|
3.2.Islom iqtisodiyoti va bozor iqtisodiyotida sug’urtaning farqli jihatlari
Ma'lumki, hozirgi kunga kelib rivojlangan mamlakatlar xo'jaligida milliy daromadning katta qismi xizmat kursatish soxasining hissasiga tug'ri kelmoqda. Xususan, sug'urta xizmatlari ham shular qatoriga kiradi. Hozirgi kunda moliya bozorlarida sug'urta kompaniyalari o'zlarining mablag'lari bilan ishtirok etsa, jahon tovar va xizmatlar bozorida o'z sug'urta xizmatlarini ko'rsatish bilan faoliyat ko'rsatishmokda. Sug'urta faoliyati xozirgi kunda shakllangan iktisodiy hayotning muhim ajralmas qismiga aylanib koldi. Bu xolat ayniksa, globallashuv jarayonining tezlashishi va ishlab chikaruvchi kuchlar faoliyatining milliy bozor ko'lamidan chikib global darajaga ko’tarilishi kabi vaziyatning yuzaga kelishi bilan sug'urta faoliyatining naqadar muhim ekanligini yana bir bor ko’rsatib berdi.
Sug’urta bozori - bu muhim ijtimoiy iqtisodiy omil bulib, tovarlar savdosi, risk, jon va mulklarni sug'urtaviy himoyasining talab va taklifi shaklida namoyon buladigan iqtisodiy munosabatdir. Sug'urta bozorining asosiy xususiyati kutilmagan ko’ngilsiz hodisa ro’y berganda ishlab chikaruvchini yoki tijoratchini qo'llab - kuvvatlashdan iborat.Bundan tashqari,sug’urta bozori uning iste`molchilariga moliyaviy munosabatlarini muvofiqlashtiruvi fond vazifasini xam bajarishi mumkin. Chunki ishlab chikaruvchilarga xozirgi davrda turli xil shakldagi xavf-xatarlar duch kelishi mumkin.Bu holatda sug’urta kompaniyalarning faoliyatlaridagi unumli foydalanish, ularning keyingi faoliyatlariga ijobiy ta'sir qilishi aniq.
Xozirgi kunda rivojlangan mamlakatlarda shakllangan sug'urta faoliyati va ayniqsa, insonlar sog’lig’ini sug'urtalash muhim ahamiyat kasb etadi. Chunki u davlatlarda xizmat ko'rsatish soxasidagi xizmatlarning yuqori narxdaligi ularning uz sog’liqlarini sug'urtalash lozim ekanliliga da'vat etmokda. Sug'urta ishining rivojlangan mamlakatlarda bu darajada rivojlanishining yana bir muhim sababi shundan iboratki, kishilarning sug'urta kompaniyalariga va ularning faoliyatlariga ishonchi katta ekanligidadir.
Ishlab chikarish soxasidagi sug'urta ishiga nazar solinsa, uni shartli ravishda milliy doiradagi ishlab chikarishni sug'urtalash sugurtalash va tashqi iktisodiy faoliyatlarni sugurtlash,deb ajratish imkoniyati mavjud bulsa, bu xolatda esa milliy doirada bo'ladigan turli xil faoliyatlar davlat tomonidan kafolatlanishi yoki milliy ishlab chikaruvchilarni davlat tomonidan rag'batlantirish va ular faoliyatini ko'llab-kuvvatlashga karatilgan turli dasturlar doirasida o'z rivojini topishi mumkin. Ammo tashki bozorda bo'ladigan turli xil o'zgarishlar va xavf- xatarlar albatta, faoliyatlarning sug'urtalanishi lozimligini ko'rsatib beradi.
Xar kanday xolatda sugurtalash deganda bu ishlab chikarishni kaysidir ma'noda ragbatlantirish yoki uni ko'llab- quvvatlashga qaratilgan bir faoliyat,deb tushunilishi lozim. Insonlar xayotini, ularning sog’lig’ini sugurtalash ham shu kabi mohiyatga ega bulib, bu Alloh tomonidan berilgan hayotni saqlab qolishga yoki uni uzaytirishga qaratilgan faoliyat emas,balki uni qaysidir ma’noda kafolatlash,rag’batlantirish va qo’llab-quvvatlashga qaratilgandir.
Xulosa:
Meni bu kurs ishidan olgan xulosalarim shuki Islomda ta'qiqlangan turlar insonlar orasidagi o'zaro ijtimoiy munosabatlariga qanchalik jiddiy ta'sir ko'rsatishini o'rganib chiqdim.Iqtisodiy hayotda va insonlarning ehtiyojlarining qondirilishida asl mohiyat kasb etgan eng muhim mexanizim savdo-sotiq bilan bog'liq bo'lganligi uchun,johiliyat davrida arablar "Savdo-sotiq foiz kabidir"deb foizni asos qilib savdo-sotiqni ularga o'xshatishardi. Ularning fikricha,iqtisodiy faoliyatlarning asosiy maqsadi jamiyatning manfaati emas,balki asosi va ko'p foyda topishdir.Savdo-sotiq va boshqa almashish shakllaridan murod faqatgina foydani qo'lga kiritishdir.Shunday bo'lsa,oson va ko'p foydani qo'lga kiritishning eng qisqa yo'li bu sudxo'rlikdir .Chunki savdo-sotiq kabi almashishlarda foyda noaniq va kuchsiz bo'lgan bir paytda foizda sof va aniqdir.U holda tijoratning maqsadi savdo-sotiq emas foizdir.Foiz savdo-sotiq emas savdo-sotiq foizga o'xshaydi.Bu sabab bilan sudxo'rlar agar foiz hisoboti amalga oshirilmasa hech qanday foyda ko'rilmaydi deb fikr yuritishar edi.Bu esa juda notog'ri tushuncha bo'lib,bu haqida Qur'on va payg'ambarimizdan kelgan hadislarda tasdig'ini topgan.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
O'zbek tilidagi adabiyotlar
1.. Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf. Tafsiri Hilol
2. Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf. Hadis va Hayot 11-juz
3. Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf.Kifoya 3-juz
4.R.B.Abdullayev,C.M. Dusanov.Islom iqtisodiyotida moliyaviy munosabatlar.
5.R.I.Bekkin. Islom iqtisodiy modeli va zamon.
Ingliz tilidagi adabiyotlar
1. Al - Darir, Siddiq Muhammad al - Amin ,Al-Gharar in
Contracts and its Effect on Contemporary Transactions, Jeddah: Islamic Research and Training Institute, Islamic Development Bank.
2.International Financial Satistics
3.Al-Suwailem, Sami (2000), "Towards an Objective Measure of Gharar in Exchange", Islamic Economic Studies, Vol. 7, No5. 1 & 2, pp. 61 - 102.
Internet sahifalari
1.https://www.investopedia.com/trading-skills-and-essentials-4689654
2. https://ru.toptipfinance.com/
3. https://islamicmarkets.com/
4. islom.ziyouz internet
5. QuranAkademiy.com,
6. IIBI.com
7.Wikipedia
Do'stlaringiz bilan baham: |
