|
Fan: Biologiya Yo’nalish: Tabiiy fanlar
Mavzu: Bo‘g‘imoyoqlilarning tashqi tuzilishi hamda xilma-xilligini o‘rganish
Mavzuga oid tayanch tushunchalar: sistematika umurtqasizlar, xitin, mozaik, malpigi, to’iq metamorfoz, chala metomorfoz, zahar bez, tutqich to’r, parazit
Dars turi: amaliy
Dars metodi: Axborotli kichik ma`ruza, savol-javob
Dars jihozlari: O`quv qo`llanma, slaydlar, sxemalar, tarqatma materiallar, yangi axborot texnologiyalari, darslik
Dars maqsadi:
a) ta’limiy maqsad: Hayvonot dunyosining asosiy sistematik guruhlari va ularga xos xususiyatlar. Umurtqasiz hayvon tiplari: Bo‘g‘imoyoqlilarning xilma-xilligi, morfologiyasi, hayot sikli, ekologiyasini o`rgatish
b) tarbiyaviy maqsad: Vatanga,litseyga, fanga muxabbat uyg`otish
d) rivojlantiruvchi maqsad: Og`zaki nazorat savol-javob
Tayanch kompetensiyalar:
O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetentsiyasi (B1+)
– shaxs sifatida ma’naviy, ruhiy va intellektual kamolotga intilishni hayotiy-ma’naviy ehtiyojga aylantirish;
– o‘z xatti-harakati, fikr-mulohazalariga tanqidiy yondasha olish, o‘zini nazorat qila bilish, og‘zaki va yozma matnlar mazmuniga to‘g‘ri baho bera bilish.
Fanga oid kompetensiyalar:
Ilmiy xabardorlik kompetensiyasi (B1+): biologik ob’ekt, hodisa va jarayonlarning o‘ziga xos xususiyatlarini biladi; biologik ob’ekt, hodisa va jarayonlarning mohiyatini tushunadi; biologik ob’ekt, hodisa va jarayonlarni taqqoslaydi, tahlil qiladi, umumlashtiradi, klassifikatsiyalaydi.
Darsning blok sxemasi
№
|
Darsning qismlari
|
Ajratilgan vaqt
|
1.
|
Tashkiliy qism
|
5 daqiqa
|
2.
|
O’tilgan mavzuni takrorlash
|
15 daqiqa
|
3.
|
Yangi mavzu bayoni
|
40 daqiqa
|
4.
|
Yangi mavzuni mustahkamlash
|
10 daqiqa
|
5.
|
O’quvchilar bilimini baholash
|
7 daqiqa
|
6.
|
Uyga vazifa
|
3 daqiqa
|
I. Tashkiliy qism: Salomlashish, davomatni aniqlash, o’quvchilar formasini, o’quvchilarning o’quv qurollari bilan ta’minlanganliklarini va sinf tozaligini kuzatish.
II. O’tilgan mavzuni takrorlash:
2.Gidra tanasi qanday qavatlardan iborat? Ularni izohlang.
3.Himoya funksiyasini, regeneratsiya funksiyasini, harakatlanish funksiyasini girra tanasida qaysi hujayralar bajaradi?
4.Gidra bahorda, yozda va kuzda qanday usullarda ko`payadi?
5.Yirik yadroli mayda hujayralar gidra tanasida qanday vazifalarni bajaradi?
6.Askarida qaysi tip va qaysi sinfga kiradi?
7.Askarida tanasining shakli va ko`ndalang kesmasi qanday tuzilgan?
8.Askarida tana devori qanday tuzilgan?
III. Yangi mavzu bayoni:
a) yangi mavzuning nomlanishi: Bo‘g‘imoyoqlilarning tashqi tuzilishi hamda xilma-xilligini o‘rganish
b) yangi mavzu rejasi:
1) Bo‘g‘imoyoqlilarning tashqi tuzilishi hamda xilma-xilligini o‘rganish
2) Qisqichbaqasimonlar xilma-xilligi, tuzilishi va hayot siklini o‘rganish.
3) O’rgimchaksimonlar xilma-xilligi, tuzilishi va hayot siklini o‘rganish.
4) Hasharotlarlar xilma-xilligi, tuzilishi va hayot siklini o‘rganish.
d) yangi mavzu bayon matni:
Qisqichbaqasimonlarning xilma-xilligi va ahamiyati. Qisqichbaqa- simonlaming 30000 dan ortiq turi ma`lum. Ularning ko`pchiligi dengiz va okeanlarda, ayrim turlari chuchuk suvlarda hayot kechiradi. Suvda muallaq yashovchi mayda qisqichbaqasimonlar plankton deyiladi. Chuchuk suvlarda plankton qisqichbaqasimonlardan dafniya va siklop ko`p uchraydi. Ular baliqchilik xo`jaliklarida va akvariumda baliq boqish uchun maxsus kopaytiriladi.Ko`pchilik dengiz qisqichbaqasimonlari (krablar, omarlar, langustlar, krevetkalar) go`shti uchun ovlanadi. Qisqichbaqasimonlar baliqlar, tishsiz kitlar va boshqa dengiz hayvonlarining asosiy ozig`i hisoblanadi.
Qisqichbaqasimonlaming ayrim vakillari quruqlikda yashashga moslashgan. O`zbekistonning cho`l mintaqalarida zaxkash (eshakqurt) keng tarqalgan. Ular tuproqda in qurishi va o`simlik qoldiqlari bilan oziqlanishi tufayli tuproqni yumshatib, uni chirindi moddalarga boyitadi.
O`rgimchaklar. O`rgimchaklarning ko`pchilik tuilari yirtqich bo`lib, pashsha, chivin kabi hasharotlarni qirib foyda keltiradi. Ulardan qoraqurt va biy zaharli hisoblanadi.
Qoraqurt O`rta Osiyo, Kavkaz va Qrimning dasht va choilarida uchraydi . Yosh urg`ochi qoraqurtning qorni ustida qizg`ish dog`lari bo`ladi. Qoraqurt tuproqdagi chuqurchalar ustiga, toshlar ostiga tutqich to`r to`qiydi. To`riga tushgan chigirtka, qo`ng`iz, qandala va boshqa hasharotlar bilan oziqlanadi. Uning zahari odam uchun xavfli, tuya va otlarga ayniqsa kuchli ta`sir etadi. Biy eng yirik ( 3 - 4 sm) o`rgimchak bo`lib, tuproqda chuqurligi 60 sm gacha bo`lgan tik inda yashaydi. Tunda inidan chiqib hasharotlarni ovlaydi.
0`rgimchaklar. O`rgimchaklaming ko`pchilik turlari yirtqich bo`lib, pashsha, chivin kabi hasharotlami qirib foyda keltiradi. Ulardan qoraqurt va biy zaharli hisoblanadi.
Qoraqurt O`rta Osiyo, Kavkaz va Qrimning dasht va cho`llarida uchraydi. Yosh urg`ochi qoraqurtning qomi ustida qizg`ish dog`lari bo`ladi. Qoraqurt tuproqdagi chuqurchalar ustiga, toshlar ostiga tutqich to`r to`qiydi. To`riga tushgan chigirtka, qo`ng`iz, qandala va boshqa hasharotlar bilan oziqlanadi. Uning zahari odam uchun xavfli, tuya va otlarga ayniqsa kuchli ta`sir etadi. Biy eng yirik o`rgimchak bo`lib, tuproqda chuqurligi 60 sm gacha bo`lgan tik inda yashaydi. Tunda inidan chiqib hasharotlami ovlaydi.
Falangalar. Ular o`rgimchaksimonlar orasida eng yirigi bo`lib, asosan issiq va quruq iqlimda hayot kechiradi. O`rta Osiyo cho`llarida keng tarqalgan yirik sariq falanganing kattaligi 6-7 sm.Falanganing tanasi bosh, ko`krak va qorin qismlaridan iborat. Boshida bir juft ko`zi va og iz organlari (jag`lari) joylashgan. Jag`lari o`tkir timoqqa, oyoqpaypaslagichlari esa yurish oyoqlariga o`xshaydi. Sariq falanga yirtqich bo`lib, kechasi ovga chiqadi. U turli hasharotlar, mayda sudralib yuruvchilar bilan oziqlanadi. Uning zahar bez. bo`lmaydi. Falanga zararkunanda hasharotlami qirib foyda keltiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
