Kurs ishi mavzu: Qo’rg’oshin-rux rudasini flotatsiya usulida boyitish texnologiyasi

1.2 Ruxning asosiy minerallari .
Er qobig‘ida ruxning o‘rtacha miqdori 8,3 * 10 ^-3 % tashkil qiladi. Tabiatda uning 66ta minerallari ma’lum bo‘lib, sulfidli rudalardagi asosiy minerallari - sfalerit, oksidli rudalardagi minerallar - smitsonit va kalamin.
Sfalerit ZnS ruxning asosiy mineralidir. Uning tarkibida temir (26 %gacha) , marganets, kadmiy , galliy, germaniy, indiy, kobalt, simob kabi izomorf qo‘shimchalar bor. Sfalerit elektr tokini yomon o‘tkazadi.
Smitsonit ZnSO₃ (64,9% ZnO ) oksidli mineral hisoblanadi va tarkibida temir, marganets, kadmiy, kobalt, magniy, qo‘rg‘oshin kabi qo‘shimchalar uchraydi.
Kalamin (2ZnO * SiO₂*H₂O) oksidli rux-qo‘rg‘oshinli konlarda uchraydi. Mis - qo‘rg‘oshin rux rudalari zaxiralari asosan MDH davlatlari, Kanada, Finlyandiya, Norvegiya va YAponiya davlatlariga to‘g‘ri keladi. MDH davlatlarida mis - qo‘rg‘oshin rudasi Uralda joylashgan bo‘lib, ular mineral tarkibi bilan bir – biridan ajralib turadi. Puch tog‘ jinslari seritsid, xlorit, kvars va baritdan iborat. Gaysk va Uchalinsk konlarida va Karabashksk konlarida bornit, xalkozin va kovellin minerallari bo‘lib, mineral zarrachalarining o‘lchami 0,05-3 mm ni tashkil etadi. Quyidagi jadvalda rux konsentratini texnik talabi ko‘rsatilgan.
Kanadadagi mis- rux rudalari asosan sochma bo‘lib mis va ruxning nisbati 1:1,5 dan 1,6 gacha. Rudada misning tarkibi 1-4 % ni, rux 2-8 % ni, oltingugurt pirit ko‘rinishida 10-25% ni tashkil etadi. Ba’zan bu ko‘rsatgich 35-38 % ni tashkil etadi. Sulfidli minerallar – xalkopirit, sfalerit va pirit yanchish jarayonida puch tog‘ jinslaridan ajratilib ular 70-80 % - 0,074 mm o‘lchamgacha yanchiladi. Kanadaning yirik mis konlari quyidagilar: “Rutten” , “Foks Leyk”, “Mattagami”, “Noranda”, “Ekstol” va boshqalar. Sulfidli mayin maydalanuvchi rudalar Finlyandiyaning boyitish fabrikalarida qayta ishlanadi. Mis-rux rudalarining asosiy zaxiralari Pyuxasalmi konlarida joylashgan bo‘lib rudali minerallar – sfalerit, xalkopirit va piritdan iborat. No’ruda minerallar va agregatlar esa kvars, gneyslar, barit va seritsid-kvrsitlardan iborat. Ulardan tashqari arsenopirit, molibdenit va oltin uchraydi. YAponiyaning boyitish fabrikalarida engil boyitiluvchi mis- rux rudalari boyitilib puch tog‘ jinsi kvarsdan iborat. Ularni mineralogik tarkibi juda murakkab hisoblanadi. Ruda tarkibida mis 0,44-2,3 % ni, rux 0,33-,2,61% ni, oltin 0,2-0,84 g/t va kumush 10-3 g/t ni tashkil etadi. Ruda tarkibida misning ikkilamchi minerallari xamda oksidli minerallari, qo‘rg‘oshin, rux va temir uchraydi. Rudalar mineralogik tarkibi o‘zgaruvchanligi bilan xamda sulfidli minerallarning osongina oksidlanishi bilan ajralib turadi va ular qiyin boyitiluvchi rudalarga aylanib qoladi va shuning uchun pulpani isitish, yuvish kabi qo‘shimcha jarayonlarni ularni texnologik sxemasiga kiritishni talab etadi. Bu rudalar “Xitachi”, “Kamikita”, “Osoridzava” boyitish fabrikalarida qayta ishlanadi.

Ruxning asosiy minerallari xarakteristikasi

t/r	Mineral nomi	Formulasi	Ruxning miqdori,%	Zichligi,g/sm^3	Qattiqligi
1	Sfalerit	ZnS	67,1	3,5-4,2	3-4
2	Smitsonit	ZnCO3	59,5	3,58-3,8	2,5
3	Kalamin	2ZnO*SiO2* H2O	53	3,4-3,5	4-5
4	Sinkit	ZnO	80,3	5,7	4
5	Villemit	2ZnO*SiO2	59,1	4,1	5-6
6	Franklinit	(Zn,Mn)O *Fe2 O3	-	5-5, 2	6