|
Ижтимоий-иқтисодий ривожланиш ва тадбиркорлик соҳасида
коррупциянинг олдини олишга доир чора-тадбирлар қуйидагилардан
иборат:
9.3. Манфаатлар тўқнашувининг олдини олиш
ва уни бартараф этиш
Ҳаётнинг ҳар бир соҳасидаги манфаатлар тўқнашуви дунё миқёсида
ҳал этилиши лозим бўлган глобал муаммолардан биридир. Ушбу ил
-
лат ҳар қандай давлат ва жамиятнинг сиёсий-иқтисодий ривожла-
нишига жиддий путур етказади, инсон ҳуқуқи, эркинликларининг пой
-
мол бўлишига олиб келади. Шу боис унга қарши кураш нафақат миллий
аҳамиятга эга, балки халқаро миқёсдаги муаммо бўлиб, жаҳон сиёсати
-
нинг муҳим масалалари қаторидан жой олган. Деярли барча ривожлан
-
ган мамлакатларда қонунчилик давлат хизматчиларига илмий, ижодий
ва ўқитувчилик фаолиятидан ташқари, бошқа ҳақ тўланадиган фаоли
-
Маъмурий ва бюрократик тўсиқларни бартараф этиш, рухсат этиш ва
лицензияга доир тартиб
-
таомилларни соддалаштириш
Давлат органларининг назорат
-
текширув вазифаларини мақбуллаштириш,
тадбиркорлар фаолиятига қонунга хилоф равишда аралашишга йўл
қўймаслик
Давлат органлари ва тадбиркорлик субъектлари ўртасидаги ўзаро
муносабатларнинг масофавий шаклларини кенг жорий этиш
Тадбиркорлик фаолиятини олиб бориш учун тенг шарт
-
шароитлар яратиш
ва инсофсиз рақобатга йўл қўймаслик
Давлат харидларининг самарали ҳуқуқий механизмларини жорий этиш
Ижтимоий
-
иқтисодий соҳаларда аҳоли учун адолатли шарт
-
шароитларни
ҳамда тенг имкониятларни яратиш
Нодавлат ташкилотларда коррупцияга қарши курашишнинг самарали
механизмларини жорий этиш
167
ят билан шуғулланишни тақиқлайди. Ушбу мажбуриятни бузиш ишдан
бўшатишгача бўлган интизомий жавобгарликка сабаб бўлади. Шундай
қилиб, давлат хизматчиларининг ишбилармонлик фаолияти манфаатлар
тўқнашувини келтириб чиқаради. Бельгия, Испания, Латвия, Мальта, Гол
-
ландия, Португалия, Франция каби давлатлар қонунларида манфаатлар
тўқнашуви мустақил жиноят таркибини шакллантиради
77
.
Кўпгина Европа мамлакатларида “манфаатлар тўқнашуви” тушунчаси
ва унинг олдини олиш механизмлари давлат хизмати тўғрисидаги уму
-
мий қонунлар билан белгиланади. Масалан, Польшада “Давлат хизмати
тўғрисида”ги, “Давлат функцияларини бажарувчи шахсларнинг тадбир
-
корлик фаолиятида иштирок этишни чеклаш тўғрисида”ги қонунлар,
Австрияда “Давлат хизмати тўғрисида”ги Қонун ва Жиноят кодекси,
Исландияда “Давлат бошқаруви тўғрисида”ги Қонун ва Грецияда “Давлат
хизмати тўғрисида”ги кодекс. Шу билан бирга, Шарқий Европанинг баъ
-
зи давлатларида ва постсовет мамлакатларида манфаатлар тўқнашуви
тўғрисида махсус қонунлар қабул қилинган (Сербия, Хорватия, Латвия,
Литва, Молдова, Қирғизистон)
78
.
Ўзбекистон Республикасининг “Коррупцияга қарши кураш тўғри-
сида”ги Қонунининг 21-моддасида давлат органларининг ходимла
-
ри мансаб ёки хизмат мажбуриятларини бажариш чоғида манфаатлар
тўқнашувига олиб келадиган ёки олиб келиши мумкин бўлган шахсий
манфаатдорликка йўл қўймаслиги керак.
Манфаатлар тўқнашуви юзага келган тақдирда, давлат органлари
-
нинг ходимлари ўзининг бевосита раҳбарини дарҳол хабардор қилиши
керак. Манфаатлар тўқнашуви мавжудлиги тўғрисида маълумотлар олган
раҳбар бу тўқнашувнинг олдини олиш ёки уни бартараф этиш юзасидан
ўз вақтида чоралар кўриши шарт.
Давлат органларининг махсус бўлинмалари ёки одоб комиссиялари
манфаатлар тўқнашувини ҳал этиш қоидаларига риоя этилиши юзаси
-
дан мониторингни амалга оширади.
Давлат органларининг манфаатлар тўқнашувининг олдини олиш ёки
уни бартараф этиш талаблари бузилишига йўл қўйган ходимлари, шу
-
нингдек, уларнинг раҳбарлари қонунчиликка мувофиқ жавобгар бўлади.
Давлат органлари ва ташкилотлари, уларнинг ҳудудий ва таркибий
77
Bryn Williams-Jones.
A Procedure for Managing Conflict of Interest When
Forming Thesis Juries. – P.15
78
АхметовА Н.
Конфликт интересов на государственной службе. // Власть
2013/12. – С.124.
168
бўлинмаларида манфаатлар тўқнашувини бошқариш бўйича Низомда
манфаатлар тўқнашувини ҳал қилиш чоралари белгиланган.
Манфаатлар бузилишининг олдини олиш мақсадида реал манфаат
-
лар тўқнашувини ҳал қилиш чоралари имкон қадар тезроқ амалга оши
-
рилиши лозим. Ташкилотда манфаатлар тўқнашувларини бошқаришда
қуйидаги чоралар белгиланиши керак:
бевосита бўйсунадиган ходимни яқин қариндоши бўлмаган бошқа
шахс бўйсунувига ўтказиш;
манфаатлар тўқнашуви предмети бўлган масалаларни муҳокама
қилишда ва улар бўйича қарор чиқариш жараёнида қатнашишдан хо
-
димнинг ўз ихтиёрига кўра четлашиши, ўзини ўзи рад этиши ёки унинг
мажбуран (доимий ёки вақтинча) четлаштирилиши;
манфаатлар тўқнашувига йўл қўймаслик учун ходимнинг лавозим
мажбуриятлари доирасини қайта кўриб чиқиш;
ходим томонидан унинг шахсий манфаатдорлиги бўлган ва ман
-
фаатлар тўқнашуви предмети бўлган Ташкилотнинг маълумотлари ва
ҳужжатларидан фойдаланилишини чеклаш;
юқорироқ лавозимни эгаллаб турган яқин қариндош ва (ёки)
алоқадор шахсга нисбатан лавозимни кўтариш, фаолиятини баҳолаш,
мукофот пулларини тўлаш ва иш ҳақига устамаларни ҳисоблаш, ўқишга
ва тренингларга ҳамда турли масалалар бўйича хорижга юбориш, меҳнат
таътилига чиқишга розилик бериш ва иш ҳақини назорат қилиш ҳақида
жамоавий тарзда қарор қабул қилинишини таъминлаш;
ходимни манфаатлар тўқнашуви билан боғлиқ бўлмаган меҳнатга
оид функцияларни бажаришини назарда тутадиган лавозимга ўтказиш
ва бошқа ҳолатлар.
Истисно ҳолатларда, санаб ўтилган чоралар манфаатлар тўқнашувини
тўлиқ тартибга солмаган тақдирда, қуйидаги тартибга солиш чоралари
кўрилиши мумкин:
Ходимнинг Ташкилотнинг манфаатларига тўқнаш келадиган шахсий
манфаатдорлигидан воз кечиши;
ходим Ташкилот манфаатларига тўқнаш келадиган шахсий манфаат
-
дорлигидан воз кечмаганда унинг меҳнат шартномасини бекор қилиш.
Ҳар бир вазиятда, манфаатлар тўқнашуви предметини белгилаб бера
-
диган фактдан келиб чиқиб, ходим билан Ташкилотнинг келишувига кўра,
уни ҳал қилишнинг бошқа чоралари қўлланилиши мумкин. Кўриладиган
барча чоралар қонунчилик талабларига мувофиқ бўлиши лозим. Таш
-
килотда Кадрлар бўлими ва ходимнинг бевосита раҳбари томонидан
169
манфаатлар тўқнашувини бартараф этиш чоралари ва қабул қилинган
қарорлар Одоб-ахлоқ комиссиясининг энг яқиндаги йиғилишида кўриб
чиқилиб, бу ҳақда мажлис баённомасида акс эттирилади.
Ички назорат тузилмаси ходим эътирозига ёки раҳбар топшириғи,
шунингдек ўз ташаббуси билан Кадрлар бўлими ва ходимнинг бевосита
раҳбари, шунингдек одоб-ахлоқ комиссиялари томонидан манфаатлар
тўқнашувини тартибга солиш бўйича қабул қилинган қарорларнинг хо
-
лислиги ва мақбуллигини текшириш ҳуқуқига эга.
Do'stlaringiz bilan baham: |
