Kurash с (105 R) Pechatga p65

CHAQQONLIK VA UNI RIVOJLANTIRISH
USLUBLARI
Kurashchining chaqqonligi bu harakatlarni nazorat qila olish,
bellashishda to‘satdan o‘zgarib turadigan vaziyatda tez hamda aniq
yo‘l topish va tegishli harakatlarni oqilona bajarish qobilyatidir.
Chaqqonlik deganda, sportchining koordinatsiyasi qobilyatlari
yig‘indisi tushuniladi. Shunday qobiliyatlardan biri yangi ha-
rakatlarni egallash tezligi, ikkinchisi, to‘satdan o‘zgaradigan va-
ziyat talablariga muvofiq harakatlarni tez qayta ko‘rish hisoblanadi.
Chaqqonlik sportchini o‘rgatish jarayonida rivojlanadi. Bu-
ning uchun yangi harakatlarni muntazam egallab borish lozim.
Chaqqonlikni rivojlantirish uchun har qanday mashqlardan foy-
dalanish mumkin, lekin ularda yangilik elementlari bo‘lishi shart.
Chaqqonlikni rivojlantirishning ikkinchi yo‘li koordinatsi-
yasi murakkabligini oshirishdan iborat. Bunday murakkablik-
dagi harakatlarni yuqori darajada aniq bajarish, ularning o‘zaro
muofiqligi, to‘satdan o‘zgarib turadigan vaziyatga mosligiga bo‘l-
gan talablarni oshirish, bilish, aniqlash mumkin.
Uchunchi yo‘li-bu nooqilona mushak kuchlanishi bilan ku-
rashishi, chunki chaqqonlikni namoyish qilish ko‘p jihatdan
mushaklarni zarur holda bo‘shashtirish malakasiga bog‘liq.
Kuchni koordinatsiyasini rivojlantirishning to‘rtinchi yo‘li
uni gavda muvozanatini ushlab kurash qobilyatini oshirishdir.
Bunday qobilyatni rivojlantirishning bir nechta usuli mavjud:
– muvozanatni ushlab turishni qiyinlashtiruvchi harakat-
lardagi mashqlar;
– akrobatika va gimnastika mashqlari;
– hamma tekisliklarda boshni tez harakatlantirish yordami-
da bajariladigan mashqlar.
A.Yarotskiy (1971) majmuasiga beshta mashq kiradi: boshni
o‘ngga va chapga burish; boshni oldga va orqaga egish; boshni yon
tomonlarga egish; soat millari bo‘yicha aylanma harakatlar, soat
millari yo‘nalishiga qarshi tomonga aylanma harakatlar. Bu ma-
shiqlar tez sur’atda kuniga uch marta o‘n daqiqadan bajariladi.

---

19
Kurashchi chaqqonligini rivojlantirishni hamma vositalarini
ikki bo‘limga ajratish maqsadga muvofiqdir: umumiy chaq-
qonlikni rivojlantirish vositalari va maxsus chidamlilikni rivoj-
lantirish vositalari.
Umumiy muvofiqlikni rivojlantirish vositalari, umuman, hara-
katlanish tajribasi va harakat koordinatsiyasini boyitishga qaratilgan
maxsus chidamlilikni rivojlantirish vositalari kurashchining o‘ziga
xos maxsus harakatlanish koordinatsiyasini hamda musobaqa
faoliyatini favqulodda sharoitlarda o‘z harakatlarini baholanish va
qayta kurash qobilyatini takomillashtirishga qaratilgan.