Криптографик тизимлар



Download 121 Kb.
bet1/8
Sana20.06.2022
Hajmi121 Kb.
#680823
  1   2   3   4   5   6   7   8
Bog'liq
Криптографик тизимлар


Криптографик тизимлар

1.1. КРИПТОГРАФИЯ ТАРИХИ


Жамиятда ёзувни оммалашуви натижасида хат ва хабарларни алмашишига талаб пайдо бўлиши ёзма маълумотлар мазмунини бегона кишилардан яшириш заруриятини келтириб чиқарди. Ёзма маълумотлар мазмунини яшириш услуби уч гуруҳга бўлинади: Биринчи гуруҳга мавжуд ахборотни фактни ўзида яширишни таъминловчи маскировка ёки стенография методлари киради; иккинчи гуруҳга махфий белгилар билан хат ёзиш ёки криптографиянинг турли методлари киради (криптография - ktyptos махфий и grapho – ёзиш каби грекча сўзлардан олинган); учинчи гуруҳга ахборотни махфийлаштирувчи махсус техник қурилмаларни тузишгна мўлжалланган методлар киради.
Криптография тарихи – инсоният тили тарихи билан тенгдошдир. Бундан ташқари, дастлабки ёзувнинг ўзи қадимги жамиятдан фақатгина танлаб олинган кишиларгина фойдаланишни билган ўзига хос криптографик тизимдир. Махфий белгилар билан хат ёзишни ривожланишига урушлар ката ёрдам берди. Ёзма буйруқлар ва хабарлар куръер асирга олинсада душман муҳим информацияни қўлга кирита олмаслигини таъминлаш учун албатта шифрланган. Масалан, рим императори Цезар ўзининг ҳарбий ва шахсий маълумотларини ёзишда лотин тилининг хар бир ҳарфини алфавитни навьбатдаги ҳарфига алмаштирувчи шифрлардан фойдаланган. Цезарь ўзининг римдаги дўстларидан бирига тезда қўлга киритилган ғалаба ҳақида ёзиб юборган «VENI, VIDI, VICI» (келдим, кўрдим, ғалаба қозондим) ибораси шифрланганда "XFOJ, XJEJ, XJDJ " кўринишга эга эди.
Криптография билан бир вақтда криптотаҳлил – шифрматн бўйича шифрларни (калитларни) очиш ҳақидаги фан ҳам ривожланди. Криптография тарихини шартли равишда тўртта босқичга ажратиш мумкин: содда, формал (расмий), илмий, компьютерли.
Содда криптография (XVI аср бошларида) учун шифрланган текст мазмунига нисбатан душманни чалкаштирувчи ихтиёрий, оббатда содда усулларнинг қўлланилиши характерлидир. Дастлабки босқичда ахборотни ҳимоялаш учун кодлаштириш ва стенография методларини қўлланиилди. Қўлланилидиган шифрларнинг аксарияти жойини ўзгартириш ва бир алфавитли ўрин алмаштиришга келар эди. Биринчи бўлиб қайд қилинган шифрлардан бири берилган матндаги ҳар бир ҳарфни алфавит бўйича аниқланган сондаги ўринга силжитиш асосида ишловчи алмаштириш Цезар шифридир. Бошқа шифр, грек ёзувчиси Полибиан муаллифлигига тегишли Полибиан квадратидир. Бу усулда алфавитнинг квадрат жадвали (грек алфавити 5x5 ўлчамда бўлади) ёрдамида тасодифий равишда тўлдирилган. Жорий текстдаги ҳар бир ҳарф квадратда ундан пастда турган ҳарф билан алмаштирилади.

Download 121 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7   8




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish