Kurs ishi mutaxassislik: 5120100 – Filologiya va tillarni o‘qitish (ingliz tili) “himoyaga tavsiya etildi” Ingliz filologiyasi kafedrasi mudiri R. M. Asadov “ ” 2022 “ilmiy rahbar” N. I. Shermatova “ ” 2022 samarqand – 2022

1.2. Samarali o'qitish uchun dialog kontekstlari

Samarali o'qitishning har qanday barqaror ta'rifi ta'lim natijalari nuqtai nazaridan talqin qilinishi mumkin bo'lmagan natijalarni va boshqalar bilan birga moslashuvchan ishlashga qodir bo'lgan ijodiy shaxslarni rivojlantirishni e'tirof etishi kerakligi ta'kidlangan. Afsuski, mavjud ta'riflarning ko'pchiligi ushbu ikki mezondan birini ikkinchisiga nisbatan kuchli baholaydi. Maktab ta'limi bilan bog'liq qo'shimcha qiymat haqidagi mavjud tushunchalarning aksariyati asosan imtihon natijalarini yaxshilashga qaratilgan bo'lsa, Young kabi tanqidiy nazariyotchilar bunday o'lchanadigan natijalarni hech qanday hisobga olmaydilar. Ikkala holatda ham o'qitishning cheklangan ko'rinishi taqdim etiladi.
O'qitish sifatiga hurmatli qarashlardan biri, bu ikkalasini ham tan oladi
Eduards va Merserning elementlari samarali o'qitishni til orqali amalga oshiriladigan kognitiv sotsializatsiyaga qaratilgan deb hisoblaydilar. Bu qarash Vygotskiy maktabining ishini, Vitgenshteyn tili o'yinlari va maktab ishini kengroq o'zaro ta'sir kontekstida ko'rish muhimligini tan oladi. Model keyingi ishlarning ko'p qismlari haqida ma'lumot berdi, ularning aksariyati ikki muallif tomonidan, ammo samarali ravishda almashtirilmagan. Darhaqiqat, agar biror narsa bo'lsa, uning har bir o'quv dasturi sohasidagi nutqning o'ziga xos xususiyatiga urg'u so'nggi 15 yil ichida tobora ko'proq e'tirof etilmoqda.
Bu davrda kanonga qo'shilgan narsa, Britaniyadagi sinfdagi nutq voqealari bilan bog'liq bo'lgan ancha yaxshi qiyosiy tushunchadir.
Dunyoning boshqa qismlarida. Robin Aleksandr bunday tadqiqotlarning eng keng qamrovida milliy va mintaqaviy kontekstlarning sinfdagi muloqotga qanday ta'sir qilishini ko'rsatadi, bunda Frantsiyada Angliyadagiga qaraganda boshlang'ich darajadagi "les disiplinlarga" ko'proq e'tibor beriladi. Angliya va aqshda o'qituvchi va o'quvchining norasmiy suhbati Frantsiya, Hindiston yoki Rossiyaga qaraganda ustunlik qiladi. Vestgeyt va Xyuz e'tirof etganidek, sinfda (yoki o'qituvchi-o'quvchining boshqa shakllarida) nutq sifatini baholash uchun qat'iy mezonlar mavjud emas. Biroq, Edvards va Merser, Aleksandr va boshqalar tomonidan qayd etilgan madaniyatlararo farqlarga qaramay, bunday mezonlarni ishlab chiqish uchun foydali asos yaratishda davom etmoqdalar⁵.
Biroq, tadqiqot bilimlarida o'qitishning til orqali kognitiv sotsializatsiya sifatida kontseptualizatsiyasi va sinfdagi nutqning kontseptual tushunishga qanday shakllanishini tushunish va shu bilan birga psixologik o'zgarishlar o'rtasida sezilarli bo'shliq mavjud. Iskandar bu yerda jozibali yoʻnalishlarni taklif qiladi, lekin bu yoʻnalishni hech qanday chuqurlikda davom ettirmaydi. Edvards va Merserning umumiy bilimlarni rivojlantirish tarafdori
Umumiy kontekstli taxminlar bu jihatdan keng qamrovli emas.
Shuni yodda tutgan holda, kontekstli taxminlar, eng yaxshi holatda, faqat qisman bo'lishish mumkin - shuning uchun bir xil sinf almashinuvi hech qachon bir xil ma'noni anglatmaydi.
Har qanday ikki kishi yoki ikki xil daqiqada - ko'chib o'tishning iloji bo'lmasligi mumkin "nusxa olish mumkin bo'lgan amaliyot" ma'nosida yaxshi amaliyotni belgilash nuqtai nazaridan har qanday kattaroq o'ziga xoslik darajasi. Biroq, hech bo'lmaganda turli xillarni aniqlash mumkin
Sinfda qanday ko'rinishda bo'lgan yoki bo'lgan boy ta'lim tajribasini o'rganish uchun asos sifatida sinfda muloqot sodir bo'ladigan kontekstlarning turlari. Bu quyidagi to'rtta sarlavha ostida ko'rib chiqiladi⁶.
1-kontekst: o‘qituvchi-talaba/o‘qituvchi-sinf muloqoti
Sinfdagi o'zaro ta'sirga oid eng dastlabki ishlarning ko'pchiligiga katta e'tibor qaratilgan.
O'qituvchi-shogird/o'qituvchi-sinf holati. Edvards va Merser ushbu tadqiqotlar to'plamining asosiy topilmalarini taqdim etadilar. Ular, ayniqsa, ta'sirga e'tiborimizni qaratadi. Maktablardagi sinf nutqidagi assimetrik kuch munosabatlari, buning natijasida ko'pchilik o'qituvchi va o'quvchining o'zaro ta'siri odatda ko'pincha aniqlangan naqsh asosida boshqariladi. Boshlash-javob-baholash (IRE) yoki tashabbus-javob-teskari aloqa (IRF) sifatida.
Ushbu model o'qituvchilar didaktik bo'lmagan modellarni qo'llab-quvvatlagan taqdirda ham o'qituvchi va o'quvchi o'zaro munosabatlarida ustunlik qiladi va maktab ta'limining institutsional cheklovlarining muqarrar natijasi bo'lib ko'rinadi, bu o'qituvchilardan ko'plab potentsial buzuvchi o'quvchilarni nazorat qilish va o'qitishni talab qiladi. So'nggi paytlarda olib borilgan ishlar ushbu umumiy naqshni tasdiqlaydi, bu shuni ko'rsatadiki, sinflarda hali ham o'qituvchining nutqi hukmronlik qiladi, buning o'zi ham o'qituvchining savol-javoblar nazorati hukmronlik qiladi - garchi hozirda madaniyatlararo o'zgaruvchanlikning avvalgidan ko'ra kuchliroq dalillari mavjud.
Bunday tadqiqotlar Britaniya siyosatchilarni butun sinfni ishontira olmadi
Britaniya hukumatining Milliy savodxonlik va hisob-kitob strategiyalarida (Qualifications and Curriculum Authority, 1999) o'qitish cheklangan qiymatga ega (guruhlarning birgalikdagi ishi bilan birgalikda va shunchaki "o'tkazish" sifatida emas). Ehtimol, tadqiqotga nisbatan bunday shubhalar asossiz emas, chunki tadqiqotchilar e'tiborga olinmagan kompensatsiya omillari bo'lishi mumkin. Bunday holda, boshqa mamlakatlarda butun sinf o'qitish usullarining aniq muvaffaqiyati, masalan, g'arbiy va Avstraliya tadqiqotchilari tomonidan uzoq vaqt davomida unchalik qattiq o'rganilmagan. Bundan tashqari, ba'zi o'qituvchilarning hatto cheklangan IRE yoki IRF namunalaridan foydalanishning turli va mohir usullari hali ham to'liq tan olinmagan⁷.
Shunga qaramay, tadqiqot kelajakdagi amaliyotni, agar hech qachon to'liq belgilab qo'ymasa ham, xabardor qilishi mumkin bo'lgan tushunchalarni rivojlantirishga xizmat qiladi. Bunday holda, tadqiqot o'xshash o'zaro ta'sir modellarini qayta-qayta aniqladi, ular bilan bog'liq holda yaxshi amaliyotni tashkil etuvchi turli xil talqinlar mavjud: masalan, yaxshi o'qituvchilar o'zlari va talabalari o'rtasidagi "Umumiy bilimlar" ga asoslanadilar va printsipiallikka e'tibor berishadi. Protsessual bilimlarga qaraganda; yaxshi o'qituvchilar hikoya qiladilar va muqobil usullarni topadilar, shu bilan ularning so'roqqa bo'lgan ishonchini kamaytiradi; va yaxshi o'qituvchilar aniq ko'rsatmalar beradi, tegishli vazifalarni qo'yadi, sinfda tartibni yaxshi saqlaydi va hokazo.
Boshqa tomondan, ijtimoiy va madaniy farqlar talabalarning bir xil o'qitish yondashuvlariga turlicha munosabatda bo'lishlarini belgilaydi. Bu o'qituvchi-sinf/o'qituvchi-talaba nutqi va o'quvchining shaxsiyatini rivojlantirish o'rtasidagi munosabatni nazarda tutadi, ammo bir nechta tadqiqot ishlari buni aniq ko'rib chiqqan. Shunga qaramay, sinfda muloqot qilish uchun ushbu birinchi kontekstni yanada murakkabroq tekshirishni boshlash uchun kamida juda ko'p materiallar mavjud.
2-kontekst: talabalar o'rtasidagi muloqot.
Ko'pgina sinf amaliyotlarining o'qituvchiga qaratilganligi haqidagi xulosalarga umumiy javob o'qituvchilar o'rtasida hamkorlikni kuchaytirishga yordam berish edi.
Korpus o'quvchilarning hamkorlikdagi nutqi shakllarining kognitiv (sof ijtimoiydan farqli o'laroq) afzalliklarini aniqlashga intiladi. Bunday ishlarni talqin qilishda ham, amalga oshirishda ham vaqti-vaqti bilan soddaliklarga qaramay, bu sohada sezilarli yutuqlarga erishildi; Yaqinda o'tkazilgan tadqiqotlar, hech bo'lmaganda qisman oldingi ish natijalariga asoslangan ta'lim yondashuvlarini tizimli ravishda baholadi va qisqa muddatli ta'sirlardan ko'ra ko'proq dalillarni da'vo qildi⁸.
Vazifani bajarishdan ko'ra muzokaralar muhim bo'lishi mumkin bo'lgan kichik guruhlarda samarali ta'lim nimadan iborat bo'lishi haqida ochiqlikni saqlash kerak bo'lsa-da va shuning uchun hamkorlikdagi ishni rasmiy baholashda katta qiyinchiliklar saqlanib qolsa-da, biz hozir shunday yo'nalishga intilyapmiz. Bunday dialog sharoitida o'quvchilar ishtirok etadigan diskursiv faoliyat turlarini yanada aniqroq tushunishadi. Biroq, "muvozanat" yoki "aralash usullar" to'g'risida noaniq tavsiyalardan tashqari, tadqiqot dalillari butun sinf va kichik guruhlardagi o'qitishning o'zaro ta'siri yoki shaxsiy o'ziga xoslik masalalari (talabaga e'tibor qaratish) bo'yicha cheklanganligicha qolmoqda. Hamkorlikdagi ishchi guruhining yarim jamoat maydonida "butun sinf" ning ancha ommaviy maydoniga nisbatan muzokaralar olib bordi.

I BOB YUZASIDAN XULOSA

Ushbu bobdagi fikrlar kelajakdagi amaliyotni, agar hech qachon to'liq belgilab qo'ymasa ham, xabardor qilishi mumkin bo'lgan tushunchalarni rivojlantirishga xizmat qiladi. Bunday holda, tadqiqot o'xshash o'zaro ta'sir modellarini qayta-qayta aniqladi, ular bilan bog'liq holda yaxshi amaliyotni tashkil etuvchi turli xil talqinlar mavjud: masalan, yaxshi o'qituvchilar o'zlari va talabalari o'rtasidagi "Umumiy bilimlar" ga asoslanadilar va printsipiallikka e'tibor berishadi. Protsessual bilimlarga qaraganda yaxshi o'qituvchilar hikoya qiladilar va muqobil usullarni topadilar, shu bilan ularning so'roqqa bo'lgan ishonchini kamaytiradi; va yaxshi o'qituvchilar aniq ko'rsatmalar beradi, tegishli vazifalarni qo'yadi, sinfda tartibni yaxshi saqlaydi va hokazo. Boshqa tomondan, ijtimoiy va madaniy farqlar talabalarning bir xil o'qitish yondashuvlariga turlicha munosabatda bo'lishlarini belgilaydi. Bu o'qituvchi-sinf/o'qituvchi-talaba nutqi va o'quvchining shaxsiyatini rivojlantirish o'rtasidagi munosabatni nazarda tutadi, ammo bir nechta tadqiqot ishlari buni aniq ko'rib chiqqan. Shunga qaramay, sinfda muloqot qilish uchun ushbu birinchi kontekstni yanada murakkabroq tekshirishni boshlash uchun kamida juda ko'p materiallar mavjud.

II BOB. KASB-HUNAR KOLLEJ TALABALARIGA DIALOGIK TAQDIMOT

2.1. Dialoglarni taqdim etish: asosiy yondashuvlar

O'qituvchining vazifalaridan biri yangi materialni taqdim etish, ya'ni o'quvchilarning tilni o'zlashtirishlarini kengaytirish uchun kerak bo'ladigan yangi narsalarning ma'nosini o'rgatishdir. Buni qilishning turli usullari mavjud - matnlar, harakatlar yoki vaziyatlar orqali - lekin qanday yondashuvdan foydalansangiz, protseduralar quyidagilar bo'lishi kerak:

1. 
   Iqtisodiy: chunki tushunish faqat o'quv jarayonining bir qismidir va siz ushbu bosqichda ko'p vaqt sarflamasligingiz kerak;
   
2. 
   Samarali: aks holda talabalar keyinchalik nima qilishlari kerakligini tushunmaydilar.
   

Ko'pgina kurs kitoblari yangi narsalarni ilgari o'rganilgan materiallar bilan birgalikda taqdim etish uchun asos sifatida matnlarga tayanganligi sababli, biz birinchi navbatda ushbu yondashuvni ko'rib chiqamiz⁹.
Til dasturining dastlabki bosqichlarida asosiy tashvish og'zaki tilni o'rgatish bo'ladi va bir qator sabablarga ko'ra dialoglar bu maqsadga eng mos keladi:

• 
  Ular og'zaki nutqni to'g'ridan-to'g'ri eng ko'p ishlatiladigan vaziyatlarda taqdim etadilar;
  
• 
  Ular o'quvchilarga tilni xuddi shu tarzda mashq qilishga ruxsat beradi va rag'batlantiradi;
  
• 
  Darsda faol ishtirok etishga undaydilar.
  

Aksincha, nasriy parchalar (hikoyaviy, tavsiflovchi, ma'lumotli) bu aniq afzalliklarning hech biriga ega emas. Biroq, kompensatsiya sifatida:

• 
  Ular suhbat tipidagi matnlarga tabiiy ravishda mos kelmaydigan til elementlarini kiritish uchun ishlatilishi mumkin;
  
• 
  Ular o'quvchilarning suhbati uchun material berishi mumkin: masalan, ma'lumot beruvchi matnlar qiziqarli va ta'lim uchun qimmatli mavzularni taqdim etish uchun ishlatilishi mumkin;
  
• 
  Xilma-xillikni taklif etadilar.
  

Ular, shuningdek, tasodifiy o'qish amaliyotini taqdim etadilar, bu endi til kursining dastlabki bosqichlarida ham muhim maqsad sifatida qabul qilinadi.
Shu sabablarga ko'ra, biz ko'pgina kurs kitoblari matnning ikkala turini oqilona kombinatsiyasini taklif qilishini kutishimiz mumkin. O'qituvchining vazifasi o'quvchilarning ehtiyojlariga qarab ulardan to'g'ri foydalanishdir¹⁰.
Ushbu mezonlar o'qituvchiga o'z darsidagi dialoglarni baholashda yordam berish uchun mo'ljallangan. Agar biz o'zingizning qo'shimcha materialingizni yozmoqchi bo'lsak, ular ko'rsatmalar bo'lib xizmat qilishi mumkin.

1. 
   Til tegishli bo'lishi kerak. Ya'ni, asosiy (grammatik yoki funktsional) o'quvchilarning muloqot qilish qobiliyatini shakllantirishga yordam beradigan narsalar bo'lishi kerak.
   
2. 
   Til mos bo'lishi kerak. Ya'ni, tilda so'zlashuv tiliga xos bo'lgan shakllar qo'llanilishi kerak (masalan, shartnoma shakllari, qisqa javoblar, ikkilanish belgilari va boshqalar).
   
3. 
   Vaziyatlar real va dolzarb bo'lishi kerak. Ya'ni, dialog so'zlovchilar tilni shunchaki misol qilib ko'rsatish emas, balki tildan maqsad uchun foydalanadigan dunyodagi haqiqiy odamlar ekanligi haqidagi taassurotni yaratishi kerak. Vaziyatlar va belgilar, albatta, o'quvchilarning ehtiyojlari va yoshiga bog'liq bo'lishi kerak. Talabalar va o'smirlar "sarguzasht" tipidagi vaziyatga ko'proq undaydilar, katta yoshli o'quvchilar esa sayohat, xarid qilish, turar joy qidirish va hokazo kabi "omon qolish" tipidagi vaziyatlarni qadrlashadi.
   
4. 
   Strukturaviy yoki funktsional elementlar cheklangan bo'lishi kerak. Muloqot ko'p lug'atni o'rgatish uchun mos vosita emas. Amaliyot bosqichida qo'shimcha elementlar bilan ishlash mumkin.
   
5. 
   Suhbat juda uzoq bo'lmasligi kerak. Qulay uzunlik taxminan 8-10 almashinuvni tashkil qiladi (garchi aniq ko'p narsa vaziyatga bog'liq bo'ladi).
   
6. 
   Muloqot qiziqarli bo'lishi kerak. Talabalar suhbatdan qandaydir hayajon yoki insoniy qiziqishdan ko'ra ko'proq o'rganishadi. Agar dialogda biron bir harakat bo'lsa, u shunchaki ovoz chiqarib aytilmaydi, balki dramatizatsiya qilinishi uchun ham foydalidir.
   

Dialog tilning yangi elementlarini kontekstlashtirish uchun samarali vosita bo'lsa-da, ayniqsa, agar u hech bo'lmaganda til dasturining dastlabki bosqichlarida vaziyatdagi asosiy voqealarni tasvirlaydigan vizual ketma-ketlik bilan birga bo'lsa, talabalar ikki-uch marta eshitganlaridan keyin ham to‘liq tushunib oladilar. Albatta, yaxshi kelishuv qaysi yangi narsalar kiritilayotgani va qanchaligi va kontekst ularning ma'nosini etkazishga qanchalik yordam berishiga bog'liq. Yangi til bilan oldindan tanishmasdan, ko'pchilik o'quvchilar dialog nima haqida ekanligi haqida umumiy tasavvurga ega bo'lishlari mumkin. Ba'zi o'qituvchilar ma'no eng yaxshi yaxlitlik nuqtai nazaridan idrok etiladi, degan asosda bundan mamnun bo'lishsa-da, boshqalar buni isrofgarchilik deb hisoblaydilar va o'z o'quvchilarining boshidanoq to'liqroq tushunchaga ega bo'lishni afzal ko'rishadi. Demak, bu sohada qandaydir kelishmovchiliklar mavjud bo'lsa, biz ikkita muhim muammoni muhokama qilishimiz kerak¹¹.
Birinchi savol - biz matnda yangi tilni "oldindan o'rgatishimiz" kerakmi? Ya'ni, dialogni tinglashdan oldin matndan elementlarni (grammatik yoki leksik) ajratib olishimiz, ularning ma'nosini o'rgatishimiz kerakmi (masalan, tarjima orqali yoki vaziyatlarda va o'quvchilarni ushbu tilni mashq qilishga undash kerakmi)? Buning foydasiga argument shundan iboratki, agar biz bunday oldindan o'rgatmasak, o'quvchilar dialogni tushunmaydilar. Qarshi argument shundaki, talabalar doimo tushunish bilan yakunlanadi; ularga yangi tilning ma'nosini taxmin qilish imkoniyati berilishi kerak va bu aslida ular egallashlari kerak bo'lgan strategiyalardan biri. Bundan tashqari, hech bo'lmaganda dastlabki bosqichlarda talabalar tinglash paytida dialogni aqliy ravishda tarjima qilishlari mumkinligi haqida bahslashish mumkin.
Shuni e'tirof etish kerakki, bu o'quvchilarni tinglashga tayyorlashga yordam beradigan mavzuni oldindan o'rgatish orqali ularning dialogni umuman tushunishlariga to'sqinlik qiladigan holatlar mavjud. Biroq, amalda hatto boshlang'ich sinf o'quvchilari ham global yondashuvni qabul qilishadi, bu esa ulardan o'zlari uchun ma'noni ishlab chiqishga harakat qilishlarini talab qiladi, ayniqsa, agar ular sizning protseduralaringiz bilan tanish bo'lsa, ularga eshitish uchun bir nechta imkoniyatlar berilishini bilsalar. Dialog; dialogni izohlashda yordam berish uchun vizual ketma-ketlikdan foydalanishlari mumkinligi; ular o'z vaqtida matnni ko'rishlarini va nihoyat, oxirida qolgan har qanday qiyinchiliklarni tushuntirib berishingizni. Umuman olganda, biz har bir suhbatni o'ziga xos xususiyatlarga ko'ra ko'rib chiqishimiz kerak.
Yana bir savol tug'iladi, biz taqdimotning istalgan bosqichida dialogni to'liq yoki qisman tarjima qilishimiz kerakmi? Shubhasiz, dialogni to'liq tarjima qilish yoki o'quvchilar uni tushunganiga ishonch hosil qilish uchun uni tarjima qilishga majburlash shart emas. Ba’zan biror narsaning ona tilidagi ekvivalentini berish ham yordam berishi mumkin (ayniqsa, muqobil variant sifatida uning ma’nosini ko‘p vaqt talab qiladigan protsedura, masalan, namoyish qilish orqali o‘rgatish bo‘lsa). Talabalar suhbatni bir necha marta tinglaganlaridan so'ng, har qanday qiyinchiliklarni bartaraf etishda bu kerak bo'lishi mumkin. Biroq, ko'pincha ona tili, ayniqsa dastlabki bosqichlarda, muloqot uchun kontekstni belgilash yoki vaziyatning ayrim jihatlarini tushuntirish uchun kerak bo'ladi.
Muloqotlarni taqdim etish tartib-qoidalarini ishlab chiqishda biz o'zimizni qiziqtiradigan muhimroq savol bo'lishi mumkin:
1) Talabalarni tinglashga qanday undaymiz? Chunki ular tinglamasa, hech narsani o'rganmaydilar. Buni amalga oshirish usullari:
a) vaziyatni muhokama qilish (tegishli vizual materiallar bilan birga) va vaziyatni o'quvchilarning o'zlari (ularning qiziqishlari, atrof-muhit va boshqalar) bilan bog'lash orqali;
b) vaziyatga/mavzuga shaxsiy darajada jalb qilinadigan tinglash oldidan topshiriq orqali.
2) Dialogdagi asosiy mavzularga qanday e'tibor qaratishimiz mumkin? Buni “fokusli” savollar (albatta, ular har doim ham savollar shaklida bo'lishi shart emas) orqali amalga oshirish mumkin, bu esa o'quvchilarni dialogda ma'lum bir ma'lumotni tinglashga undaydi. Bunday topshiriq, shuningdek, o'quvchilarni suhbatni to'liq tushunmasalar ham, ular ijobiy narsaga erishayotganliklariga ishontirishga yordam beradi.
3) Kommunikativ ko'nikmalarni rivojlantirish uchun dialogdan qanday foydalanishimiz mumkin? Biz rivojlantirishga intilishimiz kerak bo'lgan muhim kommunikativ qobiliyatlardan biri tinglashdir (va bu oldindan o'qitishga qarshi muhim dalillardan biridir). Vaziyat haqida suhbatlashish va fikr almashish imkoniyati ham paydo bo'ladi. Va nihoyat, dialog yangi til ob'ektlaridan kommunikativ foydalanishga olib kelishini kuzatishimiz kerak.
Muvaffaqiyatli dialog taqdimotining o'n bosqichi¹².
Quyidagi protseduralar to'plami o'rtacha sinf sharoitida dialoglarni taqdim etishning samarali yondashuvini belgilaydi. Albatta, unga qat'iy rioya qilish shart emas. O'qituvchi har doim bajarishi kerak bo'lgan ba'zi narsalar mavjud bo'lsa-da -
Talabalarni vaziyatga jalb qilish, tinglash sabablarini ko'rsatish, tushunishni tekshirish (va hokazo) - u qanday o'zgartirish kerakligini bilish uchun har bir dialogni diqqat bilan ko'rib chiqishi kerak.
Qadam 1. Sozlamani o'rnating. Buni birinchi rasm yordamida qilishimiz mumkin. Ko'rsating yoki o'quvchilarni o'qituvchiga talaba (ular bilan tanish bo'lgan Tim) do'stlariga gazetada biror narsa ko'rsatayotganini aytishga majbur qiling. Karnaval bo'lib o'tadi, iste'dodlar tanlovi va 100 ₤ mukofot. Agar kerak bo'lsa, biz ushbu elementlardan birini tushuntirishimiz yoki tarjima qilishimiz mumkin. Muhimi, talabalarga bu g'oyalarni jonlantirish, masalan, karnavallar (ayniqsa, mashhurlari) haqida nima bilishlarini, ular biror marta (yoki iste'dodlar tanlovida) qatnashganmi yoki yo'qmi va ular buni xohlaysizmi, deb so'rashdir. . Tacher bu vaqtda ona tilini juda ko'p ishlatishi kerak, 
Qadam 2. Vaziyat bilan shaxsiy aloqani o'rnating. O'qituvchi karnavalda qilishimiz mumkin bo'lgan ba'zi narsalarni doskaga aytib berishi kerak. Misol uchun, siz qo'shiq aytishingiz, raqsga tushishingiz, gitara (va boshqa musiqa asboblari) chalishingiz mumkin. Bu, bu holda, norasmiy tarzda tanishtirish usulini taqdim etadi, chunki bu bizga faoliyat uchun kerak (shuningdek, siz oldindan o'rgatish bilan shug'ullanasiz). O'qituvchi talabalardan nima qilishlari mumkinligi haqida bir-birlari bilan tezda suhbatlashishlarini so'rashi mumkin. (Ushbu mashg‘ulotni amaliyot bosqichida chuqurroq bajarish, so‘z boyligini oshirish mumkin.) Shuningdek, o‘quvchilarga sinfda iqtidorlar bellashuvi bo‘lishini aytib, nima qila olishlarini aytishga undashimiz mumkin¹³.
Qadam 3. Tanlangan narsalarni oldindan o'rgatish (ixtiyoriy) Bu erda biz umumiy tushunish va suhbatdan zavqlanishga jiddiy xalaqit beradigan har qanday qiyinchiliklarni hal qilamiz. Ushbu muloqotdagi har qanday bunday mavzular allaqachon tasodifan ko'rib chiqilgan.
Qadam 4. Tinglash vazifasini qo'ying. Qo'shiq aytish dialogda asosiy faoliyat bo'lganligi sababli, mumkin bo'lgan vazifa o'quvchilardan tinglash paytida kim qo'shiq aytishi yoki karnavalda kim qo'shiq aytishini bilishni so'rashdir. Vazifa quyidagi kabi diagramma shaklida taqdim etilishi mumkin, uni ha yoki yo'q bilan to'ldirish kerak.

	Kuylash
Toni
Tim
Dan

Qadam 5. Talabalardan tinglashlarini so'rang. Ular buni bajarayotganda rasmlar ketma-ketligiga rioya qilishlari mumkin, lekin matnga qaramasliklari mumkin. O'qituvchi ularga dialogni xohlagancha tez-tez tinglashiga ruxsat berishi va har qanday mos nuqtada diqqat markazida bo'lgan savollarga javob so'rashi mumkin. Talabalar shu paytgacha qanchalik tushunganliklarini bilish uchun boshqa savollar ham berilishi mumkin. (Ular ham savol berishni yoqtirishlari mumkin).

Qadam 6. Talabalardan tinglagancha jim o'qishni so'rang. Ushbu bosqichda o'qituvchi har bir bo'limdan keyin pauza qiladi va tushunganini tekshirish uchun bir necha oddiy savollarni so'raydi. Masalan (1-bo'limdan keyin): Iste'dodlar raqobati qayerda? Bugun karnavalmi? Sovrinlar bormi? Birinchi mukofot nima? (va boshqalar.)
Qadam 7. Talabalardan tinglashni va takrorlashni so'rang o'qituvchi talabalardan yana tinglashni (matnga qaramasdan) va tanlangan gaplarni xorda yoki alohida takrorlashni so'raydi. Aksariyat o'quvchilar xorda takrorlashni yoqtiradilar.
Qadam 8. Qiyinchiliklarni tushuntiring. Buni dialog orqali o'qish, diqqatni har qanday nuqtaga qaratish (ehtimol, biror narsaga qo'shimcha misollar keltirish) yoki talabalardan o'qituvchiga qanday qiyinchiliklar borligini aytib berishni so'rash orqali amalga oshirishimiz mumkin.
Qadam 9. Talabalardan dialogni aytishni mashq qilishni so'rang. Buning uchun o'quvchilarni kichik guruhlarga bo'ling. Kim qaysi qismda qatnashishini ular o'zaro hal qilishlari kerak. Tanlab tekshirishni o'tkazing, lekin o'quvchilarni bir-birini tinglash va tuzatishga majburlang.
Qadam 10. Talabalarni dialogni dramatizatsiya yoki improvizatsiya qilishga undash. Agar vaqt bo'lsa va xohlasa, bir yoki ikkita guruhga buni qilishni so'rash mumkin¹⁴.
Talabalardan uchta qisqa suhbatga qarashlarini so'rang. Muhokama qiling:
- real hayotda har bir suhbat qanday holatda bo'lishi mumkin;
- nima uchun odam savol berayotgan bo'lishi mumkin.
A. Tasavvur qiling, siz bu suhbatlarni hayotda eshitasiz. Vaziyat qanday bo'lishi mumkin?
Nega odam bu savollarni beryapti?
T: Xanna nima qilyapti?
S: U uy vazifasini bajarmoqda.
T: Siz harflarni yoza olasizmi?
S: Ha, men qila olaman.
T: Xonada nima bor?
S: Stol va ikkita stul va bitta karavot bor.
Albatta, ko'plab mumkin bo'lgan javoblar mavjud; o'qituvchi talabalarni imkon qadar ko'proq g'oyalar berishga undashi kerak:
Masalan: Ota onasidan qizi haqida so'rayapti - u endigina uyga keldi va u xonada yo'q, shuning uchun u qaerda ekanligiga hayron bo'ladi.
– Xannaning uyiga bir do‘sti qo‘ng‘iroq qilib, onasidan so‘radi – u bilan birga chiqishni xohlaydi.
– Kimdir ishga joylashish uchun suhbatda (masalan, kotib sifatida). Suhbatdosh bilishi kerak, chunki ish yozishni o'z ichiga oladi.
– Kimdir ijaraga olmoqchi bo‘lgan xona haqida so‘ragan yoki mehmonxonadan joy band qilgan kishi; mos bo'lsa, xohlaydilar¹⁵.
Muhokamalardan biz quyidagi asosiy fikrlarni aniqlaymiz:
1. Barcha suhbatlarda ikki kishi chin dildan ma'lumot almashishadi. Bitta odam bilmagan va bilmoqchi bo'lgan bir narsa borki, shuning uchun u savol beradi. Aytishimiz mumkinki, odamda "kommunikativ ehtiyoj" mavjud.
2. Bu odamlarning real hayotda muloqot qilishiga yagona sabab bo‘lmasa-da, asosiy sabablardan biri; Ko'pincha biz odamlarga ular bilmagan narsalarni aytib berish yoki boshqa odamlardan nimani bilish uchun gaplashamiz.
B. Endi o'quvchilardan xonaning rasmiga qarashlarini va undan darsda til amaliyoti uchun foydalanilayotganini tasavvur qilishlarini so'rang. Tasavvur qiling-a, sinfdagi o'quvchilar rasm bo'yicha savollar berishadi va ularga javob berishadi. Ular nima deyishlari mumkin? Nega ular bu savollarni berishmoqda?
O'qituvchi talabalar qanday savollar berishi va javob berishi mumkinligini muhokama qilishi mumkin, masalan:
Bu qanday xona? (yotoqxona)
Xonada shkaf bormi? (Ha bor)
Qancha stul bor? (ikki)
Stol qayerda? (deraza yonida) va boshqalar.
Agar biz ushbu faoliyatni A qismidagi suhbatlar bilan taqqoslasak, quyidagi fikrlarni aniqlash mumkin:
- B qismida talabalar savollar berishadi va ularga javob berishadi, lekin ular haqiqatan ham ma'lumot almashishadi. Ular bilishlari kerak bo'lgan narsani bilish uchun savollar berishmaydi (masalan, ular nechta stul borligini bilishni xohlamaydilar, chunki ular ikkita ekanligini ko'rishadi). Demak, ularda hech qanday «kommunikativ ehtiyoj» yo‘q.
- Talabalar "haqiqiy hayot" suhbatida odamlarga o'xshash tildan foydalanishadi, ammo savollarning maqsadi butunlay boshqacha - bu shunchaki tilni mashq qilishdir.
Garchi bu kabi mashg'ulotlar foydali til amaliyotini ta'minlasa-da, ular ko'pincha unchalik qiziq emas, chunki savol berishning haqiqiy maqsadi yoki javoblarni tinglashning hojati yo'q. Savol berish uchun sabab yarata olsak, faoliyat yanada qiziqarli bo'ladi. Biz buni barcha talabalardan yoki ba'zi talabalardan yashirish orqali amalga oshirishimiz mumkin, shunda nima sababdan bilib olishimiz mumkin. Bu ba'zan "axborot bo'shlig'i" deb ataladi - bir kishi boshqasiga ega bo'lmagan ma'lumotga ega, shuning uchun muloqot qilish kerak. Amalda o'qituvchi "axborot bo'shlig'i" faoliyatining uchta oddiy turi bilan shug'ullanadi: taxmin qilish o'yinlari, juftlik bilan ishlash uchun ma'lumot bo'shlig'i mashqlari va o'quvchilar shaxsiy ma'lumotlarini almashish faoliyati¹⁶.
1. Rasm yordamida taxmin qilish o'yinini ko'rsatish. Rasmdan yoki odamlarning biron bir faoliyat bilan shug'ullanayotganini ko'rsatadigan boshqa oddiy rasmdan foydalaning (bu jurnaldagi rasm yoki chizma bo'lishi mumkin).
A) o'quvchilarga sizda rasm borligini ayting (lekin buni ularga ko'rsatmang). Rasmda erkak, ayol va poezd bor. Ular savol berish orqali rasmning qanday ko'rinishini aniq bilib olishlari kerak. Siz faqat “Ha” yoki “Yo‘q” deb javob berishingiz mumkin, lekin ularga maslahatlar berib yordam berishingiz mumkin (masalan, “Siz hali ham poyezdning qayerdaligini bilmaysiz”).
B) Qachonki ular rasm haqida aniq tasavvurga ega bo'lsalar, uni chizishga harakat qilishlari kerak.
C) Nihoyat, ularga rasmni ko'rsating. Namoyishdan so'ng, mashg'ulotni muhokama qiling va uni I mashg'ulotda rasm ishlatilgani bilan solishtiring:
- Rasmni yashirish talabalarga savol berish uchun haqiqiy sabab beradi: ular bilishlari kerak bo'lgan ma'lumotlar mavjud. Shuningdek, ular javoblarni diqqat bilan tinglashlari kerak, shunda ular rasmni chizishadi.
- Faoliyat umuman o'qituvchi tomonidan nazorat qilinsa-da, o'quvchilar o'qituvchi aytganini emas, asosan o'zlari bermoqchi bo'lgan savollarni berishadi.
2. Har bir guruhdan bitta o‘qituvchidan navbatma-navbat chiqib, boshqa o‘qituvchilardan sinf sifatida foydalanib, o‘yin o‘ynashini so‘rang.
3. Agar vaqt bo'lsa, o'qituvchilarga boshqa taxminiy o'yinlar haqida qisqacha aytib bering va ulardan o'zlari biladigan har qanday o'yinni tasvirlashni so'rang¹⁷.

2.2. Dialogik nutqni o'rgatish: boshlang'ichdan yuqori darajagacha

2.2.1. Boshlang'ich daraja

Boshlang'ich bosqichga odatda ixtisoslashtirilgan maktablarda boshlang'ich maktab o'quvchilari va umumiy o'rta maktablarda 4 yoki 5-sinf o'quvchilari kiradi. Ushbu mos keladigan guruhlarda o'quvchilarning yoshi har xil bo'lsa-da, har ikkala guruh o'quvchilari bilan ishlashda foydali va foydali bo'lishi mumkin bo'lgan dialogik nutqni o'rgatish uchun ba'zi fikrlar mavjud. Bizga bunday narsalar kerak bo'ladi:
Kalvin va Xobbes multfilmlari kitobi yoki kitob yoki gazetadagi boshqa sevimli multfilmingiz;
Dialogni o'z ichiga olgan o'qilishi oson kitobning bir nechta nusxalari (biz "Bunnicula" dan o'qish uchun qulay kitoblardan foydalandik);
Jumla chiziqlari;
O'tkir belgilar;
Talabalar uchun qog'oz va qalam;
Talabalar uchun qog'ozdagi eslatmalar - o'qituvchining til turkumi bilan birga kelishi mumkin bo'lgan qayta o'qitish sahifasidan foydalanishga harakat qilish yaxshiroqdir.
Boshlang'ich bosqichda dialogik o'qitishning birinchi bosqichi aqliy hujumdir - biz talabalardan dialog haqida nima bilishlarini so'raymiz. Nima u? “Odamlar gapiryapti” deyishsa kerak. O'qituvchi ularga ko'proq aytib berishga yo'l-yo'riq ko'rsatishi kerak ... Kitobda qanday ko'rinishga ega? (tirnoq belgilari) Kim gapirayotganini qanday bilasiz? (teg satrlari / "tafsilotlar") . . . Ular bir-biridan g'oyalarni o'rtaga tashlaganlarida, ular qanchalik ko'p o'ylashlariga hayron bo'ladi. Biz kimdirdan misol keltirishini va uni doskaga yozishni so'rashimiz mumkin. Misol o'qituvchiga tinish belgilarining joylashishini va yorliq chizig'ini talabalar bilan muhokama qilishga yordam berish uchun ishlatilishi mumkin. Bundan tashqari, yorliqli so‘zlarni ziravorlash uchun qo‘shimchalar yordamida qanday qilib qiziqarliroq qilish mumkinligini ham muhokama qilish mumkin (“Mening qornim og‘riyapti”, deb nola qildi Sara.)¹⁸.
Ikkinchi qadam, talabalarni o'z eslatmalarining bir qismi sifatida, jumladan, misol sifatida sinfning aqliy hujumini yozishlari kerak. Biz qog'ozda bir nechta yozma eslatmalarni taqdim etishimiz mumkin, lekin ularga bir nechta narsalarni qo'shish yaxshidir. Ular buni o'zlari yozganda, bu ancha mazmunli bo'ladi.
Keyin biz tillar seriyasini qayta o'qitish sahifamizdan foydalanamiz. Bu juda oson. Unda dialog sifatida yozilgan jumlalar ro'yxati keltirilgan va o'quvchilar shunchaki aytilgan so'zlarning tagini chizishlari kerak. Barcha talabalar buni juda tez bajarishlari mumkin edi, bu esa o'ziga bo'lgan ishonchni yaxshilaydi.
Biz foydalanishimiz mumkin bo'lgan takroriy o'qitish sahifasidagi ikkinchi vazifa o'quvchilarni o'zlari uchun 5 qatorli suhbat yozishlari kerak. Bu erdagi ko'rsatmalarga aniq amal qilish o'rniga, biz talabalarni 2 yoki 3 kishidan iborat guruhlarga bo'lishlari va suhbatni birgalikda tashkil qilishlari mumkin. O'qituvchi esda tutishi kerakki, biz buni endigina joriy qildik, shuning uchun hozircha yakkaxon o'rindiqda ishlashga hojat yo'q.
Keyingi qadam o'quvchilarni o'z suhbatlarini "bajarishlari" va tinish belgilarini qo'shgan joyini muhokama qilishlari kerak¹⁹.
Boshqa bir darsda dialogni o'z ichiga olgan, o'qish oson bo'lgan kitoblarning nusxalarini tarqatish foydalidir. O'qituvchi 3-sinf yoki undan pastroq o'qish darajasiga mo'ljallangan Bunnicula qo'shimcha kitoblaridan foydalanishi mumkin. Vazifa o'quvchilarga axlatni oviga o'xshab dialog misollarini topishlari kerak. Masalan, jumla boshida teg chizig'i bo'lgan bittasini toping. Bitta undov, bitta bildiruvchi, bitta buyruq va bitta so‘roq gapni toping. Uni xohlagancha kengaytiring. O'qituvchi ularga bir vaqtning o'zida topish uchun bitta element berishi mumkin va uni to'g'ri topgan birinchi juftlik ball oladi. Dars oxirida eng ko'p ball to'plagan guruh choyxonadan muzqaymoq yoki kichik sovrin yutib olishi mumkin edi.
Keyingi darsda o'qituvchi o'quvchilarga Kalvin va Xobbs multfilmidan bir nechta kadrlarni beradi. Biz qog'ozdan yoki kitobdan multfilmlar olishimiz mumkin va o'quvchilar juft bo'lib ishlagan holda nutq balonlaridagi dialogni olib, uni dialog sifatida yozishlari mumkin. Shundan so‘ng o‘quvchilar butun hikoyani yakunlash uchun sinf sifatida o‘z ishlarini jamlashlari mumkin.
Biz qila oladigan yana bir narsa - jumla chiziqlariga bir nechta iqtiboslarni yozish, ularni kesib tashlash va o'quvchilar o'qituvchiga tinish belgilari qayerga borishini bilishlarini ko'rsatishlari uchun ularni mos ravishda tartibga solishdir. Bu ajoyib markazlar faoliyati va norasmiy baho beradi.
Ertalabki ish uchun yoki "chiqish chiptasi" sifatida dialogni o'z ichiga olgan ba'zi testlarni kesib tashlash juda samarali bo'lar edi. Shunday qilib, o'quvchilar beriladigan savollar turi va test formati bilan tanishadilar.

2.2.2. O'rta daraja

Pre-intermediate talabalarini, ehtimol, quyidagi bayonot bilan jamlash mumkin: Ular o'tish davrida, til asoslarini o'zlashtirgan, ammo bu elementlardan izchil va to'g'ri foydalana olmaydilar²⁰.
O'rta darajagacha bo'lgan eng zaif talabalar ish, oila, sevimli mashg'ulotlari va boshqa qiziqish sohalari bilan bog'liq bo'lgan qisqa, asosiy suhbatlarni boshqarishi mumkin. Ko'pgina hollarda, lug'atning etishmasligi talabalarni lug'atlarni qidirishga majbur qiladi, chunki ular hali noma'lum so'zlarni tushuntirish qobiliyatiga ega emaslar. Aslida, lug'atdan foydalanish juda past bo'lib qolmoqda va oddiy suhbatlar uchun etarli. Bu suhbatlar ishtirokchi emas, balki reaktivga intiladi. Boshqacha qilib aytganda, talabalar savollar berishlari va javob berishlari mumkin, ammo qo'shimcha ma'lumotlar kam yoki umuman yo'q yoki keyingi savollar ixtiyoriy ravishda yuzaga keladi. Suhbatlar ko'pincha intervyuga o'xshaydi. 
Bu darajadagi kuchli talabalar, agar o'qituvchi boshqacha ko'rsatmasa, suhbatlarga xuddi shunday munosabatda bo'lishadi. (Masalan, o'qituvchi talabalarga kamida besh daqiqa davomida ikkita savol haqida gapirishni buyuradi yoki sinfga sherikning javobiga qarab qo'shimcha savollar berishni buyuradi.) Bundan tashqari, kuchliroq o'quvchilar kamroq tanish bo'lgan mavzularda bir oz ko'proq qobiliyat va ishonch bilan gapirishlari mumkin. , ammo ular buni uzoq tanaffuslar bilan bajaradilar. Ushbu mavzular sayohat, do'stlar yoki ish kabi aniq, kundalik jihatlarga ko'proq e'tibor qaratishlari kerak. Siyosat, atrof-muhit va aksariyat dolzarb voqealar bo'yicha muhokamalar faqat eng oddiy javoblarni keltirib chiqaradi va tilni mashq qilish uchun mazmunli imkoniyat emas, balki umidsizlikka olib keladi [20,15]. 
O'rta sinf o'quvchilarining amaliy ko'nikmalarini ko'rsatish uchun biz tartiblash, moslashtirish, bo'shliqni to'ldirish, sherik tegirmon mashqlarini topish, dialogni yakunlash, estafeta diktanti, striptizchi dialoglari, noto'g'ri diktant, jigsa tinglash kabi mashqlarni tayyorladik. Ko'rib chiqish, freaky juma qarama-qarshiliklari, qayta qurish dialoglar, yo'naltirilgan dialoglar/rol o'yinlari, munosabatni etkazish, tarjimada yo'qolgan, yozish va almashtirish. Ushbu mashqlar nutq, tinglash, o'qish va yozish ko'nikmalarini yaxshilashda juda foydali²¹.
Buyurtma:
O'qituvchi dialogni to'xtatib, juftliklar tartibini o'zgartiradi.
Mos: 
Talabalar takliflarni javoblar bilan moslashtirishlari kerak. Keyin o'qituvchi kartalarni kesib tashlaydi va juftlarni moslashtiradi va qog'ozga yozadi. Talabalarning vazifasi - juftlikda individual ravishda moslashish. Talabalar yaxshi intonatsiya va talaffuz bilan o'qishni mashq qilishlari kerak. Bir marta xor va individual matkap mos keladi. O'qituvchi talabalarga maslahatlar beradi va javoblarni aniqlaydi.
Bo'shliqni to'ldirish:
Talabalarning vazifasi grammatik nuqta yoki leksik to'plamni ajratib ko'rsatish uchun bo'shliqni to'ldirishdir. Ular barcha kelajak zamonlarni oqartirishlari kerak (bu grammatik taqdimotga olib kelishi mumkin) va barcha oziq-ovqat va ichimliklarni oqartirishlari kerak. O'qituvchi talabalardan o'z fikrlarini yozishni so'rashi mumkin. Bu almashtirish matkap kabi ishlashi mumkin.
Hamkoringiz tegirmon matkaplarini toping:
O'qituvchi bir nechta aniq/ravshan takliflarni oladi va bir nechta dialoglardan javob beradi. Har bir taklif/javob alohida kartaga yozilishi kerak. Talabalar o'z iboralarini yodlashadi. O‘quvchi A sinf bo‘ylab o‘z iboralarini boshqa o‘quvchilarga aytadi. Barcha talabalar bir-birlarining iboralarini tinglashlari kerak. Maqsad - sherigingizni topish. Hamkorlar bir-birlarini topganlarida birga turishlari kerak. Tekshiruv sifatida o'qituvchi o'quvchilardan butun sinf uchun o'z takliflarini/javoblarini aytishni so'raydi. U sinfdan bu iboralarni qanday holatda eshitishlarini so'rash orqali kuzatib borishni xohlashi mumkin.
Dialogni yakunlang:
O‘qituvchi dialogdagi qahramon satrlaridan birini oqlaydi. Suhbatni yakunlash uchun juftliklar birgalikda ishlaydi. Juftliklar asl nusxa bilan solishtiriladi. Keyin u asl dialogning dastlabki ikki satrini buzilmasdan qoldiradi. O‘qituvchi B xarakterdagi satrlarni oqartiradi va qog‘ozni B o‘quvchiga beradi, A belgisini esa A o‘quvchisiga beradi. Shundan so‘ng u dialoglarini yakunlash uchun A ni birlashtiradi va B harfini birgalikda qo‘shib dialogini yakunlaydi. O'qituvchi juftlarni almashtiradi va A va B ni ham qo'yadi. A va B guruhlari suhbatning o‘z tomonlarini o‘qib, butun suhbat mazmunli yoki yo‘qligini bilishadi. Ular amalga oshirilishi kerak bo'lgan o'zgarishlarni muhokama qilishlari va dastlabki suhbat bilan solishtirishlari mumkin²². 
Estafeta diktanti
O'qituvchi kontekst va vaziyatni tushuntiradi va bu vaziyatda odamlar nima deyishi mumkinligini aniqlaydi. O'qituvchi dialogdagi jumlalarni xonaning orqa tomoniga tasodifiy tartibda joylashtiradi. A o‘quvchi qog‘ozga qaraydi va gapni yod oladi. O'qituvchi jamoaga qaytadi va B talabasiga jumlani aytib beradi. B talaba xonaning orqa tomoniga o'tadi va keyingi gapni eslab qolishga harakat qiladi. U jamoaga qaytadi va talaba C ga aytib beradi. Birinchi bo'lib tugatgan jamoa bir ochko oladi. O'qituvchi ba'zi gaplarni A shaxsi, ba'zilarini B shaxsi tomonidan aytilishini tushuntiradi. U o'quvchilardan qaysi gaplar kim tomonidan aytilganligini aniqlashni va dialogni tartibga solishni so'raydi. Keyin u dialogning asl nusxasini beradi. Talabalar diktant (shu jumladan imlo) va tartibni tekshirishlari mumkin.
Striptizchilar dialoglari
O'qituvchi doskaga oddiy va qisqa dialog o'tkazadi. U uni burg'ulaydi va birinchi jumlaning oxirgi qismini o'chiradi. U talabalarni birgalikda ovoz chiqarib o'qishni so'raydi; ular o'chirilgan tilni taqdim etishlari kerak. U ikkinchi jumlaning ikkinchi yarmini o'chiradi va takrorlaydi. U bu jarayonni barcha dialoglar oʻchirilguncha va talabalar xotiradan bajarmaguncha takrorlashi kerak.
Noto'g'ri diktant
O'qituvchi o'quvchilarga uning ko'zlari juda charchaganligini aytadi. Keyin u ular uchun dialog o'qishga harakat qilishini, lekin xato qilishi mumkinligini tushuntiradi. O'qituvchi o'quvchilardan dialogning uning aytganidan farq qiladigan har qanday qismini tagiga chizishni so'raydi. U dialogni qasddan xato qilib o'qiydi (mehmonxona o'rniga uy, sizni olib ketishdan ko'ra sizni tashlab yuboring). U talabalar bilan farqlarni tekshiradi va ular aslida nima deganini so'raydi (bu antonimlar yoki sinonimlar kabi ko'proq lug'at yaratish uchun juda yaxshi). Keyin u tushunish uchun bir nechta asosiy savollarni berishi mumkin²³.
Jigsaw sharh sifatida tinglash
O'qituvchi har xil bo'sh lentalarda uch yoki to'rtta dialogni oldindan yozib oladi. U turli guruhlarni turli xonalarga joylashtiradi va ulardan ba'zi savollarga javob berishlarini so'raydi. Masalan: Vaziyat qanday? Odamlar kimlar? Nimalar bo'lyapti? Ular qanday his qilishadi? Qayerdan bilasiz? Ular xohlagancha ko'p marta tinglashlari mumkin. Ular tayyor bo'lgach, o'qituvchi har bir tinglovchi guruhdan bir kishidan so'zlash uchun yangi guruh tuzishni so'raydi. Har bir talaba o'z sherigiga vaziyatni o'z so'zlari bilan tushuntirishi mumkin. Ehtimol, ular qaysi suhbat eng qiziqarli, qiziqarli va hokazo ekanligini aytib, yakunlashlari mumkin.
Qiziqarli juma qarama-qarshiliklar
O'qituvchi har bir juftga dialogni beradi, ular uni qayta yozishlari va ma'nosiga qarama-qarshi bo'lishlari kerak. Shunday qilib, agar dialogda "Oh, juda kechirasiz, ser" deb aytilgan bo'lsa, talabalar "Sizga to'g'ri xizmat qiladi, ser" kabi so'zlarni aytish uchun uni qayta yozadilar. Yoki quyidagini o'zgartiradilar... O'qituvchi: "Men gaplashayotganimda hammangiz o'tirib, jim bo'lasizmi?" Talabalar: "Kechirasiz, Kalton xonim." Yangi dialog: o'qituvchi: "Men gapirayotganimda hammangiz o'rningizdan turib baqirsangiz bo'ladimi?" Talabalar: “Albatta Kalton xonim”. Vaziyatga qarab, bu juda kulgili bo'lishi mumkin. O'qituvchi o'quvchilardan ushbu dialogni boshqalar oldida bajarishni so'raydi²⁴. 
Dialoglarni qayta qurish
O'qituvchi o'quvchilarga dialog orqali o'qishni taklif qiladi. U ularga imkon qadar ko'proq tafsilotlarni eslab qolishga harakat qilish kerakligini aytadi va dialoglarni olib tashlaydi. Juftlikda o‘qituvchi o‘quvchilardan eslab qolishlari mumkin bo‘lgan kalit so‘zlarni yozishni so‘raydi. Qaysi juftlik ko'proq narsalarni eslay oladi? Talabalar o'zlarining kalit so'zlarini taqqoslashlari kerak. O'qituvchi ulardan birgalikda ishlashni va dialogni qayta tiklashga harakat qilishni so'raydi. Keyin juftliklar dialoglarni solishtiradilar va asl nusxasini tekshiradilar.
Rejissyorli dialoglar/rol o'yinlari
Issiqroq bo'lib, o'qituvchi talabalarga ko'rsatmalar beradi. Ular o'zlarining dialoglarini yaratishlari kerak. U oldindan tayyorlangan dialoglardan ilhom olishi mumkin. Misol uchun:
Talaba A: Mehmoningizni xush kelibsiz B talaba: Javob bering
O‘quvchi A: Sayohat haqida so‘rang B o‘quvchi: Javob bering
(salbiy)
Talaba A: Kechirasiz deb ayting. Talaba B: Javob bering
Tushunishlarni etkazish
Biz bu fikrni yaqinda o'qigan tranzaksiya psixologiyasi kitobidan oldik. O'qituvchi har bir o'quvchiga rol kartasini beradi, u kimligini, o'zini qanday his qilayotganini va nima uchun ekanligini tushuntiradi. (Ushbu kitob biz har qanday vaziyatda turli rollarni o'z zimmamizga olishimiz mumkinligini ta'kidlab o'tdi va bizda odamlar berilgan vaziyatlarda bizga qanday munosabatda bo'lishlari kerakligi haqida umidlarimiz bor.) A o'quvchisi o'z xarakteridagi qismini o'qishi kerak, B talabasi esa javob berishga harakat qilishi kerak. Tegishli usul. Bu erda biz ovoz ohangini, intonatsiya patterlarini, imo-ishoralarni va hokazolarni ko'rib chiqishimiz mumkin. Tinglovchilar talaba nimani aytmoqchi bo'lganini, u qanday his qilayotganini va nima uchun ekanligini taxmin qilishga harakat qilishi kerak. O'qituvchi talabaga adlib va ​​qo'shimcha qilish erkinligini ham berishi mumkin.
Tarjimada yo'qolgan
O'qituvchi sinfni guruhlarga ajratadi. Har bir guruhga bitta belgidan nutq pufakchalari beriladi. (Bu har bir guruh uchun alohida qog'oz bo'laklariga yozilishi mumkin). Har bir guruh o'z jumlalarini/iboralarini alohida qog'ozda ukrain tiliga tarjima qiladi. Buni sinfda yoki uy vazifasi sifatida bajarish mumkin. Keyin guruhlar o‘z tarjimalarini boshqa guruhlar bilan almashadilar. Endi talabalar sinfdoshlarining ukrain tilini o’zbek tiliga tarjima qilishlari kerak. O'qituvchi har bir guruh o'quvchilariga bir-biri bilan maslahatlashishga imkon beradi. U uni asl dialog bilan solishtiradi va o‘quvchilar qiyin bo‘lgan iboralar yoki leksik bo‘laklarni ajratib ko‘rsatishga yordam beradi²⁵.
Yozing va almashtiring
O'qituvchi talabalarga "Shikoyatlar bilan ishlash" kabi vaziyatni beradi. U ulardan mavzu atrofida aqliy hujum qilishni so'raydi. Misol uchun, u yo'lovchilar shikoyat qilishlari mumkin bo'lgan narsalar ro'yxatini va hamdardlik bildirish uchun ishlatiladigan iboralarning boshqa ro'yxatini va hokazolarni yozib qo'yadi. Keyin u o'quvchilardan juft bo'lib o'z suhbatlarini yozishni taklif qiladi. O'qituvchi dialoglarni tekshiradi. Keyin juftlar almashadilar va sinf uchun boshqa juftlik dialogini amalga oshiradilar.

2.2.3. Yuqori daraja

Intermediate talabasi - bu juda yoqimli odam. U o’zbek tilida juda yaxshi muloqot qila boshladi; qiziqishlar, afzalliklar va kundalik faoliyatni tasvirlashi, umumiy manfaatlar va hatto sog'ligingiz haqida so'rashi mumkin. Aynan shu bosqichda talaba o’zbek tilini o‘rganishdan ko‘proq zavq oladi. Talaba o’zbek tilida gaplasha olishidan xursand; bu yangi paydo bo'lgan so'z erkinligidir (ilgari uning fikrlari va istaklari o'zining ichki ongi bilan chegaralangan edi), bu sayohat, chet elda o'qish va tadqiqotlar kabi imkoniyatlarning keng oynasini ochadi [30, 214].
Biz o'rta sinf o'quvchilarining nutq ko'nikmalarini rivojlantirishga qaratilgan amaliy topshiriqlar va tadbirlar to'plamini "Zafat yoki o'qish" mavzusida dars shaklida ishlab chiqdik. Ushbu dars grammatika bo'limi, o'qish bo'limi, ijtimoiy o’zbek tili bo'limi kabi o'qitish bo'limlarini o'z ichiga oladi²⁶.
Ushbu bo'lim kirish bahslari bilan boshlanadi. Ma’lumki, bugungi kunda o‘smirlar o‘rtasida kitobxonlik unchalik mashhur emas. Ikki guruhga bo'lingan holda talabalar "Nima uchun o'qish kerak?" O‘qituvchi o‘quvchilarni “optimistlar” va “pessimistlar”ga ajratadi. Ular ilgari o'rganilgan materialdan g'oyalar va tilni qo'llab-quvvatlash darslarida berilgan bahs-munozaralar namunasiga muvofiq foydalanadilar.
Keyingi vazifa - hikoyalar tuzish va taqdim etish. Ikkita guruhga (o‘qituvchi o‘quvchilarni o‘qish darajasiga qarab guruhlarga bo‘lishi kerak. A guruhi yuqori darajadagi o‘quvchilar, B guruhi esa pastroq). Talabalar rivoyat va bog‘lovchi so‘zlardan foydalanib hikoya tuzadilar va o‘z hikoyalarini sinfda taqdim etadilar. O'qituvchi yana bir nechta so'zlarni qo'shishi mumkin. Masalan:
- bilan boshlamoq
- boshidanoq
- yuqorida aytib o'tilgan
- oldin
- qadar
- Bo'lishi bilanoq
……………
“A” guruhi o‘qituvchi tomonidan berilgan rasmlardan foydalanib hikoya tuzadi, “V” guruhi esa hikoyani yakunlaydi.
Ikkinchi vazifa - guruh yoki juftlik. Har bir guruh yoki juftlik ikki yoki undan ortiq rasmni tanlab, zanjirli hikoya yoki dialog shaklida qisqa taqdimot tayyorlaydi. Baholash mezonlaridan biri bu bog‘lovchilar va rivoyat so‘zlaridan foydalanishdir.
Namuna 1.
Bir zanjirli hikoya.
S1: Kunning boshida mening oilam odatdagidek nonushta qilishdi.
S2: Keyin men maktabga velosipedda bordim, chunki bizda mashina yo'q.
S3: Shu payt men sinfdoshimni uchratdim...
Namuna 2.
Dialog.
S1: - Frankni ko'ryapsizmi, bizning darslarimiz tugadi. Keling, avval basseynga boramiz, keyin futbol o'ynaymiz.
S2:- Sizning fikringiz menga yoqsa ham, qila olmayman deb qo'rqaman.
S1: - Lekin nega?
S2: - Aslida men itim bilan yurishim kerak, keyin esa tayyorgarlik ko'rishim yoki testga kirishim kerak.
S1: - Mayli, qarshi olma. Qanday bo'lmasin, biz yakshanba kuni futbol o'ynashimiz mumkin.
Quyidagi grammatika bo‘limi o‘quvchilarning kelasi zamon bo‘yicha bilimlarini yaxshilashga yordam beradi.
Vazifa 1
O`qituvchi mashqda berilgan jigso dialogini qismlarga ajratadi. Juftlikda talabalar mos kelajagi shakllardan foydalangan holda dialogning o'z qismini yakunlaydilar. Keyin juftliklar rivoyatning mantiqiy navbatini belgilaydilar va dialogni zanjirband qilishadi.
Vazifa 2
O'qituvchi rasmlar va sarlavhalarni talabalar o'rtasida taqsimlaydi, shunda har bir o'quvchida rasm yoki izoh bo'ladi. Talabalar o'zlarining juftliklarini sarlavhali rasmga mos kelishini topadilar. Keyin ular sarlavhadan foydalanib, rasmdagi vaziyatni tasvirlaydigan qisqa dialog tuzadilar²⁷.
Masalan, S1: - Nima bo'ldi? Yig'layapsiz, azizim.
S2: - Men juda xafaman. Siz mening tug'ilgan kunimni eslay olmaysiz!
S1: - Ko'k bo'lmang. Bugun tug'ilgan kuningizni unutganimni bilaman, lekin boshqalar ham bo'ladi.
Vazifa 3
O'qituvchi o'quvchilar kitobidagi mashqning A, B qismlaridagi real hayotiy vaziyatlarni birlashtiradi. Talabalar o'z navbatida ushbu holatlar yozilgan kartalarni tanlaydilar, bu haqda sinfga aytib berishadi va maslahat so'rashadi. Boshqa talabalar mezonlarga muvofiq navbatma-navbat o'z maslahatlarini berishadi:
Kelajakdagi shakllardan foydalanish;
Fikr yuritish;
Masalan, S1: - Onam ishdan keyin juda charchagan, men esa ochman.
S2: - Muzlatgichdagi pishirilgan pishiriqni isitmoqchimisiz?
S3: - Tayyor ovqat uchun supermarketga borasizmi?
S4: - Menimcha, onang qisqa dam olayotganda o'lib ketmaysiz. Bir oz kuting.
S5: - ………………………………………………………..
O'qish bo'limi o'qish qobiliyatlarini mashq qilish g'oyalarini taqdim etadi va kognitiv funktsiyani amalga oshiradi.

II BOB YUZASIDAN XULOSA

Ushbu bo'lim kirish bahslari bilan boshlanadi. Ma’lumki, bugungi kunda o‘smirlar o‘rtasida kitobxonlik unchalik mashhur emas. Ikki guruhga bo'lingan holda talabalar "Nima uchun o'qish kerak?" O‘qituvchi o‘quvchilarni “optimistlar” va “pessimistlar”ga ajratadi. Ular ilgari o'rganilgan materialdan g'oyalar va tilni qo'llab-quvvatlash darslarida berilgan bahs-munozaralar namunasiga muvofiq foydalanadilar. Shuningdek ushbu bobda kollej o’quvchilari bilan shbatdagi muammolarning yechimlari vazifa va mashg’ulotlar ko’rinishida berilgan amaliy qism hisoblanadi. Garchi bu kabi mashg'ulotlar foydali til amaliyotini ta'minlasa-da, ular ko'pincha unchalik qiziq emas, chunki savol berishning haqiqiy maqsadi yoki javoblarni tinglashning hojati yo'q. Savol berish uchun sabab yarata olsak, faoliyat yanada qiziqarli bo'ladi. Biz buni barcha talabalardan yoki ba'zi talabalardan yashirish orqali amalga oshirishimiz mumkin, shunda nima sababdan bilib olishimiz mumkin. Bu ba'zan "axborot bo'shlig'i" deb ataladi - bir kishi boshqasiga ega bo'lmagan ma'lumotga ega, shuning uchun muloqot qilish kerak.

XULOSA

Xulosa qilib aytadigan bo'lsak, kollej o’quvchilarida dialog til o'rgatishda ishtirok etuvchi o'quv faoliyatidan biri bo'lganligi sababli, haqiqiy dialog har doim sinfga tashqi vaziyatni, shuningdek, sinfga xos bo'lgan yangi tuzilma va lug'atni olib kelishini yodda tutgan holda, ularni qanday qilib mohirona boshqarishni bilishimiz kerak. Til muloqot vositasi sifatida hayotga kirdi. U faqat nutq orqali mavjud va tirikdir. Ona tilida gapirish haqida gapirganda, avvalo, uni muloqot vositasi sifatida o’rgatish nazarda tutiladi. Sinfdagi muloqotni o'rganish shuni ko'rsatadiki, dialogik nutqning o'zaro ta'sirining ma'lum shakllari.
Fikrni nutqiy shakllantirish uning aniq, tushunarli, sof, izchil, mantiqiy bo‘lishini ta’minlaydi. Tilni egallash shu tilning fonetikasini, lug‘at sostavini, grammatik qurilishini bilib olish, fikrni takomillashtirish uchun, tafakkurni o‘stirish uchun shart-sharoit hozirlaydi. Bilimlar, faktlar, har xil axborotlar tafakkurning ham, nutqning ham materialidir. Nutq tafakkur jarayonini o‘rganishning muhim vositasi bo‘lib xizmat qiladi. Nutqdan o‘quvchining fikriy rivojining asosiy o‘lchovlaridan biri sifatida foydalaniladi. O‘quvchilarning barcha predmetlaridan materialni o‘zlashtirishi va umumiy aqliy rivojlanishi haqida fikr yuritganda, u yoki bu mavzuni bola o‘z nutqida (yozgan inshosida, axborotida, qayta hikoyalashda, savollarga bergan javobida) qanday bayon eta olishiga qaratiladi.

IZOHLI LUG`AT:

1.