Kreativ 2020. indd

PISA BAHOLASHINING UMUMIY DOIRASI 

SIFATIDA ISBOTGA TAYANGAN DIZAYN

8.  Isbotga tayangan dizayn (ITD) (Mislevy, Steinberg va Almond, 2003 

[22])  innovatsion  va  puxta  baholashlarni  shakllantirishda  nazariy  asos 

sifatida  xizmat  qiladi.  Bu  baholashlar  isbotga  tayangan  dalillar  asosida 

shakllantirilib, oʻquvchilar kompyuter platformasida qilayotgan, oʻqiyotgan 

va yaratayotgan narsalarni koʻp jihatli malakalar bilan bogʻlaydi (Shute, 

Hansen va Almond, 2008 [23]; Kim, Almond va Shute, 2016 [24]). Baholash 

bu  –  oʻquvchining  qobiliyatlari  haqidagi  muayyan  da’volarni  dalilga 

asoslangan fikrlash jarayonida tahlil etishdir, degan gʻoya ITDning dastlabki 

nuqtasidir. Umuman olganda, oʻquvchining baholashdagi vazifalarga javobi 

ushbu fikrlash jarayonida dalillar bilan taʼminlaydi, psixometrik tahlil esa 

har bir da’voni tahlil qilish uchun isbotning yetarli ekanligini belgilaydi. 

ITDdan  PISA  tadqiqoti  kreativ  fikrlashni  baholashning  asosiy  doirasi 

sifatida foydalanish test tuzilishining bir qator muhim savollariga javob 

beradi: sinovdagi har bir vazifa kreativ fikrlashning aynan qaysi jarayonini 

oshkor etmoqda? Taklif etilgan sinov uslublari oʻquvchining javoblaridan 

olingan dalillarni samarali tahlil qilmoqdami? Oʻquvchining tanlovidan hosil 

boʻlgan barcha dalillar butun vazifalar bo‘yicha qanday sintez qilinmoqda? 

Muayyan tuzilma uchun yigʻilgan barcha dalillar boshqa oʻquvchilar alohida 

vazifani bajarib koʻrganlarida ham taqqoslanishi mumkinmi? 

9.  ITD  murakkab  va  koʻp  qirrali  kreativ  fikrlash  tuzilmasini  aniq 

baholashni tashkil etishda mustahkam asos boʻlib xizmat qiladi. Bu testdan 

koʻzlangan  maqsad,  test  topshiruvchilar  borasidagi  fikrlarni  va  ushbu 

fikrlarni tasdiqlovchi dalillar o‘rtasidagi hujjatlashtirilgan, aniq bogʻliqlikni 

talab etadi. PISA tadqiqotining kreativ fikrlash yo‘nalishining baholashi 

uchun ITD jarayonini qoʻllash quyidagilarni taqozo etadi:

---

9