Kurs ishi mavzu: Logopedik amaliyotda qoʻllaniladigan logopedik massaj turlari bajardi: Bahodirova Dilobar ilmiy rahbar

Kurs ishi maqsadi: Biologik faol nuqtali massaj qilish reflektor taʼsir metodi sifatida yangi dastur ishlab chiqish.
Kurs ishi ob'ekti: Biologik faol nuqtali massaj qilish reflektor taʼsir metodilari
Kurs ishi predmeti: Bilogik faol va nuqtali massaj qilish usullari
Kurs ishi maqsadi: Bilogik faol va nuqtali massaj qilish usullarini aniqlashda turli tadqiqotchilarning yondashuvlarini ko'rsatish.
Kurs ishi vazifalari:
1.tibbiy,psixologik,pedagogik adabiyotlarni o’rganish
2. maktabgacha yoshdagi bolalarda nuqtali massaj usullaridan foydalanib nutq nuqsonlarini korreksiyalash
Kurs ishi metodlari:
-mavzuga oid ilmiy,pedagogik,psixologik va metodik adabiyotlarni o’rganish va tahlil qilish;
-bolalarni tibbiy,pedagogik hujjatlarini o’rganish;
-logoped,tarbiyachi,ota-onalar bilan suhbat o’tkazish;
Kurs ishi metodologik asosi:
1.O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi,
2.O’zbekiston Respublikasining “Ta`lim to`g`risida”gi qonuni,
3.”Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”,
4.O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan qabul qilingan davlat dasturlari,
5.”Barkamol avlod yili” davlat dasturi.


Kurs ishi hajmi: kirish, 2 bob, xulosa, foydalanilgan adabiyotlar.
I BOB.LOGOPEDIK MASSAJ OʻTKAZISH METODIKASI
1.1 Bosh va boʻyin sohasida qoʻllaniladigan logopedik massaj turlari
Logopediyada quyidagi massajlar qo’llaniladi:

• 
  An’anaviy;
  
• 
  Nuqtali(xitoy xalq tabobati);
  
• 
  Zondli;
  
• 
  Apparatli;
  
• 
  O’z o’zini massaj qilish.
  

An’anaviy klassik massaj to’rt usulda qo’llaniladi. Silash – qo’l badan bo’ylab terini burishtirmasdan asta-sekin silab o’tadi. Agar shu holat sekin bajarilsa, tonusni pasaytiradi. Uqalash – har – xil tomonga to’qimalarning cho’zilishi, lekin qattiq ezmaydi. Tez uqalash jonlantiradi (1-daqiqada to’qqizta harakat), sekinlashsa bo’shashtiradi. Ezib uqalash – yig’ilib qolgan terini ma’lum bir harakat bilan rag’batlantiriladi. Passiv gimnastika mashqidek ta’sir qiladi. Ortiqcha ezib uqalash juda bo’shashtirib yuborishi mumkin. Agar ezib uqalash umumiy massajning to’rtdan bir qismi vaqtida amalga oshirilsa qisman ta’sir ko’rsatadi. Agar bu uqalash to’g’ri umumiy massaj vaqtining yarmi davomida bajarilsa, faolrag’batlantirkvchi ta’sir ko’rsatadi.
Silash – bu asosiy usul boʻlib, har bir muolajada silashdan oldin boshlanadi. Silash usuli massaj davomida boshqa usullar bilan almashtirib boriladi va yana silash bilan tugatiladi. Silash davomida qon aylanish yaxshilanadi. Muskullar tonusi pasayadi, nafas toʻgʻirlanadi.
Logopedik massajda asosan 3 ta silash usuli qoʻllaniladi: Yuzaki, chuqur, barmoqlar tirnab silash.

1. 
   Yuzaki silash – bu bir muncha murakkab usul hisoblanadi. Bu usul yuz muskullari va artikulyatsion musullar tonuslarini pasaytirishga qaratiladi.
   

Bajarish texnikasi: Logopedning barmoqlari (panjasi) teri boʻylab yumshoq harakat qiladi. Qoʻlning teri bilan bogʻliqligi muloyim boʻlib, bola bu harakatni arang sezadi. Bu harakat bola terisida qizarish kabi reaksiyani keltirib chiqarmasligi kerak. Yuzaki silashni sekin va ritmik holda bajarish lozim.

2. 
   Chuqur (ilib oluvchi) silash intensiv usullardan boʻlib, chuqur joylashgan muskul va tomirlar retseptorlariga taʼsir etish uchun qoʻllaniladi.
   

Maʼlum darajada markaziy nerv sistemasiga qoʻzgʻatuvchi taʼsir etadi.
Bajarish texnikasi: Qoʻl panjalari massaj qilinayotgan boʻyin va yuz qisimlarida zich, teks holda harakatlanishi kerak. Harakat uzluksiz va sekin davom etadi.
V) Barmoqlar bilan tirnashli silash.
(Grableobraznoye) – bu usul boshning soch qismini massaj qilishda oʻtkaziladi.
Bajarish texnikasi: Bu xarakatni bajarishda barmoqlar keng ochilgan boʻlishi kerak. Massaj zich – aylana shakllarida oʻtkaziladi.
3.Ezish - bu usul uqalab silash kabi alohida muskullar guruxi uchun olib boriladi. Ezishda muskullar ishining maksimal darajada faollashtiradi.
Ezishda muskullar tonusi oshadi. Ularning qisqarishi funksiyasi oshadi. Bu usul muskullar uchun passiv gimnastika vazifasini bajaradi, shuning uchun u muskullarning va ularda yetishmasligi va ularda tonusning pasayishida olib boriladi.
Bajarish texnikasi: Ezishda bosh, koʻrsatkich yoki barcha barmoqlarning bukilgan holatida bajariladi. Barmoqlar bilan artish harakatlari turli yoʻnalishlarda amalga oshiriladi: qarama – qarshi yarim doira va spiral shaklida. Chichilish harakatida teri, bosh va koʻrsatkich barmoqlar bilan ilib olinadi va chichilish xarakatlari bajariladi. Bunda chuqur teri osti xoʻjayralarda qon aylanish yaxshilanadi.
5. Kuchli bosish. Qoidaga binoan bu usul nervlar boʻrtirib chiqqan qismlarda oʻtkazilib. Qon aylanish, limfa aylanishi, modda almashinish jarayonlarini yaxshilashga qaratilgan. Bular biolagik aktiv nuqtalardir. Har qanday silash muolajasi qattiq bosish bilan tugatiladi.
Massaj usullarini tanlashda muskullar tonusi xolati, xarakatlar va potologik simptomatikani inobatga olgan holda taniladi.
Nutq muskullari tonusi susayganda quyidagi usullaridan foydalaniladi: silash, uqalash, ezish, kuchli bosish, tebratish, urish.
Yuqori tonus paytida asosan silash va yengil tebratish qoʻllaniladi. Massajda alohida usullardan deyarli, barcha usullar kompleks ravishda foydalaniladi.
Tebratish – logopedning qo’l harakati tebranishini bolaning uqalanayotgan terisiga yetkazib berish. Tebranish ikki turda bo’ladi. – Navbatma-navbat – teri ustidan qo’lni birin-ketin olib bajariladi (chimchilash, taqillatish). U mushaklarni rag’batlantiradi. – Uzluksiz tebratish qo’llarni teridan olmay bajariladi. Bu holat bolaning mushaklarini bo’shashtiradi. Logopedik massaj bosh, bo’yin shu bilan birga tepa yelka mushaklaridagi qismlarda bajariladi. Logopedik massaj vaqtida pereferik nutq apparatidagi mushaklarga alohida diqqatni jalb qilinadi, ya’ni til lab, yuz, yumshoq tanglay mushaklarga e’tibor qaratiladi. Logoped logopedik massaj qiladigan qismini, mushaklarni funktsiyasini, joylashishni yaxshi tasavvur qila olishi lozim. Massajni rivojlanish tarixi. So’nggi o’n yilliklarda massajga bo’lgan qiziqish sezilarli darajada o’sdi.
Yelka va boʻyin massaji muskullarni boʻshashtiruvchi massaj nafas apparati imkoniyatlarini kengaytiradi. Bu holatda pastki jagʻning faol xarakatchanligiga yordam beruvchi til ildizining tonusi tarangligi refleksi tor ravishda pasayadi.
Massaj qilinuvchi koʻkragining yarmigacha yechingan boʻlishi kerak.
Massaj chogʻida u 1 yoki 2 xolatni egallashi kerak.

1. 
   Asta-sekinlik bilan ikkala qoʻl kafti yordamida, boʻyinning oldingi qismi (goh chap, goh oʻng qoʻl almashtirib) yuqoridan pastga qarab tomoq yon qismlari silanadi. Xarakat pastki jagʻ qirrasidan koʻkrak sohasiga qarab bajariladi ( qalqonsimon bezi sohasiga bosilmasligi kerak).
   

2. 
   Boʻyining yuqori yon tomoni galma-gal, oʻng va chap tomoni sekinlik bilan silanadi. Bir qoʻl kaftini boʻyining yon tomoniga shunday joylashtirish kerakkai, katta barmoq pastki jagʻning burchagida turishi kerak. Kaft yuqoridan pastga qarab umrov suyagiga paralel tarzda pasiga. Qoʻltiq chuqurchasiga qadar xarakat qiladi. Bu massaj usuli koʻkrak qafasining yuqori qismi muskullari tarangligini yozib yuboradi. Ana shu mushaklarning yanada boʻshashi uchun bemor daxanini yuqoriga va massaj qilinayotgan mushak tomoniga burish tavsiya qilinadi.
   

3. 
   Ikkala qoʻlni boʻyin orqa tomonidagi ensa qismiga qoʻshilib: orqa yon boʻyin boʻylab, pastga yelka boʻylab oʻmrovgacha yoki qoʻltiq chuqurchasiga sirpanadi. Bu massaj usuli trapetsiyasimon mushak tarangligini yozadi.
   

Massaj usullariga qoʻshimcha tarzda faol va faol boʻlmagan boʻyin mushaklarini boʻshashtiruvchi mashqlarni ham ishlatish mumkin.
1. Bola orqaga osilgan boʻladi. Logoped bir qoʻli bilan bola boshini orqadan ushlab turadi, ikkinchi qoʻli bilan peshona chakka qismidan ushlab.
a) soat boʻylab bola boshini aylanma harakatlantiradi, keyin esa soatga teskari tarzda.
b) boshini oldinga, orqaga, chapga-oʻnga egadi.
2. Xudi shu mashqlar bola oʻtirgan holatida ham bajarsa boʻladi. Oʻng qoʻl kaftini logoped yeng qismiga qoʻyadi, chap qoʻl kaftini esa daxan soxasiga qoʻyadi va yuqoridagi mashqlar bajariladi.
Boʻyin mushaklarini boʻshashtiruvchi bir qator mashqlarni bolaning oʻzi mustaqil yoki logopedning yordamlari bilan bajariladi.
1. Boshni oldinga “ tashlash” – “uxlab qoldik”.
2. Boshni asta orqaga tashlash, bu holatda oʻng va chap tomonga uni chayqatish, orqaga tashlab yurish.
3. Boshni oldinga egish va undan keyin “tashlab yuborish”.