Kurbanova durdona salaxitdinovna gimnastika va uni o

2.5. Badiiy gimnastika dasturi va musobaqa qoidalarini
uzluksiz takomillashuvi 
Badiiy gimnastika musobaqa dasturi va qoidasi bu sport turini rivojlanishini 
belgilab beradi. I-tanlov chiqishlari dasturi (1947) yili ishlab chiqilgan. U erkin 
majmuadan iborat bo`lgan. II-tanlov chiqishlari qoidasi 1948-yilda tuzilgan. 
Buyumsiz majmua, akrobatika elementlari bilan va hohlagan (hohishga qarab) 
qarab buyum bilan ishlash yo`lga qo`yilgan. Baholar faqat umumiy jamoaga 
qo`yilgan. Yakkalik hisoblanmagan. Misol uchun: hamma ballarni jami 
hisoblangan, alohida bitta chiqishni emas. Yakkalik va jamoaviy chiqishlar 1949- 
yil yo`lga qo`yilgan. Bunda 4-ta chiqish hisoblangan (4-ta buyumni jami bali). 
Razryad olish uchun talab qilingan maxsus mashqlarni, elementlarni bajarib berish 
kerak bo`lgan. Razryadga topshirishda buyumsiz majmua ham bo`lgan. Buyum 
bilan chiqish esa qurra tashlash orqali o`tkazilgan. Razryadga toshirishda sakrash 
elementlarini hamma turi olib tashlangan, sport ustasi va sport ustaligiga 
nomzodlardan akrobatika elementlari olib tashlangan. 1967-yili sport ustaligiga 
topshirish xalqoro sport ustasiga topshirish qoidasiga yaqinlashtirib qo`yildi. Ular 
jamoaviy chiqishlar va yakkalik chiqishlar kizgazilgan (arqon, halqa, to`p, 
cho`mor, tasma). Keyinchalik 1955-yildan elementlar ham murakkablashib borgan. 
1967-yili buyumsiz, jamoaviy, 5 ta buyum bilan ishtrok etishgan.

---

42
3. BADIIY GIMNASTIKA SPORT TURIDA YAROQLILIKNI ANIQLASH 
VA SARALASH 
3.1. Badiiy gimnastikaga tanlov
Ma’lumki, sportda erishiladigan yutuqlarga sport bilan shug’ullanmoqchi 
bo’lganlarning hammasiga ham nasib etavermaydi. Tanlagan sport turiga xohish, 
o’ziga xos qobiliyat bilan mos kelishi kerak. 
Sport yo’nalishi
va saralanish, tanlov asosida birqancha xohlovchilarning 
ichidan faqat qobiliyatlilarigina, qobiliyatlilar tarkibidan esa, iqtidorlilari tanlab 
olinadi. Sport yo’nalishi va tanlov bir xil tushunchalar emas. Sport yo’nalishida 
insonning qobiliyati va iste’dodi o’rganiladi, shunga ko’ra unga u yoki bu sport turini 
tanlash tavsiya etiladi. 
 Sport tanlovi
– yuqori mahorat ustasi o’rnini egallay oladigan, iste’dodli, 
qobiliyatli shaxslarni qidirishga yo’naltirilgan. Shuning uchun sportga yo’naltiril-
ganlik, ko’proq shaxsning qiziqishidan iborat bo’lib, sportdagi tanlov bo’lsa sport 
turiga bo’lgan qiziqishidan kelib chiqadi. 
Tanlovning maqsadi
shug’ullanuvchining 
maqsadi – o’rnatilgan talablarning shug’ullanuvchining qobiliyati bilan mos 
kelishidir. 
Qobiliyat 
– bu shaxsning anatomik-funksional va individual, psixik 
xususiyati bo’lib, uning sportdagi muvaffaqiyatlarini belgilaydi. Qobiliyat – bilimga, 
bajara olishga yoki ko’nikmaga bog’liq emas, u tezlik, yengillik va rivojlanishning 
eng yuqori “cho’qqi”sini bajara olish bilan belgilanadi. Badiiy gimnastika 
mashg’ulotlarida iste’dodlilarni aniqlash – bu uzoq muddatli, qiyin va murakkab 
jarayondir. Negaki, morfotipga bo’lgan intilish, qobiliyat, texnik rivojlanish va 
ifodaliylikka bo’lgan talab borgan sari kuchayib (o’sib) bormoqda. 
Tanlov – bu gimnastikachilarni tayyorlash tizimining asosi hisoblanadi. U 
ko’p yillik tayyorlgarlikning barcha bosqichlarida muhim hisoblanib, har bir 
bosqichda o’ziga xos funksiyalarni va masalalarni hal qiladi. Sxema bo’yicha u 
quyidagi ko’rinishga ega.