Kti rahbari: M. Isxakova

1.2. Ota-onalarni o‘qitishda androgogik yondashuvning o‘ziga xos jihatlari
O’zbekistondagi zamonaviy ijtimoiy-iqtisodiy vaziyat, kelgusi 20 yil ichida katta yoshdagi axoliga ta’lim berish ahamiyatining ortishini taxmin etishga imkon bermokda. O ’zbekiston aholisining keksayish nisbatiga oid, qo’shimcha, kasbiy va umummadaniy ta’lim olishga extiyoj sezuvchi kattalar foizi quyidagi sabablarga ko’ra o’sib bormoqda:
- «savodxonlik» tushunchasining yangi ahamiyat kasb etishi (yangi zamonaviy bilim, ko’nikma, malakalami egallash zarurati, komp’yuter bilan ishlash, kommunikativ malakalarni egallash v.x.);
- o’qituvchi, xizmatchi va xodimlarga yangi talablarning ortishi, ulaming malakasini oshirish va qayta tayyorlash;
- yangicha bozor iktisodiyoti sharoitida, mexnatga layoqatsiz kishilaming ish o’rinlarini qisqartirilishi;
- xarbiy xizmatchilarni yalpi zahiraga chiqarilishi, ularni yangi kasbiy soxalarga jalb etish, qayta tayyorlash va ijtimoiy-psixologik moslashuvi uchun ko’maklashishni talab etadi;
- zamonaviy komp’yuter texnologiyalari katta yoshdagi nogironlar uchun uzluksiz kasbiy ta’lim olish va kasblar uyg’unligini o’zlashtirish imkonini berdi;
- turli xuquqbuzarliklar sodir etgan shaxslarni yana to’laqonli hayotga qaytarish, ijtimoiy reabilitastiyalash va ma’naviyatini yuksaltirish uchun ta’limning turli shakllariga yo’naltirish.
YUkoridagi xolatlar «ta’lim va kasbiy tayyorgarlikka muxtoj kattalar» mavjud degan xulosaga olib keladi.Bu jamiyat miqyosida andragogik faoliyatning turli yo’nalishlari va shakllarini rivojlantirishga xizmat qiladi. Andragogik faoliyat «ijtimoiypsixologik qo’llab-quvvatlash», «ijtimoiy faoliyat», «ijtimoiy ximoya va maslaxat» kabi tushunchalarga yaqinligi tufayli qisman murakkablik tug’diradi.
Zamonaviy andragogik amaliyotni tashkil etishning samarali usullari sifatida quyidagilami ko’rsatish mumkin:
- modellashtirish;
- loyixalash;
- refleksiya (fikrlash, baxolash, korrekstiyalash);
- dasturlash.
Andragogik faoliyat modellarini va etakchi g’oyalarini sinovdan o’tkazish, andragogik bilimlaming amaliyotga yo’nalganligi, kadrlar tayyorlash sifatiga ta’sir ko’rsatishi, bandlikka ko’maklashish va kasbiy reabilitastiya markazlari, malaka oshirish institutlari, ekstemat xamda kechki maktablami muvofiqlashtirishi orqali guvoxlik beradi.
Oliy va qo’shimcha pedagogik ta’lim tizimida kafedralar ochildi, ta’lim dasturlari ishlab chiqildi. Gumanitar yo’nalishdagi mutaxassislami tayyorlashda, andragogika o’quv predmeti sifatida zarurdir, chunki u quyidagilami muj assamlashtiradi:

1. Kattalar (xamkasblar, mijozlar, ta’lim oluvchilar) bilan o’zaro birgalikda faoliyat ko’rsatish madaniyatini shakllantiruvchi kasbiy bilimlar;

2. Butun xayot davomida ma’naviy, madaniy, kasbiy taraqqiyotni axborot va uslubiyjixatdan qo’llab-quwatlashni ta’minlovchi bilimlar.
Mazkur predmet o’rta yoki oliy o’quv yurti, malaka oshirish muassasasi o’qituvchisi bo’lishga tayyorlanayotganlar uchun bevosita aloqadorlik kasb etadi. Jumalist, tibbiyotchi, kutubxonachi, aktyor, siyosatshunos, ijtimoiypsixolog va «odam-odam» tipiga mansub ko’plab kasblar andragogik komponentni e’tiborga olishlari talab etiladi.
Andragogikani o’rganishda, ma’lumot bilan ishlashning turli-tuman pedagogik usullari qo’llaniladi. Andragogning egallab turgan o’mi, mavkei o’zo’zini taxlil, o’z-o’zini sinash, refleksiya, o’z-o’zini baxolash, o’z-o’zini tuzatish kabi jarayonlami nazarda tutadi. Kattalar ta’limini o’zlashtirgan odam «o’zo’ziga andragog» bo’lib qoladi.
Andragogikaning ilmiy bilimlar soxasi va o’quv fani sifatida rivojlanish bosqichi quyidagilar bilan belgilanadi:
- kattalar ta’limining majburiyligi ta’lim jarayonining ajralmas bir qismi ekanligi;
- kasbiy faoliyatning ko’pgina soxalarini pedagogikalashtirish, kishilaming pedagogik funkstiyalarini o’zlashtirish zarurati (korxonalar, malaka oshirish markazlari, davlat muassasalari va xizmat ko’rsatish soxasi, nodavlat ta ’lim muassasalari);