Kurs ishi mazmuni

I bo’lim bo’yicha jami (satr.410+420+430-440+450+460+470)	480	16 004 514 227,00	15 994 502 110,00	- 10 012 117,00
0,999
II. Majburiyatlar
Uzoq muddatli majburiyatlar, jami (satr.500+520+530+540+550+560+570+580+590)	490	13 655 532 949,00	16 767 327 464,00	3 111 794 515,00	1,228
shu jumladan: uzoq muddatli kreditorlik qarzlari (satr.500+520+540+560+590)	491	32 376 706,00	39 563 609,00	7 186 903,00	1,222
Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga uzoq muddatli qarz (7000)	500
Ajratilgan bo’linmalarga uzoq muddatli qarz (7110)	510
SHo’’ba va qaram xo’jalik jamiyatlarga uzoq muddatli qarz (7120)	520
Uzoq muddatli kechiktirilgan daromadlar (7210, 7220, 7230)	530
1	2	3	4	5	6
Soliq va boshqa majburiy to’lovlar bo’yicha uzoq muddatli kechiktirilgan majburiyatlar (7240)	540
Boshqa uzoq muddatli kechiktirilgan majburiyatlar (7250, 7290)	550
Xaridorlar va buyurtmachilardan olingan bo’naklar (7300)	560	32 376 706,00	39 563 609,00	7 186 903,00	1,222
Uzoq muddatli bank kreditlari (7810)	570	13 622 956 243,00	16 727 563 855,00	3 104 607 612,00	1,228
Uzoq muddatli qarzlar (7820, 7830, 7840)	580	200 000,00	200 000,00	-	1,000
Boshqa uzoq muddatli kreditorlik qarzlar (7900)	590
Joriy majburiyatlar, jami (satr.610+630+640+650+660+670+680+690+700++710+720+730+740+750+760)	600	1 627 589 580,00	2 049 399 852,00	421 810 272,00	1,259
shu jumladan: joriy kreditorlik qarzlari (satr.610+630+650+670+680+690+700+710+720+760)	601	1 623 269 357,00	1 847 641 630,00	224 372 273,00	1,138
shundan: muddati o’tgan joriy kreditorlik qarzlari*	602	77 461 183,00	239 218 185,00	161 757 002,00	3,088
Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga qarz (6000)	610	533 327 214,00	799 994 167,00	266 666 953,00	1,500
Ajratilgan bo’linmalarga qarz (6110)	620
SHo’’ba va qaram xo’jalik jamiyatlarga qarz (6120)	630	224 647 448,00	187 450 241,00	- 37 197 207,00	0,834
Kechiktirilgan daromadlar (6210, 6220, 6230)	640
Soliq va boshqa majburiy to’lovlar bo’yicha kechiktirilgan majburiyatlar (6240)	650
Boshqa kechiktirilgan majburiyatlar (6250, 6290)	660
Olingan bo’naklar (6300)	670	568 931 138,00	601 103 105,00	32 171 967,00	1,057
Byudjetga to’lovlar bo’yicha qarz (6400)	680	50 930 556,00	8 894 440,00	- 42 036 116,00	0,175
Sug’urtalar bo’yicha qarz (6510)	690
Maqsadli davlat jamg’armalariga to’lovlar bo’yicha qarz (6520)	700	105 926 674,00	64 310 783,00	- 41 615 891,00	0,607
Ta’sischilarga bo’lgan qarzlar (6600)	710
Mehnatga haq to’lash bo’yicha qarz (6700)	720	94 424 039,00	127 490 768,00	33 066 729,00	1,350
Qisqa muddatli bank kreditlari (6810)	730	2 235 294,00	197 381 969,00	195 146 675,00	88,302
Qisqa muddatli qarzlar (6820, 6830, 6840)	740	2 084 929,00	4 376 253,00	2 291 324,00	2,099
Uzoq muddatli majburiyatlarning joriy qismi (6950)	750
Boshqa kreditorlik qarzlar (6950 dan tashqari 6900)	760	45 082 288,00	58 398 126,00	13 315 838,00	1,295
II bo’lim bo’yicha jami (satr.490+600)	770	15 283 122 529,00	18 816 727 316,00	3 533 604 787,00	1,231
Balans passivi bo’yicha jami (satr.480+770)	780	31 287 636 806,00	34 811 229 426,00	3 523 592 620,00	1,113

Ushbu jadvaldan kelib chiqib O’ztemiryo’lyo’lovchi AJ balansining holatini tahlil qilish mumkin.Bunda aksionerlik jamiyatining balans tomoni 2019-yil boshi va oxiriga nisbatan 3 523 593 mln so’mga va yoki 1.113 barobarga o’sganini guvohi bo’lamiz. Bu o’sish asosan jamiyat aktivlaridan asosiy vositalar va capital qo’yilmalarning ko’payishi hisobiga to’g’ri kelmoqda. Ushbu ko’rsatkichlar mos ravishda 1.083 va 1.703 barobarga o’sgan. Xuddi shunga monand tarzda aktivlarning manbaalari bo’lmish jamiyat balansinig passiv qismi ham 1.113 marta ko’paygan. Lekin shuni ta’kidlash kerakki, passivdagi ushbu o’sish O’ztemiryo’lyo’lovchi AJ ning uzoq muddatli majburiyatlari(jamiyatga jalb qilingan kreditlar) hisobiga to’g’ri kelmoqda. Shular orqali shuni xulosa qilish mumkinki, 2019 yil davomida jamiyatning balans va passividagi salmoqli o’zgarishlar Temir yo’llarga kreditlar evaziga xarid qilinayotgan asosiy vositalar va amalda qurilib bitkazilayotgan kapital qo’yilmalar ta’sirida shakllangan.
Jamiyat balansidagi e’tiborga molik jihatlardan biri shuki, jamiyat tasarrufidagi deyarli barcha tashkilotlar to’liq elektron tizimda moliyaviy operatsiyalarni amalga oshirishga o’tib bo’lganligidir. Chunki yildan yilga va albatta 2019-yil so’nggida ham jamiyat kassasidagi naqd pul mablag’lari atigi 494 ming so’mni tashkil etgan va uning balans aktividagi ulushu deyarli 0ga teng.
2-BOB. KORXONA ISHLAB CHIQARISH FAOLIYATI TAHLILI.
2.1.Korxona mol – mulki va uning manb’alari tahlili.
Iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida har qanday xo’jalik yurituvchi sub’yekt o’z tasarrufidagi barcha resurslar – moliyaviy, moddiy va mehnat resurslari harakati hamda ulardan foydalanish samaradorligini to’g’ri boshqarishni ta’minlashi zarur bo’ladi. Samarasiz boshqaruv usullaridan foydalanish ularni iqtisodiy nochorlik holatiga olib kelishi mumkin. Korxona moliyaviy resurslarini to’g’ri va mohirona boshqarish uchun birinchi navbatda, uning moliyaviy ahvoli, resurslardan foydalanish samaradorligini aniqlash hamda tahlil qilinishi lozim bo’ladi. Xo’jalik sub’yektlarining iqtisodiy va moliyaviy mustahkam bo’lishining ildizi, asosiy omili uning faoliyatida namoyon bo’ladi. Ularning ishchanlik faolligini ifodalovchi ko’rsatkichlarni o’rganish moliyaviy holat tahlilida muhim o’rin tutadi. Korxonalarning bozordagi o’rni, moliyaviy va iqtisodiy salohiyati, mavqei ko’p jihatdan, uning ishchanlik faoliyati ko’rsatkichlarining holatiga bog’liq bo’ladi. Xo’jalik yurituvchi sub’yektlarning ishchanlik faolligi ko’rsatkichlari ularning moliyaviy holatiga baho berishda muhim ko’rsatkichlar hisoblanadi. Iqtisodiy tahlil bo’yicha adabiyotlarda ish faolligi asosiy va joriy aktivlarni aylanishi, qarz majburiyatlarni aylanishini ifodalovchi ko’rsatkichlar sifatida o’rganilgan. Bu ko’rsatkichlarni korxonalar moliyaviy holatiga baho berishdagi ahamiyati, muhimligidan kelib chiqib, ularni alohida o’rganish va tavsiflash lozim. O’z mablag’ manbalari
Bizga ma’lumki korxona mablag‘lari uzoq muddatli aktivlar va joriy aktivlardar iboratdir. Joriy aktivlar, tovar-moddiy zaxiralari, debitorlar, pul mablag‘lari va boshqa aylanma aktivlardan iborat (2-jadval). Yangi ob’ektlarni qurish, ekspluatatsiya muddatlari o‘tgach ularni ta’mirlash, korxonaga yangi asosiy vositalarni keltirish, ularni o‘zlashtirish, keyinchalik ro‘yxatdan chiqarish ishlari o‘z mablag‘lari va zarurat yuzaga kelganda esa qarz vositalar asosida amalga oshiriladi. Shuning uchun, buxgalteriya balansining passiv qismida, korxona mablag‘larini qoplash manbalari ko‘rsatilgan.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida mablag‘larni to‘ldirish yo‘llari quyidagilardan iborat:

1. 
   O‘z mablag‘ manbalari
   
2. 
   Majburiyatlar
   

2-jadval ma’lumotlari asosida jamiyat mol – mulkining shakllanishi va uning manb’alari nimadan iborat ekanligini bayon etib, mablag‘lar turi, iqtisodiy mazmuni va zaruratini taxlil qilish mumkin. Korxona mol – mulki shakllanishida qaysi manbaa turi salmoqli o‘rinni egallaydi va nima uchun, uning iqtisodiy mazmuni nimadan iborat ekanligi bayon etiladi. Ma’lumotlardan foydalanib shuni aytish mumkinki, jamiyat mulkining asosiy qismini uzoq muddatli aktivlar tashkil etadi ya’ni 65.57%. Joriy aktivlar esa 34.43%. Ushbu yil davomidagi o’zgarish esa 1.78%ga asosiy vositalarning yanada ko’payishi hisobiga to’g’ri kelmoqda. Va shuni ta’kidlash kerakki, uzoq muddatli aktivlar joriy aktivlarga nisbatan deyarli 2 barobar ko‘p.
Joriy aktivlarda aylanma aktivlarga nisbatan eng katta ulush debitorlardagi mavjud aktivlar to‘g‘ri keladi (hisobot davri boshida 9.08% tashkil etgan bo’lsa, hisbot so’ngida 14.17%ga ko’paygan) . Ishlab chiqarish jarayonini bir me’yorda beto‘xtov davom etishini ta’minlash maqsadida, korxona zarur miqdordagi harajatlarni amalga oshiradi. Shu bilan birga, ushbu beto‘xtov jarayonda uzilish bo‘lmasligi uchun, korxonada ma’lum miqdordagi tovar-moddiy zahiralari yaratiladi. Joriy aktivlarda aylanma aktivlarga nisbatan tovar - moddiy zaxiralar 8.32%, pul mablag‘lari esa hisobot davr boshiga 6.78% ni tashkil etgan. Shuni ta’kidlash lozimki, yaratilgan tovar-moddiy zahiralar korxona mablag‘lari aylanmasiga, salbiy ta’sir ko‘rsatmasligi lozim.
Bundan tashqari ushbu jadval orqali shuni e’tiborga olish lozimki, balans yili davomida debitor korxonalar hisobidagi mablag’larning 669 757 000 ming so’mga ko’payishi ushbu jamiyat tasarrufidagi mavjud pul mablag’larining deyarli 80%ini tashkil etadi. Bundan jamiyat rahbarlarining debitorlar bilan ko’proq shug’ullanishini va haqdorliklarni real mablag’larga imkon qadar tezroq aylantirishlari darkorligini xulosalash mumkin.




To’ldiriladi va uning ma’lumotlari asosida hisob-kitob bajariladi.
2-jadval
Korxona mulkning tarkibi va tuzilmasi, ming so’m.

Ko’rsatkichlar	Hisobot davr boshiga	Hisobot davr oxiriga	Farqi (+.-)	O’zgarish sur’ati, (%)
1	2	3	4	5
1.Uzoq muddatli aktivlar	19 957 141 238,00	22 824 667 133,00	2 867 525 895,00	114,37
- mulkga nisbatan %	63,79	65,57	1,78	102,79
2. Joriy aktivlar	11 330 495 568,00	11 986 562 293,00	656 066 725,00	105,79
- mulkga nisbatan %	36,21	34,43	- 1,78	95,08
shundan:
2.1. Tovar - moddiy zaxiralar	943 192 266,00	1 292 557 212,00	349 364 946,00	137,04
- aylanma aktivlarga nisbatan %	8,32	10,78	2,46	129,54
2.2. Debitorlar	1 029 206 339,00	1 698 781 339,00	669 575 000,00	165,06
- aylanma aktivlarga nisbatan %	9,08	14,17	5,09	156,02
2.3. Pul mablag’lari	768 663 121,00	842 491 942,00	73 828 821,00	109,60
- aylanma aktivlarga nisbatan %	6,78	7,03	0,24	103,61
1	2	3	4	5
2.4. Boshqa aylanma aktivlar	5 617 986,00	4 876 106,00	- 741 880,00	86,79
- aylanma aktivlarga nisbatan %	0,05	0,04	- 0,01	82,04
Jami mulk	34 034 316 518,00	38 649 936 025,00	4 615 619 507,00	113,56

Korxona vositalarining shakllanish manb’alari tarkibi, ming so’m.3-jadval

Ko’rsatkichlar	Hisobot	Hisobot	Farqi	O’zgarish
	davri	davr	(+,-)	sur’ati,
	boshi	oxiri		(%)
1	2	3	4	5
1. O’z mablag’lar manb’alari	16 004 514 227,00	15 994 502 110,00	- 10 012 117,00	99,94
- % hisobida	51,15	45,95	- 5,21	89,82
1.1. Xususiy aylanma mablag’lar	9 702 905 938,00	9 937 162 441,00	234 256 503,00	102,41
1	2	3	4	5
- o’z mablag’lariga nisbatan, %	60,63	62,13	1,50	102,48
2. Majburiyatlar	15 283 122 529,00	18 816 727 316,00	3 533 604 787,00	123,12
- % hisobida	48,85	54,05	5,21	110,66
2.1. Uzoq muddatli majburiyatlar	13 655 532 949,00	16 767 327 464,00	3 111 794 515,00	122,79
- majburiyatlarga nisbatan, %	89,35	89,11	- 0,24	99,73
2.2. Joriy majburiyatlar	1 627 589 580,00	2 049 399 852,00	421 810 272,00	125,92
- majburiyatlarga nisbatan, %	10,65	10,89	0,24	102,27
Manbalar jami	31 287 636 806,00	34 811 229 426,00	3 523 592 620,00	111,26

3-jadval asosida jamiyat aktivlarining paydo bo’lish manbaalarini va aktivlar asosan qanday mablag’lar hisobiga shakllanayotganligini aniqlab olsak bo’ladi. O‘z mablag‘lar manbaalarining jami manbaalardagi ulushi 45.95%ni tashkil etgan, bu ko’rsatkich hisobot davri oxirida boshiga nisbatan 5.21% ga kamaygan. Bu shuni anglatadiki, so’nggi yillarda jamiyatga tashqi investorlar va banklardan jalb qilingan mablag’larning birmuncha ko’paygan. Xuddi shunga monand tarzda jamiyatnjing majburiyarlari yil so’ngida 5.21% ga ko’paygan.

2.2Korxona zahira va xarajatlari, xususiy aylanma vositalari bilan qoplanganligi, uning mazmuni va tahlili.

4 – jadval
Zaxira, xarajat va hisob - kitoblardagi vositalar, ming so’m.

Ko’rsatkichlar nomi	Hisobot	Hisobot	Farqi	O’zgarish sur’ati, (%)
	davri	davri	(+,-)
	boshi	oxiri
1	2	3	4	5
1. Tovar - moddiy zaxiralar va xarajatlar jami, shu jumladan:	9 527 008 122,00	9 440 397 398,00	- 86 610 724,00	99,09
- tugallanmagan ishlab chiqarish	75 531 367,00	41 861 451,00	- 33 669 916,00	55,42
- tayyor mahsulot	17 124 355,00	12 777 574,00	- 4 346 781,00	74,62
2. Debitor bilan hisob - kitob	1 029 206 339,00	1 698 781 339,00	669 575 000,00	165,06
3. Qisqa muddatli investitsiyalar	1 761 945,00	1 461 945,00	- 300 000,00	82,97
4. Boshqa aktivlar	3 856 041,00	3 414 161,00	- 441 880,00	88,54
Zaxira, xarajat va hisoblardagi vositalar, jami	11 330 495 568,00	11 986 562 293,00	656 066 725,00	105,79

4-jadval asosida Korxona zahira va xarajatlari, xususiy aylanma vositalari bilan qoplanganligi darajalarini o’rganib chiqadigan bo’lsak, 2019-yil davomida jamiyatning TMZ va xarajatlari 86 610 724 ming so’mga kamaygan. O’z navbatida tugallanmagan ishlab chiqarish 2019 yil boshidan 2019 yil so’ngiga qadar 55.42% ga kamaygani sezilarli o’zgarishlardan biri deyish mumkin. Chunki tugallanmagan ishlab chiqarish har qanday korxona uchun realizatsiya jarayonlarini ortga tortib, korxona uchun daromad olish imkoniyatini kechiktiradi. Shundan kelib chiqib jamiyat hisobidagi tayyor mahsulotlar yil davomida sezilarli darajada realizatsiyaga uchrab yil so’ngida74.62% ga tushgan. Debitor hisoblar esa 165.06%ga ko’payganini ko’rish mumkin. Qisqa muddatli investitsiylar kiritish ulushi 88.54% ga, boshqa aktivlarning ulushi esa yil so’ngida 82.97%ga tushgan. Lekin shunga qaramay, umumiy qilib olganda, zahira, xarajatlar va hisoblardagi vositalar 105.79% ga ko’paygan. Bundagi o’sish debitorlar bilan hisob kitoblar hisobvaqag’idagi mablag’lar hisobiga o’sgani bois, uni iqtisodiy jihatdan yaxshi deb bo’lmaydi.