indisi sifatida tadqiqot jarayonida xilma-xil ilmiy usullardan 
foydalanadi. 
Ko‘pchilik 
fanlarda 
qo‘llanadigan 
usullar 
umumiy 
usul 
deyiladi.Umumiy usul qo‘llanishi doirasiga ko‘ra umumiy, lekin o‘z 
maxsus vazifasiga ega. Shuning uchun bilish metodologiyasi bizga 
bilishning umumiy usuli va tafakkur usulini rivojlanish qonunlarini 
asoslab beradi. Har bir aniq fanning o‘zi qo‘llaydigan xususiy usullari 
asosida bilim sistemasi chuqurlashib borsa, umumiy usulni tatbiq qilish 
orqali esa bilish doirasi yanada kengayib boradi.
Kutubxonashunoslik metodologiyasi deganda, eng umumiy, 
boshlang‘ich, bilishning asosiy tamoyillari va vositalari, nazariy 
faoliyatni tashkil etish va yaratish, shuningdek ushbu tizim haqidagi 
bilimlar tushuniladi.
Sobiq sovet kutubxonashunosligida o‘n yillar mobaynida fanning 
metodologiyasi sifatida “Bilishning marksizm - leninizm nazariyasi” 
ilmiy bilimlarning rivojlanishi qonuniyatlarini o‘rganishning asosi 
hisoblanar edi. Kutubxonashunoslikning yangi manbalari, metodologik 
asos sifatida quyidagilarni tavsiya etmoqda: 
Bilish jarayonini o‘rganishga yondoshgan dunyo falsafasi; 
Mantiq ilmi; 
Kutubxonashunoslikning xususiy qonunlari va tamoyillari. 
Har bir nazariyotchi va amaliyotchi o‘z faoliyatida nafaqat o‘zini 
kasbiy kutubxonachilik bilimlariga suyanishi, shu bilan birga 
kutubxonashunoslik 
metodologiyasining 
umumiy 
va 
xususiy 
tomonlaridan xabardor bo‘lishi kerak. 
Kutubxonashunoslikning umumiy metodologiyasida muhim o‘rinni 
falsafa egallaydi. U tabiat, jamiyat va fikrlashning eng umumiy, asosiy 
qonuniyatlarini o‘rganadi. Juda ulkan falsafiy bilimlar ichida 

---

38 
kutubxonashunoslik uchun metodologik jihatdan eng muhim va 
ahamiyatlisi bu bilish nazariyasidir (gneseologiya). Kutubxonashunoslik 
metodologik nuqtai nazardan, obyektiv dunyoni “Axborot – kutubxona 
faoliyati” deb nomlanuvchi universal bilish faoliyatining nisbatan uncha 
katta bo‘lmagan bir bo‘lagidir. 
Dialektikaning 
asosiy 
qonunlari 
va 
tamoyillari, 
falsafiy 
kategoriyalari kutubxonashunoslik uchun metodologik jihatdan asosiy 
negiz sifatida ahamiyatlidir. Dialektika (“tanlayman” - degan yunon 
so‘zidan olingan). 
a)