Kredit-iqtisod

O„quvchilar jamoasini shakllantirish 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ular  o‗quvchilarga  ishni  muvaffaqiyatli  amalga  oshirish  uchun  vazifalarni 

o‗zaro  taqsimlab  chiqish  imkonini  beradi,  qatnashchilar  o‗rtasida  aloqa  ta‘sirining 

paydo  bo‗lishiga  olib  keladi.  Misol  tariqasida  o‗quvchilarning  bilish  faoliyatini 

tashkil  etishning  jamoa  shakllaridan  biri-bilimlarning  ijtimoiy  ko‗rigini  qarab 

chiqamiz. U biror fan bo‗yicha o‗tkaziladi. Unda ikkita parallel sinf yoki bir sinfdan 

ikkita jamoa ishtirok etishi mumkin. Ko‗rikning dasturi ishlarning har-xil turlaridan 

(yozma, og‗zaki, grafik masalalar yechish, topshiriq uchun topshiriqlarni bajarish va 

shu  kabilar)  tashkil  topadi,  ularni  bajarish  umuman  olganda,  40-60  daqiqadan 

oshmaydi. Ko‗rik oxirida hay‘at a‘zolari har bir qatnashchiga va umuman jamoadagi 

o‗rtacha  bahoni  e‘lon  qiladi.  Bu  o‗rinda  bilish  faoliyati  bilan  bog‗liq  bo‗lgan 

muomala ko‗rikka hozirlik ko‗rish vaqtidayoq boshlanadi va uni o‗tkazish jarayonida 

juda  samarali  davom  etadi.  Bunga  sabab  shuki,  ko‗rikka  doir  dastlabki  topshiriqlar 

jamoadan  tayyorgarlik  rejasini  muhokama  etishni,  vazifalarni  taqsimlashpi  yoki 

guruh  bo‗lib  ishlashni  talab  qiladi.  Ko‗rik  jarayonida  muomala  uning  hamma 

qatnashchilari o‗rtasida sodir bo‗ladi, chunki ulardan har biri muayyan vazifaga ega 

bo‗lib, o‗z harakatlarini boshqa qatnashchilar bilan muvofiqlashtirgandagina, vazifani 

muvaffaqiyatli  bajarishi  mumkin.  Jamoaviy  muomalani  tashkil  etishning  samarali 

shakllaridan biri guruhiy ishdir, bunda mazkur ish bolalarning tarkib jihatidan uncha 

katta  bo‗lmagan  (eng  ko‗pi  bilan  5  kishi  bo‗lishi  kerak)  guruhlarida  amalga 

oshiriladi.  Bunday  kichik  guruhlarda  barcha  a‘zolar  bir-birlari  bilan  bevosita 

muomalada bo‗ladilar va bir-birlariga bevosita biror ta‘sir ko‗rsatadilar. 

O‗quvchilar  guruhida  muomalaning  o‗ziga  xos  xususiyatini  o‗rganish  uning 

guruhlarini  o‗quvchilar  muomalasini  tashkil  etishning  samarali  shakliga 

aylantiradigan  xususiyatlarini  aniqlash  imkonini  beradi.  Umumiy  tarzda  ular 

quyidagicha  tasvirlanishi  kerak:  guruhi  ish  jarayonida  o‗quvchilarning  muomalasi 

O‗quvchilar  jamoasini  shakllantirish  jarayonini  past  darajadan  yuqori 

darajaga  boradigan  vaqt  davomidagi  harakat,  ijtimoiy  talablar  avval  shaxsan 

sinf  rahbaridan,  o‗qituvchidan  faqat  yakka  bolalar,  keyinchalik  ko‗pchilik 

bolalar  idrok  etadigan  va  nihoyat,  barcha  uchun  va  har  bir  bola  uchun  hayot 

qonuni  bo‗lib  qoladigan  tarzda  jo‗n  tushunib  bo‗lmaydi.  Hatto  uyushgan 

jamoada  ham  jamoatchilik  xususiyatlari  zaif  rivojlangan  ayrim  o‗quvchilar 

bo‗ladi.  Sinf  rahbari  jamoa  va  har  bir  alohida  o‗quvchining  tarbiyasi  uchun 

mas‘uldir. Shuning uchun uning jamoa tarzidagi va yakka tartibdagi shakllarini 

qo‗shib  olib  borishi  tarbiyaviy  ishdagi  o‗ziga  xos  xususiyatlardan  biridir. 

Jamoaning shaxsga nisbatan yuksak talabchanligi kuzatiladi.

 

---

203 

juda  samarali  bo‗ladi.  Bunga  sabab  shuki,  birinchidan,  guruh  muayyan  topshiriq,  

ya‘ni  o‗ziga  xos  yo‗l-yo‗riq  oladi.  U  guruh  a‘zolari  uchun  maqbul  bo‗lgan 

maqsadlarni  ma‘lum  qiladi,  lekin  bungacha  bu  maqsadlarni  uning  o‗zi  ilgari 

surmagan  bo‗ladi.  Yo‗l-yo‗riq,  muammo,  masala  topishmoqni  o‗z  ichiga  oladi.  Bu 

hol  jamoa  a‘zolarida  taxminiy-tadqiqodchilik  javobini  va  ish  maqsadiga  intilishni 

vujudga  keltiradi.  Jamoadagi  muomala  munozara  tusiga  ega  bo‗ladi,  bu  hol 

qatnashchilardan  ilgari  surilgan  qoidalarni  isbotlashni  talab  qiladi,  jamoaga 

muammoni  noto‗g‗ri  hal  etishga  intilishga  tezda  javob  qilish,  bir-birini  tuzatish  va 

to‗ldirish imkonini beradi.