Криптографик тизимлар

Электрон рақамли имзо – криптографик қайта ўзгартиришда узатиладиган матнга қўшилади ва матнни қабул қилувчига хабарнинг муаллифини ва яхлитлигини текширишга имконини беради.
Маълумотларни шифрлаш - шифр ёрдамида очиқ маълумотларни шифрланган кўринишга қайта ўзгартириш тушунилади. Маълумотларни очиш деганда эса шифрланган маълумотларни очиқ маълумотларга қайта ўзгартириш жараёнига айтилади. «Очиқ маълумотлар» терминининг ўрнига кўпинча, «очиқ матн» ва «жорий матн», «шифрланган матн» ўрнига эса «шифрланган текст» терминлари қўлланилади.
Шифрлаш деб шифрлаш ёки шифрни очиш жараёнига айтилади.
Криптобардошли деб шифрнинг очишга нисбатан мустаҳкамлиги хусусиятига айтилади.Одатда бу характеристика дешифрлаш учун зарур бўладиган вақт билан аниқланади.
Гаммалаш - аниқ бир қонуниятга мувофиқ гамма шифрни очиқ матнга бириктириш жараёни,
Гамма шифр - псевдотасодифий иккилик кетма-кетлик бўлиб, берилган алгоритм асосида очиқ маълумотларни шифрлашда ва шифрланган маълумотларни очишда ишлаб чиқилади.
Имитоҳимоя –ёлғон маълумотлардан ҳимоя. Имитоҳимояни таъмнлаш учун шифрланган мааълумотларга фиксирланган узунликдаги аниқ бир қоида асосида очиқ матн ва калитдан олинган имитоставка қўйилади.
Криптографик ҳимоя – криптографик қайта ўзгартириш ёрдамида маълумотларни ҳимоя қилиш бўлиб бунда маълумотларни шифрлаш ва имитоставкани ишлаб чиқиш тушунилади.
Синхропосилка – криптографик қайта ўзгартириш алгоритмининг берилган очиқ параметрлари
Шифрлаш тенгламаси – криптографик қайта ўзгартириш алгоритми билан берилган очиқ маълумотларни шифрланган маълумотларга ўтказувчи жараённи тавсифловчи муносабат.
1.3. КРИПТОГРАФИК СИСТЕМАЛАРГА ТАЛАБЛАР.
Маълумотларни криптографик ҳимоялаш жараёни ҳам дастурий ҳам аппарат таъминот орқали амалга ошириш мумкин. Аппаратли таъминот орқали жараённи амалга оширилиши жуда қимматга тушсада, унинг юқори самардорлиги, оддийлиги ва ҳимояланганлиги муҳимдир. Дастурий таъминот орқали ахборот ҳимоясини таъминлаш анча амалиётга яқин бўлиб, фойдаланишда анча қулайдир. Замонавий криптографик системаларни уларни қандай усулда амалга оширилишидан қатъий назар улар қуйидаги умумий қабул қилинган талабларни бажариши лозим:

• 
  Шифрни мустаҳамлиги криптотаҳлилга нисбатан шундай қарши туриши керакки, уни очиш учун фақатгина калитларни бирма бир текшириб чициш зарур булсин. Бу жараён эса замонавий компюютерларнинг имкониялари чегарасидан чиқиб кетсин ва жуда қиммат ҳисоблаш тизимларини яратишни талаб қилсин.
  
• 
  Криптобардошлилик алгоритмнинг эмас, балки калитни махфийлигини ва таъминласин.
  
• 
  Шифрланган маълумотни фақатгина калит мавжуд бўлгандагина ўқиш имкони мавжуд бўлсин.
  
• 
  душманга кўп сондаги берилган матнлар ва уларга мос шифрланган маълумотлар бўлсада, бу ахборот шифрни мустахкамлигига дахл қилмаслиги лозим.
  
• 
  Калитни озгина узгариши шифрланган кўринишдаги маълумотни бутунлай ўзгаришига олиб келсин.
  
• 
  Шифрлаш алгоритмининг структурали элементлари ўзгармас бўлиши лозим.
  
• 
  Шифртекст берилган ахборотни ҳажмидан жуда ҳам ошиб кетмасин; шифрлаш жараёнида хабарга киритилган қўшимча битлар шифрланган матнда тўла ва ишончли яширинган бўлсин.
  
• 
  Шифрлаш жараёнида руй берадиган хатоликлар ахборотни бузилишига ва йўқолишига сабаб бўлмасин;
  
• 
  Шифрлаш жараёнида кетма-кет ишлатиладиган калитлар ўртасида оддий ва осон боғланиш ўрнатилмасин;
  
• 
  Тўпламдан олинган ихтиёрий калит тенг криптобардошлиликни таъминласин.
  
• 
  Шифрлаш вақти жуда хам катта бўлмасин.
  
• 
  Шифрлаш учун кетадиган харажатлар шифрланадиган маълумот нархи билан келишилган булсин;