Курашиш дарслик “Akademiya” Тошкент – 2022

13.4. Коррупцияни қабул қилиш индексининг
мазмун-моҳияти
Corruption Perception Index (Коррупцияни қабул қилиш индекси) – 
1993 йилдан бери ўтказиладиган халқаро нодавлат ташкилоти мутахас
-
сислари томонидан турли мамлакатларда коррупцияни қиёсий баҳолаш 
учун ишлаб чиқилган кўрсаткичдир. Индекс – бу умумий коррупция да
-
ражасига кўра, давлатлар ва минтақаларнинг рейтингини таъминловчи 
кўрсаткич. 
Аҳолининг коррупцияга бўлган муносабатини ифодоловчи кўр-
саткичи – бу маълум бир ҳудудда яшовчи аҳолининг 100 минг киши
-
га тўғри келадиган, маълум бир даврда аниқланган коррупциявий 
ҳуқуқбузарликларни содир этган шахслар сони билан тавсифланган 
коррупциявий ҳолатларга чалинган жамиятнинг кўрсаткичидир.
Коррупцияни қабул қилиш индекси экспертлар ва ишбилармон дои
-
раларнинг 
давлат секторидаги
коррупцияга доир аниқ масалалар бўйича 
баҳоларини акс эттирувчи 13 манбалардан олинган маълумотларга 
асосланади. Уларга: Африка Тараққиёт банки, Bertelsmann Foundation, 
Economist Intelligence Unit, Freedom House, Global Insight, International 
Institute for Management Development, Political and Economic Risk 
Consultancy, The PRS Group, Inc, World Economic Forum, World Bank, World 
Justice Project каби манбалар киради. Юқорида қайд этилган 
13 та манба
орасидан Ўзбекистон қуйидаги 
7
та рейтингда баҳоланади. 
Баҳолар қўшилиб, ўртача сони (Коррупцияни қабул қилиш индек
-
си) аниқланади, сабаби, маълум бир мамлакатда Коррупциянинг мутлақ 
даражасини ўлчаб бўлмайди. Ҳар бир давлат юқоридаги манбалардан 
камида 
3
тасида баҳоланган бўлиши лозим.
CPI юқорида таъкидлаб ўтилган индексларнинг қуйидаги маълумот
-
ларидан ташқари, барча маълумотларини таҳлил қилади: 
- фуқароларнинг коррупция ҳақидаги тасаввурлари;
- солиқ фирибгарлиги;

---

251
- ноқонуний молиявий оқимлар;
- коррупцияга имконият яратишга мойил бўлган шахслар (адвокат
-
лар, бухгалтерлар, молиявий маслаҳатчилар ва бошқалар)дан олинган 
маълумотлар;
- пул ювиш ҳолатлари;
- хусусий сектордаги коррупция ҳолати;
- яширин иқтисодиёт, қора бозорларга тааллуқли маълумотлар.