Kurs loyihasi (ishi) Fan Elektron qurilmalarni loyihalash va konstruktsiyalash (сad, cam, cae) Guruh 88-16 Talaba Umaraliyeva Elnora Rahbar O`roqov a t o p shiri q

MUNDARIJA:

KIRISH 5
NAZARIY QISM 7
1.1 Mantiqiy elementlar va ularning ishlash prinsiplari 7
1.2 «VA» - mantiqiy ko'paytirish, «konyunksiya» elementi 7
1.3 «YOKI» - mantiqiy qo'shish, «dizyunksiya» elementi 8
1.4 «INKOR» - mantiqiy inkor qilish («EMAS») elementi 8
1.5 «VA – INKOR» - mantiqiy ko'paytirishning inkori elementi 8
1.6 «YOKI - INKOR» - mantiqiy qo'shishning inkori elementi 9
1.7Multipleksorlar 9
Kombinatsion sxemalarda chiqishdagi signal mazkur vaqtda kirishga berilayotgan mantiqiy signallar kombinatsiyasiga aynan mos keladi. Shu sababli, bu turdagi sxemalarga xotira zarur emas. Multipleksorlar bir necha manbadan berilayotgan ma’lumotlarni bitta chiqish kanaliga uzatishni boshqarish uchun mo‘ljallangan. Multipleksorda ikki guruhga mansub kirishlar mavjud: ma’lumotlar uchun va adres uchun (boshqaruvchi). U yoki bu Ai kirish liniyasini tanlash berilayotgan S0, S1, … adres kodi bilan belgilanadi. Boshqaruv kirishlari n – ta bo‘lsa, Si boshqaruv signallarining M=2n ta kombinatsiyasini amalga oshirish mumkin 9
4-Razryadli Multipleksorlar 10
Multipleksor bir kanaldan qabul qilingan ma’lumotlarni bir necha qabul qilgichlarga taqsimlash vazifasini, ya’ni multipleksiyalashga teskari bo‘lgan amalni bajaradi. Qabul qilgich raqami (aktivlashtirilgan chiqish) uning boshqaruv kirishlariga berilgan kod kombinatsiyasi bilan aniqlanadi. Demultipleksor umuman olganda bitta ma’lumot kirishi, n – ta adres kirishi va M=2n chiqishga ega. Misol tariqasida “1 dan 4 ga” demultipleksorining tuzilish uslubini ko‘rib chiqamiz (S0, S1 ikkita adres chiqishi va Q0  Q3 to‘rtta chiqish). Ko‘rinib turibdiki, agar ma’lumot M chiqish liniyalaridan biriga yo‘nalgan bo‘lsa, u holda qolgan chiqish liniyalarida mantiqiy nol ushlab turiladi. “1 dan 4 ga” demultipleksorining haqiqiylik jadvali 10
AMALIY QISM 14
2.1. Electronics Workbench Multisim dasturiy kompleksi 15
2.2 Electronics Workbench Multisim dasturining interfeysi. 17
2.3 Multisim dasturida “4-Razryadli Multipleksor” qurilma sxemasini yasash ketma ketligi 20
Foydalaniladigan asosiy darsliklar va o‘quv qo‘llanmalar ro‘yxati Asosiy adabiyotlar 1. X.K.Aripov, A.M.Abdullaev, N.B.Alimova, X.X.Bustanov, E.V.Ob’edkov, Sh.T. Toshmatov. Sxemotexnika. T.: TAFAKKUR BO‘STONI, 2013y. 2. X.K.Aripov, A.M.Abdullaev, N.B.Alimova, X.X.Bustanov, E.V.Ob’edkov, Sh.T. Toshmatov. Sxemotexnika. T.: ALOQACHI, 2010g. 3. Sxemotexnika EVM, S. N. Lexin, , Sankt-Peterburg, 2010g. 4. X.K.Aripov, A.M.Abdullaev, N.B.Alimova, X.X.Bustanov, E.V. Ob’edkov, Sh.T. Toshmatov. Elektronika. Darslik. T.:O‘zbekiston faylasuflari milliy jamiyati nashriyoti, 2012y, 432 b. Qo‘shimcha adabiyotlar 1. Нефедов А.В. и др. Зарубежные интегральные микросхемы. 1989г. 2. Карлащук В.И. Электронная лаборатория на IBM PC. 2006г. 3. Цифровая схемотехника., Ю.Е. Мишулин., В.А.Немонтов., 2006г. 4. Основы схемотехники цифровых устройств., Л.А. Брякин., 2005г. 5. Multisim User Guide, National Instruments, 2007 y. 6. Н.П. Бабич, И.А. Жуков. Компьютерная схемотехника. Учебное пособие К.: МК-Пресс, 2004г., 576 с. 7. Digital Logic Design., Jiwang WareZ Scene., Fourth Edition., 2002u. 8. Угрюмов Е.П. Цифровая схемотехника.- СПб.: БХВ, Санкт-Петербург, 2000г. 9. Кучумов А.Н. Электроника и схемотехника. 2002г. 10.Акулова О.А. и др. Основы элементной базы ЭВМ. Учебное пособие. М.: МГТУ им. Н.Э. Баумана, 2002г. Axborot – resurs manbalari 1. A. Navoiy nomidagi O‘zbekiston Milliy kutubxonasi. 100047, Toshkent shahri, Xorazm ko‘chasi, 51. 2. O‘zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi fundamental kutubxonasi. 100170, Toshkent shahri, I. Mo‘minov ko‘chasi, 13. 3. O‘zbekiston Milliy universiteining ilmiy kutubxonasi. 100174, Toshkent shahri, Talabalar shaharchasi, O‘zMU. 4. TATU ilmiy kutubxonasi. 100084, Toshkent shahri, A. Temur ko‘chasi, 108. 5. http://etuit.uz/dl/course/category.php?id=41 6. www.tuit.uz. 7. www.ziyoNET.uz. 8. www.edu.uz. 26

KIRISH

«Ta'lim halq ma'naviyatiga yaratuvchilik kayfiyatini bahsh etadi. O'sib kelayotgan yosh avlodning barcha eng yahshi imkoniyatlari unda namoyon bo'ladi. Kasb-kori, mahorati uzluksiz takomillashadi, katta avlodning dono tajribasi anglab olinadi va yosh avlodga o'tadi» deya, ta'kidlagan erdilar birinchi Prezidentimiz I.A.Karimov. Bugungi kunda oldimizda jahon fani va madaniyatining eng ilgor yutuqlarini o'zida mujassamlashtirgan, inson aql-zakovati yaratgan boyliklardan bahramand bo'lgan yangi avlodni shakllantirish vazifasi turibdi. Faqat shu asosdagina millatning taraqqiyot sari intilishini ta'minlovchi intellektual kuchini vujudga keltirish mumkin.

«Kadrlar tayyorlash Milliy dasturida» ta'kidlab o'tilganidek bugungi kun ta'lim tizimidagi eng asosiy muammolardan biri yangi pedagogik tehnologiyalarni ta'lim jarayoniga kengroq tatbiq etish sanaladi. Bu esa o'z navbatida pedagoglardan tinimsiz izlanishni, o'z ustida ishlashni, fanni puhta egallashni, kasb mahoratiga ega bo'lishni, fan va tehnikaning bugungi kundagi yutuqlaridan habardor bo'lib borishni talab etadi.
Respublikamizda «Ta'lim to'g’risidagi qonun», «Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi» va «Davlat ta'lim standart»lari talablariga mos keladigan yangi ta'lim tehnologiyalarini yaratish dolzarb muammoga aylandi. Ta'limda hozir yangi pedagogik tehnologiyalarni qo'llashda: a) an'anaviy o'qitish metodikasini inkor etib, ta'limga bevosita ilg’or davlatlardagi pedagogik tehnologiyalarni joriy qilish b) an'anaviy o'qitish metodikasini takomillashtirishni davom ettirish lozim, chunki pedagogic tehnologiyalarni qo'llashning istiqboli yo'qdegan ikki hil qarash mavjud. Bizda ilg’or pedagogik tehnologiyalarni o'rganish bilan biroq an'anaviy o'qitish metodikasini ham inkor qilmaslik, balki uning muammolarini tadqiqot qilish orqali Respublikamizga mos yangi pedagogik tehnologiyalar yaratish kabi yangi g’oyalari tug’ildi. An'anaviy metodikadan farqi o'laroq pedagogik tehnologiyalar ta'limdagi boshqa ko'rinishdagi innovaciyalar bilan kirishib va rivojlanib keta olishi ilg’or davlatlardagi ta'lim tajribasida allaqachon o'z isbotini topgan.
Ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish texnika taraqiyotining asosiy yo’nalishlaridan biri bo’lib, ishlab chiqarish samaradorligini mutassil oshirish va mahsulot sifatini yuqori darajada ko’tarish ucun xizmat qiladigan asosiy omil hisoblanadi. Avtomatlashtirish borasidagi eng ma’slyatli ishlar esa shubasiz, injiner-texnik kadrlar zimmasiga tushadi.
Hozirgi zamon fani va texnikasining jadal rivojlanishi muhandis – biotexnolog hodimlarning nihoyatda yuksak bilim darajasiga ega bo’lshini talab qilmoqda. Bu esa oliy o’quv yurtlarida kadrlar tayyorlash usul-uslubini muttasil takomillashtirishni taqozo etmoqda. Bunda muhandis - biotexnologlar uchun o’qitiladigan metrologiya fanining ahamiyati juda katta. O’lchash, usul vositalar birligi ta’minoti va kerakli aniqlikka yetkazish imkoniyatini belgilovchi fan bo’lib, zamonaviy ilm sohalarida asosiy tarkibiy qismini tashkil etadi. Bu ishchi dastur Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligining 2014-yil 13- noyabrdagi 430-sonli buyrug’i bilan tasdiqlangan o’quv dasturi asosida yozilgan.