Kurs ishi ish rahbari: Ma’murjon Saidxonov Andijon – 2022 Mavzu

Zebuniso o’tdi tanho va mahzun
Boshida o’t bo’lib malika toji.
Tun bo’lib yoyilar Qo’qonda har kun
Nodirabegimning qirqilgan sochi.
Ayol!
To’rt devorda ko’milding g’amga,
G’azallarda faqat jonona bo’lib .
Barnodek, Anbardek dili so’zonim –
O’zbekistonim.
Erkin Vohidov ushbu faxriyada Kampanella ( Umid qalamida “Quyosh shahri”ni
Hali yozmagandi Kampanella ham), Pushkin (Senga oshno bo’ldi Pushkin kabi zot)
ismlaridan ham foydalangan.
Navbatdagi Vatan haqidagi asarlaridan “O’zbegim”qasidasida ham bir qator
antraponimlardan foydalangan. Jumladan, Al-Beruniy, Al-Xorazmiy, Al-Farobiy ,
Chingiz, Botu, Muqanna, Mirzo Ulug’bek, Mir Alisher, Mirzo Bobur, Shoh
Mashrab, Nodira, Furqat, Muqimiy, Firdavsiy, Pushkin, Bayron, Navoiy kabi real
tarixiy shaxs nomlaridan foydalangan.
Sen – Muqanna , sarbador – sen,
Erksevar qon, o’zbegim. Muqanna so’zining ma’nosi arabchadan “niqobdor”
degan ma’noni anglatadi. Arab bosqinchilariga qarshi kurashgan bu
qahramonning asl ismi Hoshim ibn Hakim bo’lgan.
Yig’ladi furqatda Furqat
Ham muqimlikda Muqiym
Nolishingdan Hind-u Afg’on
Qildi afg’on , o’zbegim.
Furqat arabcha so’z bo’lib, “ayriliq”, “judolik”, “uzoqlashish”, degan ma’noni
anglatadi. Shoir Furqat umri davomida o’z yurtidan uzoqda yashashga majbur
bo’lgan. Muqim yashash deganda esa o’zgarmaydigan, doimiy bir joyda
tushuniladi. Darhaqiqat , Muqimiy ham o’z yurtidan tashqariga chiqmagan. Erkin
Vohidov “furqatda Furqat”, “muqimlikda Muqiym “ deya ijodkorlarning taxallusi
ma’nosini ham ochib bergan.
Mir Alisher na’rasiga
Aks-sado berdi jahon,- misralarida ham ismning ma’nosi misra ma’nosi bilan mos
tushgan. Alisher “sherdek jasur”, “qudratli”, “dovyurak” degan ma’noni bildiradi.
Menga Pushkin bir jahon-u
Menga Bayron bir jahon.
Lek Navoiydek bobom bor,
Ko’ksi osmon o’zbegim
Atoqli otlar bir marta nomlangan predmetlardan bittasini ajratish uchun qayta
nomlangan ikkinchi nomlardir. Atoqli otlar bilan ob’yektiv olamdagi narsalar
o’rtasidagi aloqa so’zlovchi tomonidan o’rnatiladi. Agar ma’lum bir atoqli ot
so’zlovchi tomonidan muayyan bir ob’yektga bog’lanmasa, u hech narsa
bildirmaydi. Yuqoridagi misralarda keltirilgan Muqanna , Mir Alisher , Pushkin,
Bayron, Navoiy antraponimlari ham she’r ichida muallif tomonidan o’zbek xalqi
tarixi, ma’naviy olami, madaniy merosiga bog’lanib ko’zlangan maqsaddagi
semantik mazmun-mohiyatni dalillar asosida ifodalab kelgan.
“Vatan qadri” she’rida Vatan sog’inchini ifodalash uchun Erkin Vohidov yana
Bobur va Furqat ismlariga murojaat qiladi.
Ey ,vatandoshim ,eshit Bobur-u Furqat nolasin
Besabab anduh tig’ida Bag’rini tilmas kishi.
Chet ellarda xizmat qilayotgan o’zbek birodarlariga bag’ishlab yozgan “Vatan
sog’inchi” she’rida Yusuf va Hotam antraponimlari keltirilgan.
Misrda Yusufdek bo’lib ko’rindi,
Yamanda u menga tuyildi Hotam.
Bu ayon tuyg’udir – na qilsa endi
Olovdek tashlanar ko’zga o’z odam.
Yusuf – Qur’onda zikr qilingan payg’ambarlardan biri. Yusuf alayhissalomga
Allohtomonidan go’zal husn va payg’ambarlik mo’jizalaridan bo’lmish tushlarni
to’g’ri ta’bir qilish qobiliyati berilgan edi.
Hotam – saxiyligi va oliyjanobligi bilan Sharq mamlakatlarida dong
taratgan shaxs. Yamandagi Toy qabilasining boshlig’i, mashhur lashkarboshi
va shoir bo’lgan.
Erkin Vohidovning “Turkistin bir, Vatan bir” nomli yana bir she’rida ham bir
qator antraponimlardan foydalanilgan. Xususan, Al-Beruniy, Yassaviy, Qoshg’ariy,
Farobiy, Navoiy, Bobur, Temur, Shermuhammad, Mustafo Cho’qay, Cho’lpon va
Qodiriy. Yassaviy, Qoshg’ariy, Farobiy tug’ilgan yeriga nisbat berilgan
taxalluslardir.