Kreativ 2020. indd

Turli 

gʻoyalarni 

ishlab 

chiqish

Kreativ 

gʻoyalarni 

ishlab 

chiqish

Gʻoyalarni 

baholash va 

takomillash-

tirish

Yo

z

m

a i

fo

da

lash

V

izu

al

 ifod

ala

sh

Ijt

im

oi

y m

u

am

mo

ni h

a

l q

i

l

i

s

h

Il

m

iy 

mu

am

mo

n

i

 h

a

l

 

qi

l

is

h

 

3-shakl. PISA tadqiqotida kreativ fikrlashni baholashning 

kompetensiyaviy modeli

.

89.  Gʻoyani  ishlab  chiqish  va  uni  baholash  hamda  takomillashtirish 

kognitiv  jarayonlarini  talab  etgan  koʻnikmalar  qisman  kontekst  bilan 

aniqlanadi.  Masalan,  sheʼr  yozish  bilan  laboratoriyada  ilmiy  gipotezani 

sinab koʻrishning ikkisi ham kreativ gʻoyani ishlab chiqish sifatida koʻrilsa 

ham, bu ikkisi uchun talab etiladigan kognitiv va sohaga (domenga) oid 

malakalar turlichadir va sohaga oid bilim hamda tajribaning turli turku-

mini taqozo etadi. Yozma ifodalashda gʻoya yaratish, odatda, mavzuga oid 

xotiradan foydalanishni ham oʻz ichiga oladi va bu orqali uzoq-muddatli 

(chuqur) xotiraga murojaat etiladi (Bereiter va Scardamalia, 1987 [113]). 

Ilmiy  muhitda  gʻoya  yaratish,  asosan,  yangi  savollarni  shakllantirish 

hamda ushbu savollarga oid tajribalarni oʻtkazishni oʻz ichiga olgan ilmiy 

oʻrganishdan boshlanadi (Getzels va Csikszentmihalyi, 1967 [114]).

---

35

90.  Shuningdek,  gʻoyani  baholash  va  tanlash  ham  alohida  kognitiv 

koʻnikmalarni, sohadagi bilimni va turli ijodiy sohalar borasida tajribani oʻz 

ichiga olishi mumkin. Masalan, adabiy yozuvchilik ravon va izchil boʻlishi, 

oʻquvchining ehtiyojlarini qoniqtirishi uchun bir necha bor tahrirni talab 

etadi  (Bereiter  va  Scardamalia,  1987  [113]);  ilmiy  kontekstda  gʻoyani 

baholash  yechim  samarali  va  amalga  oshirish  mumkin  boʻlganligini 

tekshirishdan iborat.

91.  Toʻrt domenning barqaror qamrab olinishi kreativ fikrlashning bir 

sohasida muvaffaqiyatli boʻlgan oʻquvchilarning naqadar boshqa sohada 

ham muvaffaqiyatli boʻla olishi darajasini tekshirishga imkon beradi.